eISSN: 2299-0046
ISSN: 1642-395X
Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
5/2007
vol. 24
 
Share:
Share:

Original paper
Topical therapy with tacrolimus as an alternative therapy for seborrheic dermatitis

Grażyna Kamińska-Winciorek
,
Ligia Brzezińska-Wcisło

Post Dermatol Alergol 2007; XXIV, 5: 211–214
Online publish date: 2007/10/22
Article file
- miejscowe stosowanie.pdf  [0.10 MB]
Get citation
 
 

Wprowadzenie

Łojotokowe zapalenie skóry (łac. dermatitis seborrhoica) należy do dermatoz o przewlekłym i nawrotowym przebiegu, z tendencją do zaostrzeń. Charakteryzuje się nasilonym złuszczaniem, rumieniami w obrębie twarzy, owłosionej skóry głowy oraz klatki piersiowej. Zmianom skórnym bardzo często towarzyszą świąd i pieczenie.
W leczeniu łojotokowego zapalenia skóry stosuje się glikokortykoidy – miejscowo, miejscowe leki przeciwgrzybicze, głównie pochodne azolowe, a także erytromycynę, metronidazol oraz naświetlania TL-01 [1, 2].
Dotychczas takrolimus, który zalicza się do grupy inhibitorów kalcyneuryny, charakteryzujący się wysoką skutecznością kliniczną, brakiem efektów ubocznych typowych dla glikokortykoidów, wykorzystywano w terapii atopowego zapalenia skóry u dorosłych i dzieci, wydłużając okres remisji oraz zmniejszając częstość nawrotów tego schorzenia [3]. Wysoka miejscowa skuteczność tego leku skłoniła autorów niniejszej pracy do podjęcia próby wykorzystania go w terapii wybranych schorzeń dermatologicznych, charakteryzujących się obecnością procesów zapalnych. Takrolimus może stanowić rozwiązanie terapeutyczne w przypadku wystąpienia efektów ubocznych przyjmowania glikokortykoidów, bardzo często wykorzystywanych w leczeniu miejscowym łojotokowego zapalenia skóry.

Cel pracy

Celem pracy była ocena efektów miejscowego leczenia łojotokowego zapalenia skóry za pomocą takrolimusu (w postaci maści 0,1-procentowej).

Materiał i metody

Do badania zakwalifikowano pacjentów chorujących na łojotokowe zapalenie skóry, u których stwierdzono brak poprawy klinicznej po dotychczas stosowanych preparatach miejscowych, zawierających glikokortykoidy, antybiotyki, chemioterapeutyki (przez min. 3 mies. przed zastosowaniem takrolimusu).
U pacjentów zastosowano miejscowo takrolimus w postaci 0,1-procentowej maści, 2 razy dziennie, maksymalnie przez miesiąc – w zależności od poprawy klinicznej. Leczenie zakończono przed upływem 4 tyg. w przypadku całkowitej poprawy klinicznej (pełna remisja) lub wystąpienia nasilonych objawów ubocznych, albo pogorszenia stanu miejscowego. W miejscu aplikowania takrolimusu nie były stosowane żadne inne preparaty, ani leki o działaniu systemowym podawane ogólnie.
Podczas wizyt kontrolnych dokonano oceny efektów klinicznych – w kolejnych dniach obserwacji 3., 5., 7., 10., 14., 21. i 30. Na podstawie ankiety określono objawy niepożądane (świąd, pieczenie, obrzęk, rumień) oraz stopień poprawy klinicznej.

