eISSN: 2299-0038
ISSN: 1643-8876
Menopause Review/Przegląd Menopauzalny
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Special Issues Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank


3/2003
vol. 2
 
Share:
Share:

Menopausal women’s sense of sexual attractiveness

Eleonora Bielawska-Batorowicz
,
Magdalena Królikowska

(Prz Menopauz 2003, 3: 67–72)
Online publish date: 2003/06/24
Article file
- 67-72.pdf  [0.10 MB]
Get citation
 
 


Wstęp


W publikacjach poświęconych aktywności seksualnej kobiet w okresie menopauzy często wyrażony jest pogląd o spadku libido, związanym ze zmianami hormonalnymi oraz o pogorszeniu się jakości życia seksualnego [1–6]. Badania podłużne oraz badania w wykorzystaniem metod metaanalizy wskazują jednak, że zmiany hormonalne nie są jedynymi czynnikami kształtującymi aktywność i satysfakcję seksualną kobiet w okresie menopauzy [7–10]. Czynnikiem szczególnie sprzyjającym wysokiej satysfakcji seksualnej jest poziom zadowolenia ze związku partnerskiego [11]. Zależność ta ujawnia się w każdej grupie wiekowej [12] i odgrywa istotną rolę również w okresie peri- i pomenopauzalnym. Innym czynnikiem jest stan zdrowia kobiet [1, 13] oraz stan zdrowia ich partnerów [7, 8].
Opisując własne funkcjonowanie seksualne kobiety zwracają uwagę na zmianę reaktywności seksualnej, spadek częstości współżycia płciowego i rzadsze przeżywanie orgazmu [13, 14]. Są skłonne w sobie upatrywać przyczynę pogarszających się relacji seksualnych. Charakteryzując pożądane zmiany częściej bowiem wskazują na zmiany, jakie powinny zajść w ich zachowaniu i funkcjonowaniu niż w zachowaniu partnera [14].
W piśmiennictwie pojawiają się również rozważania o wpływie hormonalnej terapii zastępczej na aktywność seksualną kobiet [7, 9]. Wyniki badań są zróżnicowane – od demonstrujących pozytywne efekty HTZ, zwłaszcza, gdy estrogeny wspomagane są androgenami [5, 6] – do badań, w których nie stwierdzono żadnych różnic w zakresie reaktywności seksualnej i libido [14].
Analizując funkcjonowanie seksualne kobiet w okresie menopauzy należy uwzględnić kilka istotnych kwestii. Po pierwsze, na ile zaburzenia seksualne występują w tym okresie życia częściej w porównaniu z innymi fazami życia kobiety. Po drugie, na ile różne niż wcześniej funkcjonowanie seksualne kobiet związane jest sprawnością seksualną partnerów. Wiadomo bowiem, że znaczny odsetek 50-letnich mężczyzn – partnerów kobiet w wieku menopauzalnym – cierpi na zaburzenia erekcji [15]. Po trzecie, na ile ewentualny spadek aktywności seksualnej kobiet związany jest ze zmianami hormonalnymi, a na ile z subiektywną oceną zmian związanych ze starzeniem się. Kobiety, które postrzegają fizyczne oznaki starzenia się jako przejawy utraty kobiecości i atrakcyjności, tworzą negatywny obraz własnego ciała, co może prowadzić do unikania kontaktów seksualnych. Podobnie dzieje się z tymi, które utożsamiają seksualność z prokreacją. Jeśli natomiast kobieta uzna okres po menopauzie za kolejny etap swojego życia, a zakończenie miesiączkowania za uwolnienie się od konieczności stosowania antykoncepcji, wówczas może nastąpić wzrost zaufania do siebie i swojego ciała, co wpływa korzystnie na podejmowaną aktywność seksualną [15]. Badania pokazują bowiem, że kobiety, które wysoko oceniają swoją atrakcyjność seksualną wcale – w ocenie sędziów kompetentnych – nie są ładniejsze czy zgrabniejsze od kobiet niżej oceniających własną atrakcyjność [16].
Ważną kwestią jest również, na ile ocena własnej atrakcyjności fizycznej związana jest z wystąpieniem menopauzy. Porównanie oceny własnego wyglądu i sprawności fizycznej dokonywanej przez kobiety przed i po menopauzie wskazuje, że kobiety w okresie premenopauzalnym zdecydowanie pozytywniej oceniają i własny wygląd, i sprawność fizyczną. W miarę zbliżania się do okresu menopauzy kobiety coraz wyraźniej dostrzegały zmiany swojego ciała. Mimo niższej oceny własnego wyglądu nie wyrażały jednak wyraźnej dezaprobaty dla własnego ciała [17].
Stosunkowo rzadko w analizie funkcjonowania seksualnego kobiet w okresie menopauzy uwzględnia się – obok zmian hormonalnych i sytuacji życiowej również zmienne psychologiczne, w tym osobowość i samoocenę. Podjęto więc badania, których celem było określenie sposobu, w jaki kobiety w okresie menopauzy spostrzegają swoją aktywność seksualną oraz zmiennych związanych z poczuciem własnej atrakcyjności seksualnej. Poczucie atrakcyjności seksualnej – tak jak je rozumiano w niniejszych badaniach – uwzględnia 2 aspekty: ocenę atrakcyjności własnego ciała oraz ocenę własnej zmysłowości i umiejętności ujawniania jej w relacjach z partnerem.


