facebook
eISSN: 2084-9893
ISSN: 0033-2526
Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Special Issues Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
5/2012
vol. 99
 
Share:
Share:
Review paper

Serum amyloid A – an acute-phase protein involved in systemic sclerosis pathogenesis?

Anna Lis-Święty
,
Małgorzata Widuchowska
,
Dominika Wcisło-Dziadecka
,
Ligia Brzezińska-Wcisło
,
Eugeniusz J. Kucharz

Przegl Dermatol 2012, 99, 632–636
Online publish date: 2012/10/27
Article file
- Surowiczy.pdf  [0.08 MB]
Get citation
 
 

Wprowadzenie

Surowiczy amyloid A (ang. serum amyloid A – SAA) jest białkiem prekursorowym amyloidu A, będącego głównym składnikiem depozytów włókienkowych w reaktywnej amyloidozie. Podobnie jak białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein – CRP), SAA należy do białek ostrej fazy syntezowanych w wątrobie po stymulacji przez cytokiny prozapalne, takie jak: czynnik martwicy nowotworów  (ang. tumor necrosis factor  – TNF-), interleukina 1 (ang. interleukin 1 – IL1), interleukina 6 (ang. interleukin 6 – IL6) [1]. Wyniki badań prowadzonych w ostatnich latach wskazują na szerokie możliwości wykorzystania SAA w diagnostyce różnych schorzeń. W badaniach tkankowych wykazano wzrost produkcji SAA w zmianach miażdżycowych w mózgowiu pacjentów z chorobą Alzheimera, w ogniskach zapalnych i nowotworowych [2–4]. Ponieważ stężenie SAA zwykle koreluje ze stopniem uszkodzenia tkanek, jego pomiar może być wykorzystywany do oceny aktywności choroby i odpowiedzi na terapię. Duże stężenie tego białka wydaje się doskonałym markerem ostrych i przewlekłych chorób zapalnych pochodzenia bakteryjnego czy związanych z innymi czynnikami infekcyjnymi. Ponadto towarzyszy procesom autoimmunologicznym, nowotworowym i występuje przy rozległym uszkodzeniu tkanek [5]. W stanach tych stężenie SAA wynosi 100–1000 mg/l i może być czulszym parametrem reakcji zapalnej w stosunku do powszechnie badanego stężenia CRP [5]. W schorzeniach autoimmunologicznych stężenie SAA okazało się użyteczne w ocenie aktywności reumatoidalnego zapalenia stawów (ang. rheumatoid arthritis – RA), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ang. ankylosing spondylitis – AS), zespołu antyfosfolipidowego, tocznia rumieniowatego układowego (ang. systemic lupus erythematosus – SLE), łuszczycy, plamicy Schoenleina--Henocha oraz późnych zmian wieńcowych rozwijających się w chorobie Kawasakiego [6–9]. Jest też jednym z istotnych, oznaczanych u pacjentów onkologicznych, wskaźników przeżywalności oraz pomaga w określaniu ryzyka rozwoju chorób sercowo--naczyniowych [2, 4, 10].

Chociaż SAA zidentyfikowano ponad 30 lat temu, jego rola biologiczna wciąż jest mało poznana. Interesujące są doniesienia dotyczące znaczenia SAA w patogenezie chorób tkanki łącznej. W licznych badaniach wykazano, że SAA bierze udział w patogenezie RA, w którym jako mediator zapalny indukuje i podtrzymuje produkcję cytokin prozapalnych. Przyjmuje się także, że SAA jako odpowiedzialny za neoangiogenezę i proliferację synowiocytów, może być też ważnym regulatorem degradacji macierzy, procesu charakterystycznego dla RA [11]. Wydaje się więc, że SAA, który ma wiele właściwości immunomodulacyjnych, takich jak: zdolność indukcji chemotaksji, ekspresji cząsteczek adhezyjnych, wpływ na regulację aktywności metaloproteinaz i podobieństwo w działaniu do cytokin, może również wpływać na mechanizmy patogenetyczne w twardzinie układowej.

Dlatego też celem pracy jest przedstawienie aktualnej wiedzy i poglądów na temat udziału SAA w stanach patologicznych towarzyszących twardzinie układowej (ang. systemic sclerosis – SSc) oraz celowości prowadzenia dalszych badań nad rolą tego czynnika w jej patogenezie.

