Badanie immunomorfologiczne jest niezbędnym składnikiem histopatologicznej oceny biopunktatu nerki. Ocena immunomorfologiczna dostarcza informacji odnoszących się do patomechanizmu zmian zapalnych, a w konfrontacji z obrazem zmian obserwowanych w mikroskopie świetlnym pozwala sprecyzować rozpoznanie. Wynik badania immunomorfologicznego umożliwia wyodrębnienie trzech kategorii zmian zapalnych w kłębuszkowych zapaleniach nerek. Ziarniste świecenie immunoglobulin i/lub komplementu wskazuje na chorobę spowodowaną odkładaniem się kompleksów immunologicznych (ryc. 1.). Linijne świecenie immunoglobulin wzdłuż kłębuszkowej błony podstawnej jest wykładnikiem kłębuszkowego zapalenia nerek związanego z obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko składnikom błony podstawnej (anti-GBM nephritis). Brak świecenia lub świecenie śladowe w przypadku zapalenia kłębuszkowego z martwicą i półksiężycami pozwala na stwierdzenie niemej immunologicznie glomerulopatii (pauci-immune), najczęściej zależnej od obecności przeciwciał ANCA. Linijne świecenie wzdłuż ścian kapilar obserwuje się dość rzadko. Świecenie ziarniste występuje częściej i może dotyczyć mezangium i/lub ścian włośniczek (ryc. 2.).
Należy przede wszystkim ocenić, czy świecenie immunoglobulin i/lub składników dopełniacza jest specyficzne. Niespecyficzne świecenie wiąże się z obecnością segmentalnego lub globalnego stwardnienia kłębuszków lub martwicą pętli i wtórnym napływem białek z surowicy. Najczęściej w tych przypadkach stwierdza się świecenie IgM i C3. Warto pamiętać, że niespecyficzne linijne świecenie IgG i albumin wzdłuż błon podstawnych jest dość typowe dla cukrzycowej choroby nerek i zależy od gromadzenia białek surowiczych w pogrubiałych błonach podstawnych.
Poza określeniem typu świecenia (ziarniste, linijne) ważne są: klasa immunoglobulin i składowych dopełniacza w złogach, lokalizacja złogów i nasilenie świecenia. Znajomość typowych zmian immunomorfologicznych obserwowanych w kłębuszkowych chorobach nerek i ich konfrontacja z innymi elementami diagnostyki jest niezbędna do sprecyzowania rozpoznania histopatologicznego. Opis typowych immunomorfologicznych zmian w kłębuszkowych chorobach nerek przedstawiono w tabelach I–III.
Immunomorfologiczna ocena biopunktatu ma największą wartość diagnostyczną w: nefropatii IgA, C1q, IgM, amyloidozie, chorobie depozytowej immunoglobulin monoklonalnych, glomerulopatii fibronektynowej i glomerulopatii kolagenu III. Precyzyjna diagnostyka wymienionych kłębuszkowych chorób nerek nie jest możliwa bez wykonania badania immunomorfologicznego. Wykazanie dominującego świecenia immunoglobulin IgA, C1q, IgM umożliwia rozpoznanie nefropatii IgA (ryc. 3.), C1q i IgM. W chorobie depozytowej monoklonalnych immunoglobulin decydujące znaczenie ma stwierdzenie restrykcji łańcuchów lekkich , łańcuchów lekkich lub też łańcuchów ciężkich immunoglobulin. W chorobie depozytowej lekkich łańcuchów immunoglobulin monoklonalnych najczęściej stwierdza się świecenie łańcuchów , a badanie immunomorfologiczne nie ujawnia łańcuchów lekkich . W amyloidzie AL badanie immunomorfologiczne najczęściej ujawnia obecność jedynie łańcuchów lekkich . Odczyn z przeciwciałem skierowanym przeciwko amyloidowi AA lub innym białkom prekursorowym amyloidu pozwala na sprecyzowanie rodzaju amyloidozy. Rozpoznanie rzadko spotykanych kłębuszkowych chorób nerek, takich jak glomerulopatia fibronektynowa czy też glomerulopatia kolagenu III, wymaga wykonania odczynów z odpowiednimi przeciwciałami. W diagnostyce różnicowej choroby cienkich błon kłębuszkowych i nefropatii w zespole Alporta zalecane jest wykonanie odczynów z przeciwciałami skierowanymi przeciwko łańcuchom kolagenu IV, ponieważ wynik ultrastrukturalnej oceny kłębuszkowej błony podstawnej nie we wszystkich przypadkach jest jednoznaczny.
Podsumowanie
1. Badanie immunomorfologiczne jest niezbędnym składnikiem histopatologicznej oceny biopunktatu nerki.
2. Ocena immunomorfologiczna dostarcza informacji odnoszących się do patomechanizmu zmian zapalnych.
3. Wynik badania immunomorfologicznego w konfrontacji z obrazem zmian spostrzeganych w mikroskopie świetlnym, elektronowym oraz danymi klinicznymi precyzuje rozpoznanie histopatologiczne.
4. Immunomorfologiczna ocena biopunktatu ma decydujące znaczenie w diagnostyce nefropatii IgA, C1q, IgM, chorobie depozytowej immunoglobulin monoklonalnych, amyloidzie, glomerulopatii fibronektynowej i glomerulopatii kolagenu III. Praca finansowana z grantu MNiSW: N N402 088735.
Piśmiennictwo
1. Cohen AH. Renal anatomy and basic concepts and methods in renal pathology. W: Fundamentals of renal pathology. Fogo AB, Brujin JA, Cohen AH, et al. (eds.). Springer Science, Business Media, New York 2006; 3-17.
2. Fogo AB. Aproach to renal biopsy. Am J Kidney Dis 2003; 42: 826-836.
3. Furness PN. Best Practice No 160. Renal biopsy specimens. J Clin Pathol 2000; 53: 433-438.
4. Jeannette JC, Olson JL, Schwartz MM, et al. Primer on the pathologic diagnosis of renal disease. In: Heptinstall’s Pathology of the Kidney. (eds.). Wolters Kluwer, Lippincott Wiliams & Wilkins, Philadelphia 2007; 97-123.
5. Kern WF, Laszik ZG, Nadasdy T, et al. Tissue sampling, preparation, and interpretation. In: Atlas of renal pathology. Kern WF, Laszik Z, Nadasdy T, et al. (eds.). WB Saunders Company, Philadelphia 1999; 12-13.
6. Lajoie G, Silva FG. Approach to the interpretation of renal biopsy. In: Renal biopsy interpretation. Silva FG, D’Agati VD, Nadasdy T (eds.). Churchill Livingstone, Philadelphia 1997; 31-70.
7. Walker PD, Cavallo T, Bonsib SM. Practice guidelines for the renal biopsy. Modern Pathology 2004; 17: 1555-1563.
8. Wągrowska-Danilewicz M, Niemir ZI. Pathomorphological assessment of renal biopsy specimens: principles and directions for clinicians. Pol Merkur Lekarski 2010; 28: 61-65.
9. Wągrowska-Danilewicz M, Zeromski J. Immunofluorescent evaluation of renal biopsy: current point of view. Pol J Pathol 2010; 61: 83-88.
10. Zhou XJ, Laszik Z, Silva FG. Algorithmic approach to the interpretation of renal biopsy. In: Silva’s Diagnostic Reanal Pathology. Zhou XJ, Laszik Z, Nadasdy T, D’Agati VD, Silva FG (eds.). Cambridge University Press, New York 2009; 55-57.