Cel pracy


Badania miały udzielić odpowiedzi na kilka pytań:
1) Czy istnieje różnica poczucia atrakcyjności seksualnej kobiet w okresie menopauzy i kobiet młodszych?
2) Czy poczucie atrakcyjności seksualnej związane jest z takimi zmiennymi psychologicznymi, jak poczucie własnej wartości i ekstrawersja?
3) Czy poczucie atrakcyjności seksualnej u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą jest takie samo, jak u kobiet niestosujących HTZ?
4) Czy mechanizmy leżące u podłoża poczucia atrakcyjności są takie same u kobiet w okresie menopauzy i młodszych?


Materiał i metody


Badania przebiegały w 2 fazach. W pierwszej – przygotowawczej – opracowano narzędzie do pomiaru atrakcyjności seksualnej. Uczestniczyły w niej 63 kobiety w wieku 35–55 lat. Badaniami zasadniczymi objęto 110 kobiet pozostających w trwałych związkach partnerskich. Wśród nich znalazło się 79 kobiet w wieku 45–55 lat, które zgłosiły się do lekarzy ginekologów z objawami menopauzalnymi (grupa kryterialna) i 31 kobiet w wieku 35–44 lata (grupa kontrolna). Obie grupy nie różniły się istotnie pod względem wykształcenia i sytuacji materialnej. W żadnej z grup nie było osób chorujących na choroby przewlekłe. W grupie kryterialnej znalazło się 27 kobiet (34,2%) stosujących hormonalną terapię zastępczą, 4 kobiety (5,1%) łączące HTZ z ziołolecznictwem i 48 kobiet (60,7%) niestosujących w związku z menopauzą żadnej formy terapii farmakologicznej. W grupie kontrolnej nie stwierdzono nieregularności cyklu miesiączkowego, tworzące ją kobiety nie były leczone hormonalnie.
W badaniach wykorzystano kilka narzędzi: ankietę demograficzną własnej konstrukcji, skalę ekstrawersji z inwentarza osobowości NEO-FFI Costy i McCrae [18], skalę poczucia własnej wartości Rosenberga, kwestionariusz atrakcyjności seksualnej własnej konstrukcji.
Inwentarz osobowości NEO-FFI opiera się na pięcioczynnikowym modelu osobowości, zakładającym istnienie następujących wymiarów: neurotyczność, ekstrawersja, sumienność, ugodowość i otwartość na doświadczenie. W przeprowadzonych badaniach wykorzystano jedynie skalę ekstrawersji, dzięki której można scharakteryzować jakość i zakres interakcji społecznych, poziom aktywności, energii i zdolności do odczuwania pozytywnych emocji. Osoby uzyskujące wysokie wyniki w tej skali są przyjacielskie, rozmowne, skłonne do zabawy i poszukiwania stymulacji, cechuje je optymizm i pogodny nastrój. Niskie wyniki wskazują na rezerwę w kontaktach społecznych, nieśmiałość i preferowanie samotności. Ponadto wykazano, że wysokie wyniki w skali ekstrawersji związane są z większą liczbą seksualnych doświadczeń, pozytywną postawą wobec seksualności, aktywnym kierowaniem życiem seksualnym oraz zadowoleniem z własnego wyglądu [19].
Skala Rosenberga jest jedną z najpopularniejszych skal do pomiaru poczucia własnej wartości. Składa się z 10 stwierdzeń ocenianych na 4-stopniowej skali od 1 – całkowicie zgadzam się do 4 – zupełnie się nie zgadzam, co pozwala na uzyskanie od 10 do 40 punktów, przy czym mniejsza liczba punktów wskazuje na wyższe poczucie własnej wartości. Osoby z wysokim poczuciem własnej wartości są świadome swoich możliwości i braków, akceptują siebie, mając jednocześnie potrzebę rozwoju i przezwyciężania własnych słabości. Osoby z niskim poczuciem własnej wartości (wysokie wyniki w skali Rosenberga) cechuje niezadowolenie z siebie, brak akceptacji i szacunku dla siebie.
Kwestionariusz atrakcyjności seksualnej został skonstruowany dla potrzeb badań. W pierwszym etapie opracowano pulę 40 twierdzeń odnoszących się do atrakcyjności seksualnej. Po wstępnej ocenie (metoda sędziów kompetentnych) odrzucono 10 twierdzeń. Przeprowadzono 2-krotnie w odstępie 2 tyg. badanie wstępną wersją kwestionariusza grupy 63 kobiet w wieku 35–55 lat. Analiza czynnikowa uzyskanych danych (metoda składowych głównych, rotacja Varimax) pozwoliła wyodrębnić 2 czynniki wyjaśniające 43,1% wariancji. Są to: czynnik I – ocena atrakcyjności seksualnej, złożony z 11 twierdzeń i czynnik II – ocena własnego ciała, złożony z 9 twierdzeń. Oszacowano również rzetelność kwestionariusza. Korelacja wyników uzyskanych w obu pomiarach (stabilność bezwzględna) wynosi dla całej skali r = 0,726, a dla czynników I i II odpowiednio 0,720 i 0,727. Współczynniki zgodności wewnętrznej (alfa-Cronbacha) wynoszą odpowiednio 0,913; 0,889; 0,934. Każde z twierdzeń kwestionariusza oceniane jest na 4-stopniowej skali od 1 – zdecydowanie nie do 4 – zdecydowanie tak. W kwestionariuszu można uzyskać od 20 do 80 punktów, przy czym im wyższe wyniki, tym wyższe poczucie atrakcyjności seksualnej. W poniższych analizach wykorzystywane będą zarówno wyniki całościowe, jak i wyniki uzyskane w każdym z czynników. Tab. I. przedstawia listę twierdzeń wchodzących w skład każdego z czynników wraz z ładunkami czynnikowymi.