Reaktywna amyloidoza układowa

Zwiększone stężenie SAA, stwierdzane w różnych przewlekłych chorobach zapalnych oraz nowotworowych, może predysponować do rozwoju amyloidozy, stanu związanego z odkładaniem się zewnątrzkomórkowych depozytów patologicznych włókien, powstałych w wyniku agregacji nieprawidłowo uformowanych białek [1]. Obecnie pojęcie wtórnej amyloidozy zastąpiono określeniem „reaktywna amyloidoza układowa”. Jest ona jedną z cięższych powikłań przewlekłych chorób reumatycznych, szczególnie RA, idiopatycznego młodzieńczego zapalenia stawów, AS, oraz innych zespołów autoimmunologicznych [12]. Nierozpuszczalne włókna amyloidu ulegają agregacji w tkankach, głównie w nerkach, wątrobie i śledzionie, co powoduje uszkodzenie tych narządów. Włókna te tworzone są z fragmentów SAA pochodzących z jego proteolizy. W przestrzeni zewnątrzkomórkowej, po związaniu z proteoglikanami i białkami, takimi jak siarczan heparyny i surowiczy amyloid P (ang. serum amyloid P – SAP), stają się one oporne na degradację [1]. W procesie powstawania amyloidu i formowania amyloidogennych peptydów uczestniczą monocyty i metaloproteinazy [1]. Do manifestacji klinicznej amyloidozy dochodzi głównie przy uszkodzeniu nerek (u około 90% pacjentów), co objawia się zwykle białkomoczem, zespołem nefrotycznym, lub przy zajęciu przewodu pokarmowego (u około 20% chorych), objawiającym się biegunką i zespołem złego wchłaniania [13].

U chorych na SSc rzadko rozwija się amyloidoza. Na ten problem zwrócono uwagę tylko w kilku pracach. Ogiyama i wsp. [14] opisali 6 przypadków skórnej amyloidozy w przebiegu SSc. Autorzy obserwowali hiperpigmentację skóry w górnej części pleców u 6 z 66 pacjentów z SSc (9%) i potwierdzili u tych osób, za pomocą badań histochemicznych i w mikroskopie elektronowym, obecność depozytów amyloidu w skórze. Stężenia SAA w surowicy były prawidłowe lub średnio zwiększone. Obata i wsp. [15] przedstawili przypadek nakładania SLE i SSc z towarzyszącymi złogami amyloidu AA w żołądku. Sugerują oni, że chociaż oba schorzenia rzadko wiążą się z amyloidozą, długotrwałe utrzymywanie się zwiększonych stężeń SAA może prowadzić do rozwoju tego powikłania. Chorych na SSc i AA amyloidozę (amyloidoza łańcuchów lekkich, wcześniej określana mianem pierwotnej amyloidozy) opisali Benharroch i wsp. [16] i Liubchenko i wsp. [17]. Horwitz i wsp. [18] donoszą o przypadku amyloidozy u pacjentki z SSc, jednak autorzy nie wykonali diagnostyki biochemicznej w celu zróżnicowania typu schorzenia.

Surowiczy amyloid A jest głównym białkiem przyczyniającym się do odkładania się złogów amyloidu w tkankach. Proces amyloidogenezy wiąże się z dużym stężeniem SAA. Jednak AA amyloidoza rozwija się tylko u niewielkiej części pacjentów z aktywnymi, przewlekłymi chorobami zapalnymi, co wskazuje na znaczącą rolę czynników modyfikujących chorobę, które modulują występowanie, proporcje depozytów oraz wynikające z nich uszkodzenie tkanek [1]. Ryzyko rozwoju amyloidozy zależy od czasu utrzymywania się dużych stężeń SAA, obecności polimorfizmów SAA, a także od rodzaju schorzenia [1]. Według ostatnich doniesień amyloidoza jest przyczyną zgonów 5–17% chorych na RA [12, 13]. Przyjmuje się, że progresja zmian i objawy kliniczne amyloidozy korelują z czasem trwania schorzenia podstawowego, jego ciężkością, wartością OB i zmniejszeniem stężenia hemoglobiny [12, 13]. Istotny jest także wpływ czynników genetycznych i środowiskowych [1, 12, 13].

