TY - JOUR JO - Neuropsychiatria i Neuropsychologia/Neuropsychiatry and Neuropsychology SN - 1896-6764 VL - 11 IS - 2 PY - 2016 ID - Frankowska2016 TI - Białko ΔFosB i jego rola w jądrze półleżącym. Znaczenie w uzależnieniu, stresie, odpowiedzi na nagrody naturalne i środki psychoaktywne AB - Białko ΔFosB to czynnik transkrypcyjny należący do rodziny Fos. Zostało ono zidentyfikowane jako element fizjologicznej potrzeby poszukiwania przyjemności, jak również powstawania i utrzymywania się uzależnienia. Jego ekspresja w jądrze półleżącym w odpowiedzi na czynniki pobudzające ciągle układ nagrody powoduje tworzenie nowych ścieżek neuronalnych w tym układzie. Choć czynniki wzbudzające ekspresję ΔFosB są różnorodne, dokładne efekty działania tego białka zależą ściśle od regionu mózgu oraz typu neuronów, w których zachodzi ekspresja. Do czynników tych należą wysiłek fizyczny, zachowania seksualne, wysokokaloryczne jedzenie czy stres, ale też substancje psychoaktywne (stymulanty, opioidy, alkohol, nikotyna, propofol), elektrowstrząsy, leki antypsychotyczne obu generacji oraz leki przeciwdepresyjne. Podwyższony poziom ΔFosB w średnich neuronach kolczastych jądra półleżącego z dominującą ekspresją receptorów D1 został powiązany u myszy z występowaniem odporności na stres, ale też ze zwiększoną wrażliwością na substancje psychoaktywne i wzrostem skłonności do podejmowania zachowań ryzykownych. W tym samym typie neuronów, ale z dominującym występowaniem receptorów D2 nadekspresja ΔFosB występowała po przebywaniu we wzbogaconym środowisku i piciu słodzonych napojów. Obniżony poziom ΔFosB w jądrze półleżącym wykazano post mortem w mózgach osób chorych na depresję, a w korze przedczołowej po przewlekłym stosowaniu neuroleptyków. ΔFosB charakteryzuje się wysoką trwałością – nawet do kilku miesięcy. Po przewlekłej indukcji ekspresji tego białka dochodzi do jego akumulacji. Długi czas półtrwania ΔFosB wraz z indukowaniem przezeń neuroplastyczności może tłumaczyć chroniczny przebieg uzależnienia. AU - Frankowska, Ada AU - Dudek, Dominika AU - Siwek, Marcin SP - 56 EP - 63 DA - 2016 DO - 10.5114/nan.2016.62250 UR - http://dx.doi.org/10.5114/nan.2016.62250 ER -