Wyniki




Poczucie atrakcyjności seksualnej kobiet
w różnym wieku


Rozkład wyników uzyskanych przez obie badane grupy w kwestionariuszu atrakcyjności seksualnej przedstawia tab. II. Jest on zbliżony w obu badanych grupach (χ2 = 1,27; p = 0,5). Co prawda kobiety z grupy kryterialnej oceniły są atrakcyjność seksualną nieco niżej (średnia 57,01) niż w grupa kontrolna (średnia 58,03), ale różnica ta jest nieistotna statystycznie
(t = 0,52; df = 108; p = 0,61).


Poczucie atrakcyjności seksualnej
a inne zmienne psychologiczne


Poczucie atrakcyjności seksualnej pozostawało w istotnym związku z poczuciem własnej wartości oraz ekstrawersją (wartości współczynników korelacji r
Pearsona podaje tab. III.). Zgodnie z przewidywaniami silniejsze poczucie atrakcyjności seksualnej, zarówno wyrażone ogólnym wskaźnikiem, jak i wynikami uzyskanymi w każdym z czynników, towarzyszyło wyższemu poczuciu własnej wartości oraz wyższemu nasileniu ekstrawersji. Zależność taka dotyczyła jednak tylko kobiet w grupie kryterialnej, a więc zgłaszających objawy menopauzalne. W grupie młodszych kobiet istotny statystycznie związek stwierdzono jedynie w przypadku atrakcyjności seksualnej i poczucia własnej wartości.


Hormonalna terapia zastępcza
a poczucie atrakcyjności seksualnej


Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej przez kobiety z grupy kryterialnej w niewielkim stopniu różnicowało wyniki uzyskane w kwestionariuszu atrakcyjności seksualnej. Kobiety leczone hormonalnie uzyskały niższe wyniki (średnia 56,06) niż kobiety niekorzystające z terapii hormonalnej (średnia 57,66), różnica nie jest jednak istotna statystycznie (t = 0,78; df = 77; p = 0,44).