Brandwein i wsp. [19] badali stężenie SAA u 62 chorych na SSc. U 48 pacjentów było ono prawidłowe lub nieznacznie zwiększone. Średnio lub znacznie zwiększone wartości wykazano u 15 chorych (10 z diffuse SSc, 5 z limited SSc) i były one podobne do stężeń obserwowanych w RA. U 5 chorych (wszyscy z diffuse SSc) stężenia SAA były podobnie duże jak stężenia tego białka w amyloidozie związanej z RA. Autorzy nie stwierdzili różnic pomiędzy stężeniem SAA u osób z diffuse i limited SSc. Chorzy, u których występowały duże stężenia SAA, charakteryzowali się większym nasileniem stwardnień skóry i obniżonym odsetkiem pięcioletniego czasu przeżycia. Autorzy uważają, że niewielki wzrost stężenia SAA prawdopodobnie wskazuje na mniejszą aktywność choroby. Gdy była ona wysoka, stężenia SAA osiągały wartości porównywalne z obserwowanymi w aktywnym RA i w amyloidozie związanej z tym schorzeniem.

Surowiczy amyloid A jest produkowany w wątrobie w odpowiedzi na infekcję, proces zapalny lub nowotworowy jako białko ostrej fazy. Do innych białek z tej grupy zalicza się m.in.: CRP, 1-antytrypsynę, haptoglobiny, ceruloplazminę, fibrynogen, ferrytynę oraz składowe dopełniacza C3, C4 [21]. Ich produkcja jest stymulowana przez cytokiny prozapalne, m.in. IL-6, której stężenie zwiększa się u chorych na SSc i koreluje ze stężeniem wysoko czułego CRP (ang. high-sensitivity C-reactive protein – hs-CRP) [21]. W badaniu obejmującym 20 kobiet z aktywną postacią SSc i czasem trwania choroby poniżej 5 lat wykazano zwiększenie stężenia tylko kilku białek ostrej fazy (haptoglobiny, 1-kwaśnej glikoproteiny, C3 składowej dopełniacza i 2-makroglobuliny) [22]. Zdaniem autorów wyniki te mogą odzwierciedlać obniżenie odpowiedzi ostrej fazy u chorych na SSc. W tym schorzeniu nie stwierdzono również wzrostu stężenia białek ostrej fazy po stymulacji prostaglandynami [23]. Smith i wsp. [24] po dożylnym podaniu prostaglandyny E1 (PGE1) stwierdzili dwa typy odpowiedzi. U pacjentów z krótszym czasem trwania choroby i większym zajęciem skóry odnotowano większe stężenia białek ostrej fazy. Autorzy wnioskują, że odpowiedź ostrej fazy u chorych na SSc jest obniżona, ale jej stopień może być różny.

Ciężki przebieg SSc może być powodem zgonów chorych, u których potencjalnie mogłaby się rozwinąć amyloidoza. Dlatego też rzadkie występowanie amyloidozy jest nie tylko rezultatem zaburzonej produkcji SAA, lecz może być związane z wysoką śmiertelnością wśród chorych z ciężką SSc, u których występują największe stężenia SAA. W rozwoju amyloidozy należy też rozważyć rolę innych niż stężenie SAA czynników.

Rola surowiczego amyloidu A w patogenezie miażdżycy

Zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i w badaniach klinicznych wykazano związek między stężeniem SAA i miażdżycą [2]. Surowiczy amyloid A może wpływać na najważniejsze procesy, które leżą u podłoża ostrych zespołów wieńcowych, takich jak transport cholesterolu, zaburzenie funkcji śródbłonka, pobudzenie migracji i aktywacja leukocytów oraz sprzyjanie stanom zakrzepowym [25]. Surowiczy amyloid A zwiększa wiązanie HDL przez makrofagi i w ten sposób wspomaga dostarczanie tłuszczów do ognisk uszkodzenia i naprawy tkanek [25]. Może zmieniać znaczenie apolipoproteiny A-I (większej białkowej komponenty HDL) podczas reakcji ostrej fazy, stając się główną apolipoproteiną (apo SAA), która ilościowo przeważa nad apolipoproteiną A-I [26]. Surowiczy amyloid A stanowi

17–87% wszystkich apolipoprotein biorących udział w ostrej fazie zależnej od HDL i oddziałuje na wypływ komórkowego cholesterolu [26]. Zaburzenie aktywności enzymów związanych z HDL, takich jak LCAT (ang. lecithin-cholesterol acyltransferase) – enzymu aktywowanego przez apolipoproteinę A-I, może wpływać na homeostazę cholesterolu poprzez zmianę stosunku HDL związanego z ostrą fazą i natywnego HDL [27]. Dowodów na udział SAA w aterogenezie dostarczają również modele genetyczne, w których występuje brak izoform białek ostrej fazy [28].