Wyniki

Leczeniu poddano 4 pacjentów (mężczyzn) z rozpoznanym klinicznie łojotokowym zapaleniem skóry. Wiek chorych wynosił 26–44 lat (średnio 33 lata). Choroba trwała 1–5 lat, a do zaostrzeń dochodziło średnio 4–10 razy w roku. Zmiany skórne miały charakter rumieniowo-złuszczający, lokalizowały się głównie w obrębie policzków (w 2 przypadkach), nosa (1) oraz łuków brwiowych (1). Nasilenie rumienia i złuszczania określono w skali 1–6. Szybkość ustępowania zmian obrazuje tab. 1. i ryc. 1. Rumień i złuszczanie mijały najszybciej między 3.–7. dniem terapii miejscowej takrolimusem, a pełną remisję odnotowano u wszystkich 4 pacjentów. Pełne ustąpienie zmian stwierdzono u wszystkich chorych – w 2 przypadkach po 3 i 7 dniach, w pozostałych 2 przypadkach po 14 dniach. Terapię podtrzymującą stosowano jeszcze przez 7 dni po ustąpieniu zmian skórnych. Poprawę kliniczną obrazują ryc. 2. i 3. u 1. pacjenta (stan kolejno w 0. i 21. dniu obserwacji).

W tab. 2. przedstawiono działania niepożądane w postaci rumienia napadowego, obrzęku, pieczenia, uczucia dyskomfortu i nadwrażliwości na promieniowanie ultrafioletowe. Objawy uboczne o największym nasileniu pojawiały się zazwyczaj między 3.–5. dniem stosowania takrolimusu. Najczęściej obserwowano pojawianie się rumienia napadowego w miejscu aplikacji, świądu i pieczenia. W jednym przypadku pacjent odczuwał nasilony dyskomfort. U innego chorego wystąpił rumień po spożyciu alkoholu. ¯aden z pacjentów nie podawał nadwrażliwości na promieniowanie ultrafioletowe (wynikało to z konieczności ochrony przed UV).

Omówienie wyników

Takrolimus należy do grupy makrolidów – inhibitorów kalcyneuryny. Po raz pierwszy wyizolowano go w 1984 r. ze szczepu Streptomyces tsukubaensis [3]. Działanie tego leku polega na hamowaniu wczesnej aktywacji limfocytów T przez połączenie z białkiem wiążącym (makrofiliną) FK506 [3, 4]. Inhibitory kalcyneuryny (takrolimus oraz pimekrolimus) wykorzystywano głównie w leczeniu atopowego zapalenia skóry [3]. W piśmiennictwie istnieją doniesienia nt. dobrych efektów terapeutycznych w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry za pomocą pimekrolimusu w postaci 1-procentowego kremu [5, 6] oraz takrolimusu [7–9].
Pozytywny efekt terapeutyczny stosowanego takrolimusu w leczeniu dermatitis seborrhoica wynika nie tylko z jego działania przeciwzapalnego, ale również przeciwgrzybiczego w stosunku do Malessezia furfur [7, 10].
W badaniu Meshkinpour i wsp. [8] grupę 18 pacjentów z łojotokowym zapaleniem skóry leczono takrolimusem w postaci maści 0,1-procentowej przez 28 dni. U 11 (61%) chorych uzyskano całkowite ustąpienie zmian skórnych. U 9 badanych wystąpiły objawy niepożądane – pieczenie i podrażnienia [8].
Obserwacje Braza i wsp. [9] również potwierdziły skuteczność takrolimusu w terapii dermatitis seborrhoica. Takrolimus stosowano raz dziennie do czasu ustąpienia zmian, po czym leczenie kontynuowano jeszcze przez 7 dni. Zmiany skórne w postaci rumienia u 13 chorych uległy poprawie o 66,1% w 2. tyg. oraz o 70,9% w 6. tyg.
Ponadto stwierdzono zmniejszenie złuszczania oraz odnotowano ogólną poprawę stanu skóry [9]. Nie obserwowano poważnych działań ubocznych, poza świądem i pieczeniem w miejscu aplikacji (u 5 z 13 badanych).
Wśród objawów niepożądanych związanych ze stosowaniem takrolimusu miejscowo wymienia się najczęściej pieczenie i świąd w miejscu aplikacji, które ustępują w ciągu kilku dni [11]. Obserwuje się również wystąpienie rumienia po spożyciu alkoholu, jednakże mechanizm tego zjawiska nie został dotychczas poznany [4]. U jednego pacjenta odnotowano takie właśnie działanie niepożądane. Inhibitory kalcyneuryny mogą nasilać efekt immunosupresyjny promieniowania ultrafioletowego, dlatego ważne jest unikanie ekspozycji na UV podczas leczenia takrolimusem [4]. W 2006 r. Food and Drug Administration (FDA) przyjęła uzupełniony tekst informacji o lekach z grupy inhibitorów kalcyneuryny dotyczącej możliwego, ale niepewnego ryzyka rozwoju raka i chłoniaka skóry [12]. Większość dermatologicznych towarzystw naukowych (m.in. American Academy of Dermatology – AAD, European Academy of Dermatology and Venereology – EADV) uznało, że zaniepokojenie FDA ryzykiem pojawienia się ww. nowotworów jest bezpodstawne i nie zostało poparte odpowiednimi dowodami klinicznymi [13].