Predyktory poczucia własnej atrakcyjności
seksualnej


Ostatni rodzaj analiz miał na celu dostarczenie odpowiedzi na pytanie o zmienne najsilniej związane z poczuciem atrakcyjności seksualnej. Posłużono się analizą regresji (metoda krokowa), wprowadzając do równania regresji poczucie atrakcyjności seksualnej (wynik ogólny w kwestionariuszu atrakcyjności seksualnej) jako zmienną zależną oraz jako zmienne niezależne: wiek, status menopauzalny (pre-, peri- i pomenopauzalny – określony na podstawie czasu wystąpienia ostatniej miesiączki i regularności krwawień), poczucie własnej wartości (wynik w skali Rosenberga) oraz ekstrawersję (wynik w NEO-FFI). Analizę przeprowadzono łącznie dla obu grup – kryterialnej i kontrolnej.
Wyniki analizy regresji wskazują, że jedynym predyktorem poczucia atrakcyjności seksualnej jest poczucie własnej wartości (R = 0,59; R2 = 0,36; F = 59,91; p = 0,001; beta = -0,59). Pozostałe zmienne nie znalazły się w równaniu. Tak więc kobiety charakteryzujące się wyższym poczuciem własnej wartości czują się również bardziej atrakcyjne seksualnie i to niezależnie od wieku i statusu menopauzalnego. Poziom poczucia własnej wartości wyjaśniał 36% wariancji wyników w zakresie poczucia atrakcyjności seksualnej.


Dyskusja


Przedstawione wyniki wskazują, że wiek i status menopauzalny, którym przypisuje się negatywny wpływ na seksualność, nie wyznaczały poczucia atrakcyjności seksualnej w badanej grupie kobiet. Stereotypowy pogląd o utracie kobiecości nie znalazł zatem potwierdzenia. W grupie kobiet w wieku menopauzalnym znalazły się takie, które spostrzegały siebie jako bardzo, przeciętnie lub mało atrakcyjnie seksualnie. Podobna sytuacja miała miejsce w grupie kobiet młodszych i zapewne na każdym poziomie wiekowym można by otrzymać podobny rozkład wyników – od braku akceptacji do pełnej akceptacji siebie w roli partnerki seksualnej.
Uzyskane rezultaty wskazują jednak na istotną rolę zmiennych osobowościowych w kształtowaniu się poczucia atrakcyjności seksualnej. W przedstawionych w artykule badaniach uwzględniono jedynie 2 zmienne: poczucie własnej wartości i ekstrawersję. Wyniki wskazują, że im wyższe poczucie własnej wartości, tym bardziej pozytywne ustosunkowanie do własnej atrakcyjności seksualnej. Umiarkowaną rolę odgrywa również ekstrawersja, co jest zgodne z wynikami innych badań, które wskazują na związek ekstrawersji z bardziej pozytywnym nastawieniem do własnego wyglądu i większą liczbą doświadczeń seksualnych [19]. Związek ekstrawersji i poczucia własnej atrakcyjności ujawnił się jednak tylko w grupie starszych kobiet i to wówczas, gdy dokonywano analiz jednozmiennowych. Być może rysy osobowościowe związane z ekstrawersją ujawniają swe znaczenie dopiero z wiekiem. Sprzyjają bowiem nie tylko licznym interakcjom społecznym, ale również bardziej otwartym zachowaniom i dużej aktywności życiowej, co może sprawiać, że kobieta inaczej odnosi się do aktywności seksualnej i chętniej się w nią angażuje. To z kolei pomaga zachować poczucie atrakcyjności seksualnej.
Warto przypomnieć w tym miejscu, że w badaniach wzięły udział jedynie kobiety pozostające w stałym – formalnym lub nieformalnym – związku. Nie pozwala to bezpośrednio wnioskować o poczuciu atrakcyjności seksualnej kobiet w wieku menopauzalnym, które nie mają partnera seksualnego. W badaniach nie uwzględniono również jakości relacji partnerskich jako czynnika wyznaczającego poczucie własnej atrakcyjności seksualnej. Zgodnie z wcześniejszymi badaniami [12] wysoki poziom przystosowania w małżeństwie sprzyja zadowoleniu z życia seksualnego. Wydaje się więc, że obok zmiennych osobowościowych, to właśnie jakość relacji z partnerem może odgrywać istotną rolę w budowaniu poczucia własnej atrakcyjności seksualnej. Być może więc brak stabilnego związku partnerskiego można uznać za czynnik sprzyjający niższemu poczuciu atrakcyjności seksualnej.
Prezentowane badania nie koncentrowały się na sferze fizycznych doznań, dlatego nie analizowały intensywności i rodzaju aktywności seksualnej kobiet, nie uwzględniały również występowania trudności doświadczanych we współżyciu. Skupiły się natomiast na określeniu roli zmiennych psychologicznych, a zwłaszcza poczucia własnej wartości, w kształtowaniu się u kobiet w okresie menopauzy przekonań o własnej atrakcyjności seksualnej. Ujawniły istotną rolę pozytywnej samooceny, która tak u kobiet w okresie menopauzy, jak i młodszych, sprzyjała poczuciu większej atrakcyjności seksualnej.
Prezentowane badania nie wykazały związku pomiędzy stosowaniem przez kobiety hormonalnej terapii zastępczej a poczuciem atrakcyjności seksualnej. Suplementacja hormonalna może sprzyjać jakości współżycia seksualnego poprzez usunięcie niekorzystnych zjawisk, takich jak dyspareunia [5]. Nie ma jednak znaczenia dla poczucia atrakcyjności seksualnej, które kształtuje się znacznie wcześniej i w mniejszym stopniu związane jest z procesami fizjologicznymi niż sprawność seksualna.