U chorych z układowymi chorobami zapalnymi, takimi jak SLE i RA, stwierdza się przedwczesny i przyspieszony rozwój miażdżycy [29]. Analiza i metaanaliza dotyczące chorych na SSc, przeprowadzone przez Au i wsp. [30], wykazały w sposób przekonujący, że częstość występowania miażdżycy jest w tej grupie większa w porównaniu z grupą kontrolną. Potencjalnymi mechanizmami odpowiedzialnymi za rozwój zmian sercowo-naczyniowych w SSc są przede wszystkim przewlekłe zapalenie i zaburzenie czynności śródbłonka naczyniowego. U chorych na SSc dochodzi do zwiększenia stężenia wielu mediatorów zapalnych, które mogą być związane z patogenezą miażdżycy, w tym TNF-, IL-6, hs-CRP [31]. Istotne znaczenie prawdopodobnie może mieć także SAA.

Surowiczy amyloid A jako marker diagnostyczny stanów infekcyjnych

W ostatnich latach zwraca się szczególną uwagę na rolę czynników infekcyjnych w etiologii SSc i objawu Raynauda. Hipotezę taką potwierdza występowanie zmian twardzinopodobnych u zdrowych osób, prowokowane przez zakażenia bakteryjne i wirusowe [32]. Częstość występowania infekcji u pacjentów z SSc w porównaniu z grupą kontrolną nie przemawia za udziałem określonych patogenów. Jednak podwyższone miana przeciwciał przeciwko niektórym drobnoustrojom, przewaga pewnych szczepów bakterii i wirusów, zjawisko mimikry molekularnej indukującej procesy autoimmunologiczne sugerują, że czynniki infekcyjne mogą się przyczyniać do rozwoju i progresji SSc. Zależy to prawdopodobnie od pewnych cech osobniczych i specyficznego podłoża. Wydaje się to oczywiste, ponieważ odpowiedź organizmu na infekcję jest bardzo indywidualna, kontrolowana przez wiele genów, związana z wiekiem i drogami wnikania patogenu. Do potencjalnych czynników infekcyjnych rozważanych w patogenezie SSc należą: Helicobacter pylori, cytomegalowirus (CMV), parvovirus B19 [33].

Obecnie najlepiej znane są zaburzenia immunologiczne towarzyszące zakażeniu CMV. Pierwotna infekcja CMV zapoczątkowuje odpowiedź prozapalną, która jest nadal podtrzymywana w okresie latencji. Odpowiedź ta charakteryzuje się zwiększeniem stężenia białek ostrej fazy, takich jak SAA, CRP oraz cytokin typu 1, np. IL-18, indukowanego przez interferon białka 10 (ang. interferon-inducible protein-10 – IP-10) i interferonu  [34]. Stała aktywacja układu immunologicznego prawdopodobnie stymuluje mechanizmy powstawania przewlekłych chorób z autoagresji.

Surowiczy amyloid A a nowotwory

Surowiczy amyloid A jest syntetyzowany również przez tkanki inne niż wątroba, np. linie komórek rakowych i przerzuty raka. Duże stężenia SAA stwierdza się w różnych procesach nowotworowych, np. w raku żołądka, płuc, nerki, jelita grubego, prostaty, nosogardła, piersi [35, 36]. Korelują one z agresywnym przebiegiem nowotworu i wskazują na niekorzystną prognozę [25, 36].

Wiele danych sugeruje, że SAA może się przyczyniać do rozwoju guza nowotworowego, przyspieszać jego progresję i występowanie przerzutów. Pozwalają one na lepsze zrozumienie znaczenia czynników ostrej fazy jako prawdopodobnych łączników między przewlekłym zapaleniem a nowotworzeniem [10]. Jednym z potencjalnych mechanizmów, które leżą u podłoża rozwoju raka i wpływu na ten proces, jest aktywność SAA podobna w działaniu do cząsteczek adhezyjnych macierzy zew-nątrzkomórkowej (ang. extracellular matrix – ECM) [37]. Interakcje z ECM prowadzą do zmian w wiązaniu różnych typów komórek, inicjując w ten sposób serie przemian, które poprzedzają rozwój nowotworu. Kompleks SAA-ECM może także odgrywać rolę w reakcji zapalnej, np. zwiększając wydzielanie TNF- przez limfocyty T zależnie od dawki [37]. Zmiany ECM uruchamiają międzykomórkowe drogi sygnałowe i w konsekwencji modyfikują adhezję komórek, migrację, aktywację i wydzielanie cząsteczek prozapalnych [37]. Dlatego też SAA prawdopodobnie jest czynnikiem, który stanowi wyjaśnienie połączenia przewlekłych procesów zapalnych i rozwoju nowotworów, a następnie ich progresji. Związek taki obserwuje się także w SSc, ponieważ znacząco wzrasta ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, takich jak rak płuca czy piersi [38].