Wnioski

Wstępne obserwacje autorów potwierdzają, że stosowanie takrolimusu w postaci 0,1-procentowej maści może być alternatywną terapią łojotokowego zapalenia skóry. Pozytywne wyniki leczenia wiążą się z brakiem atrofogennego działania takrolimusu oraz tworzenia rumienia i teleangiektazji jako typowych efektów niepożądanych glikokortykoterapii.

Piśmiennictwo

1. Brzezińska-Wcisło L. Co nowego w etiopatogenezie i leczeniu łojotokowego zapalenia skóry? Post Dermatol Alergol 2005; 1: 10-3.
2. Rigopoulos D, Ioannides D, Kalogeromitros D, et al. Pimecrolimus cream 1% vs. betamethasone 17-valerate 0.1% cream in the treatment of seborrhoeic dermatitis. A randomized open-label clinical trial. Br J Dermatol 2004; 151: 1071-5.
3. Wolska H, Błaszczyk M. Takrolimus i pimekrolimus w dermatologii. Cz. I. Leczenie atopowego zapalenia skóry. Przegl Dermatol 2004; 3: 199-208.
4. Reitamo S, Remitz A. Miejscowe leczenie immunomodulujące u chorych na atopowe zapalenie skóry. Post Dermatol Alergol 2004; 4: 159-65.
5. High WA, Pandya AG. Pilot trial of 1% pimecrolimus cream in the treatment of seborrheic dermatitis in African American adults with associated hypopigmentation. J Am Acad Dermatol 2006; 54: 1083-8.
6. Rallis E, Nasiopoulou A, Kouskoukis C, et al. Pimecrolimus cream 1% can be an effective treatment for seborrheic dermatitis of the face and trunk. Drugs Exp Clin Res 2004; 30: 191-5.
7. Wolska H, Błaszczyk M. Takrolimus i pimekrolimus w dermatologii. Cz. II. Leczenie innych niż AZS chorób skóry. Przegl Dermatol 2004; 5: 371-82.
8. Meshkinpour A, Sun J, Weinstein G. An open pilot study using tacrolimus ointment in the treatment of seborrheic dermatitis. J Am Acad Dermatol 2003; 49: 145-7.
9. Braza TJ, DiCarlo JB, Soon SL, McCall CO. Tacrolimus 0.1% ointment for seborrhoeic dermatitis: an open-label pilot study. Br J Dermatol 2003; 148: 1242-4.
10. Nagagawa H, Etoh T, Yakota Y, et al. Tacrolimus has antifungal activities against Malassezia furfur isolated from healthy adults and patients with atopic dermatitis. Clin Drug Invest 1996; 12: 245-50.
11. Furue M, Uchi H, Moroi Y, et al. Topical tacrolimus in the management of atopic dermatitis in Japan. Dermatol Ther 2006; 19: 118-26.
12. Ring J, Barker J, Behrendt H, et al. Review of the potential photo-cocarcinogenicity of topical calcineurin inhibitors: position statement of the European Dermatology Forum.
J Eur Acad Dermatol Venereol 2005; 19: 663-71.
13. Fowler J. Pimecrolimus a topical calcineurin inhibitor for atopic dermatitis and other inflammatory skin diseases. Expert Rev Dermatol 2006; 3: 343-53.
Copyright: © 2007 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.