Wnioski


1. Poczucie atrakcyjności seksualnej badanych kobiet najsilniej było związane z poczuciem własnej wartości.
2. W grupie kobiet w wieku menopauzalnym ważną determinantą atrakcyjności seksualnej była również ekstrawersja.
3. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej nie różnicowało poczucia atrakcyjności seksualnej.


Piśmiennictwo


1. Avis NE, Stellato R, Crawford S, et al. Is there an association between menopause status and sexual functioning? Menopause 2000; 7: 297-309.
2. Gelfand MM. Sexuality among older women. J Womens Health & Gender-Based Med 2000; 9: S15-S20.
3. Graziottin A. Libido: the biologic scenario. Maturitas 2000; 34: S9-S16.
4. Murray W. Decreased libido in postmenopausal women. Nurse Pract Forum 2000; 11: 219-24.
5. Saks BR, Gillespie MA. Psychotropic medication and sexual function in women: an update. Arch Womens Ment Health 2002; 4: 139-44.
6. Sarrel PM. Effects of hormone replacement therapy on sexual psychophysiology and behavior in postmenopause. J Womens Health & Gender-Based Med. 2000; 9: S25-S32.
7. Griffin M. The sexual health of women after the menopause. Sexual Marital Ther 1995; 10: 277-91.
8. McCoy NL. Methodological problems in the study of sexuality and the menopause. Maturitas 1998; 29: 51-60.
9. Myers LS. Methodological review and meta-analysis of sexuality and menopause research. Neurosci Biobehav Rev 1995: 19: 331-41.
10. Dennerstein L., Dudley EC., Hopper JL, et al. Sexuality, hormones and the menopausal transition. Maturitas 1997; 26: 83-93.
11. Kaunitz AM, Lentz G, Sherwin B i wsp. Seksualność po menopauzie. Ginekologia po Dyplomie 1999; 5: 6-15.
12. Hawton K, Gath D, Day A. Sexual functioning in a community sample of middle-aged women with partners: effects of age, marital, socioeconomic, psychiatric, gynecological, and menopausal factors. Archiv Sex Behav 1994; 23: 375-95.
13. Mazer NA, Leiblum SR, Rosen RC. The Brief Index of Sexual Functioning for Women (BISF-W): a new scoring algorithm and comparison of narmative and surgically menopausal populations. Menopause 2000; 7: 350-63.
14. Mansfield PK, Koch PB, Voda AM. Qualities midlife women desire in their sexual relationships and their changing sexual response. Psychol Women Quarterly 1998; 22: 285-303.
15. Kingsberg SS. The psychological impact of ageing on sexuality and relationship. J Womens Health & Gender-Based Med 2000; 9: 33-8.
16. Wiederman MW, Hurst SR. Body size, physical attractiveness and body image among young adult women: Relationship to sexual experience and sexual esteem. J Sex Res 1998; 35: 272-81.
17. Deeks AA., McCabe MP. Menopausal stage and age and perceptions of body image. Psychol & Health 2001; 16: 367-79.
18. Zawadzki B, Strelau J, Szczepaniak P i wsp. Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Warszawa 1998.
19. Costa PT, Fagan PJ, Piedmont RL, et al. The five-factor model of personality in outpatient men and women. Psychiatric Med 1992; 10: 199-215.






Adres do korespondencji


dr Eleonora Bielawska-Batorowicz
Instytut Psychologii UŁ
Smugowa 10/12
91-433 Łódź
e-mail: ebator@uni.lodz.pl

Copyright: © 2003 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.