Wnioski

Niewiele jest badań dotyczących roli SAA w patogenezie SSc. Brakuje również danych o możliwości wykorzystania tego parametru w diagnostyce i ocenie aktywności procesu chorobowego. Ze względu na udział SAA w ważnych procesach patologicznych, które towarzyszą SSc, zasadne wydaje się planowanie dalszych badań nad znaczeniem tego białka w tym schorzeniu. Takie badania mogłyby się także przyczynić do tworzenia nowych strategii terapeutycznych, gdyby zmniejszenie stężenia SAA przynosiło korzystne efekty u chorych na Ssc.

Piśmiennictwo

 1. van der Hilst J.C.: Recent insights into the pathogenesis of type AA amyloidosis. Sci World J 2011, 7, 641-650.

 2. King V.L., Thompson J., Tannock L.R.: Serum amyloid A in atherosclerosis. Curr Opin Lipidol 2011, 22, 302-307.

 3. Borroni B., Premi E., Di Luca M., Padovani A.: Combined biomarkers for early Alzheimer disease diagnosis. Curr Med Chem 2007, 14, 1171-1178.

 4. Wang C.S., Sun C.F.: C-reactive protein and malignancy: clinico-pathological association and therapeutic implication. Chang Gung Med J 2009, 32, 471-482.

 5. Kuśnierz-Cabala B., Galicka-Latała D., Naskalski J.W.: Diagnostic value of serum amyloid A protein (SAA) determination. Przegl Lek 2007, 64, 115-117.

 6. Maksymowych W.P.: Biomarkers in spondyloarthritis. Curr Rheumatol Rep 2010, 12, 318-324.

 7. Lakota K., Thallinger G.G., Cucnik S., Bozic B., Mrak-Poljsak K., Ambrozic A. i inni: Could antibodies against serum amyloid A function as physiological regulators in humans? Autoimmunity 2011, 44, 149-158.

 8. Dogan S., Atakan N.: Is serum amyloid A protein a better indicator of inflammation in severe psoriasis? Br J Dermatol 2010, 163, 895-896.

 9. He X., Zhao Y., Li Y., Kang S., Ding Y., Luan J. i inni: Serum amyloid A levels associated with gastrointestinal manifestations in Henoch-Schönlein purpura. Inflammation 2012 w druku.

10. Malle E., Sodin-Semrl S., Kovacevic A.: Serum amyloid A: an acute-phase protein involved in tumour pathogenesis. Cell Mol Life Sci 2009, 66, 9-26.

11. Björkman L., Raynes J.G., Shah C., Karlsson A., Dahlgren C., Bylund J.: The proinflammatory activity of recombinant serum amyloid A is not shared by the endogenous protein in the circulation. Arthritis Rheum 2010, 62, 1660-1665.

12. Obici L., Raimondi S., Lavatelli F., Bellotti V., Merlini G.: Susceptibility to AA amyloidosis in rheumatic diseases: a critical overview. Arthritis Rheum 2009, 61, 1435-1440.

13. Nakamura T.: Amyloid A amyloidosis secondary to rheumatoid arthritis: pathophysiology and treatments. Clin Exp Rheumatol 2011, 29, 850-857.

14. Ogiyama Y., Hayashi Y., Kou C., Matsumoto Y., Ohashi M.: Cutaneous amyloidosis in patients with progressive systemic sclerosis. Cutis 1996, 57, 28-32.

15. Obata T., Takahashi H., Nosho K., Ikeda Y., Tokuno T., Kawahito Y. i inni: A case of systemic lupus erythematosus overlapping with progressive systemic sclerosis accompanied by deposition of AA amyloid in the stomach. Ryumachi 1998, 38, 810-817.

16. Benharroch D., Sukenik S., Sacks M.: Bronchioloalveolar carcinoma and generalized amyloidosis complicating progressive systemic sclerosis. Hum Pathol 1992, 23, 839-841.

17. Liubchenko P.N., Dmitruk L.I., Prokopenko E.I., Urenkov S.B.: A case of complication of system scleroderma with AL-amyloidosis. Klin Med (Mosk) 2007, 85, 68-70.

18. Horwitz H.M., Dibeneditto J.D. Jr, Allegra S.R., Baumann H.M.: Scleroderma, amyloidosis, and extensor tendon rupture. Arthritis Rheum 1982, 25, 1141-1143.

19. Brandwein S.R., Medsger T.A. Jr, Skinner M., Sipe J.D., Rodnan G.P., Cohen A.S.: Serum amyloid A protein concentration in progressive systemic sclerosis (scleroderma). Ann Rheum Dis 1984, 43, 586-589.

20. Allin K.H., Nordestgaard B.G.: Elevated C-reactive protein in the diagnosis, prognosis, and cause of cancer. Crit Rev Clin Lab Sci 2011, 48, 155-170.

21. Ohtsuka T.: Serum interleukin-6 level is reflected in elevated high-sensitivity C-reactive protein level in patients with systemic sclerosis. J Dermatol 2010, 37, 801-806.

22. Kucharz E.J., Grucka-Mamczar E., Mamczar A., Brzezińska-Wcisło L.: Acute-phase proteins in patients with systemic sclerosis. Clin Rheumatol 2000, 19, 165-166.

23. Whicher J.T., Martin M.F., Dieppe P.A.: Absence of prostaglandin stimulated increase in acute phase proteins in systemic sclerosis. Lancet 1980, 2, 1187-1188.

24. Smith E.A., Kahaleh M.B., LeRoy E.C.: The acute phase response in scleroderma. Differing responses to intravenous PGE1. Clin Exp Rheumatol 1986, 4, 341-345.

25. Hua S., Song C., Geczy C.L., Freedman S.B., Witting P.K.: A role for acute-phase serum amyloid A and high-density lipoprotein in oxidative stress, endothelial dysfunction and atherosclerosis. Redox Rep 2009, 14, 187-196.

26. Jahangiri A.: High-density lipoprotein and the acute phase response. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes 2010, 17, 156-160.

27. Salazar A., Pintó X., Man~á J.: Serum amyloid A and high-density lipoprotein cholesterol: serum markers of inflammation in sarcoidosis and other systemic disorders. Eur J Clin Invest 2001, 31, 1070-1077.

28. de Beer M.C., Webb N.R., Wroblewski J.M., Noffsinger V.P., Rateri D.L., Ji A. i inni: Impact of serum amyloid A on high density lipoprotein composition and levels. J Lipid Res 2010, 51, 3117-3125.

29. Villa-Forte A., Mandell B.F.: Cardiovascular disorders and rheumatic disease. Rev Esp Cardiol 2011, 64, 809-817.

30. Au K., Singh M.K., Bodukam V., Bae S., Maranian P., Ogawa R. i inni: Atherosclerosis in systemic sclerosis: a systematic review and meta-analysis. Arthritis Rheum 2011, 63, 2078-2090.

31. Ngian G.S., Sahhar J., Wicks I.P., Van Doornum S.: Cardiovascular disease in systemic sclerosis: an emerging association? Arthritis Res Ther 2011, 26, 237.

32. Hamamdzic D., Kasman L., LeRoy C.: Role of infectious agents in the pathogenesis of systemic sclerosis. Curr Opin Rheumatol 2002, 14, 694-698.

33. Radić M., Kaliterna D.M., Radić J.: Helicobacter pylori infection and systemic sclerosis – is there a link? Joint Bone Spine 2011, 78, 337-340.

34. van de Berg P.J., Heutinck K.M., Raabe R., Minnee R.C., Young S.L., van Donselaar-van der Pant K.A. i inni: Human cytomegalovirus induces systemic immune activation characterized by a type 1 cytokine signature. J Infect Dis 2010, 202, 690-699.

35. Cho W.C., Yip T.T., Cheng W.W., Au J.S.: Serum amyloid A is elevated in the serum of lung cancer patients with poor prognosis. Br J Cancer 2010, 102, 1731-1735.

36. Liu C.: Serum amyloid A protein in clinical cancer diagnosis. Pathol Oncol Res 2012, 18, 117-121.

37. Vlasova M.A., Moshkovskii S.A.: Molecular interactions of acute phase serum amyloid A: possible involvement in carcinogenesis. Biochemistry (Mosc) 2006, 71, 1051-1059.

38. Szekanecz E., Szamosi S., Horváth A., Németh A., Juhász B., Szántó J. i inni: Malignancies associated with systemic sclerosis. Autoimmun Rev 2012 w druku.



Otrzymano: 14 V 2012 r.

Zaakceptowano: 27 VI 2012 r.
Copyright: © 2012 Polish Dermatological Association. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.


Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.