Ogólnopolskie Centrum Chirurgii Trzustki powstanie w Katowicach?
Redaktor: Janusz Maciejowski
Data: 20.06.2014
Źródło: JM
Utworzenie Ogólnopolskiego Centrum Chirurgii Trzustki stworzy większości chorym szanse na właściwą, kompleksową diagnostykę oraz poprawi wyniki leczenia, co więcej zapewni być może dostateczne finansowanie niezbędnych w tym zakresie świadczeń – twierdzi prof. Paweł Lampe, ordynator oddziału chirurgii przewodu pokarmowego z SP Centralnego Szpitala Klinicznego ŚUM w Katowicach.
Jak wygląda wykrywalność raka trzustki i dlaczego jest to tak bardzo skomplikowane?
Rak trzustki stanowi bardzo istotny problem współczesnej medycyny. Nowotwór ten jest późno wykrywany, cechuje się wyjątkowo złym rokowaniem i agresywnym przebiegiem. Aby przybliżyć ogromną skalę problemu posłużę się kilkoma, bardzo niepokojącymi liczbami. Dane epidemiologiczne wskazują, iż rak trzustki jest czwartą pod względem częstości przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych na świecie. Liczba zachorowań na raka trzustki wzrasta we wszystkich krajach rozwiniętych, a każdego roku w krajach europejskich i Ameryce Północnej zapada na ten nowotwór około 10/100 000 mieszkańców. W Polsce, według danych Krajowego Rejestr Nowotworów, w 2009 roku stwierdzono 3227 przypadków nowych zachorowań na raka trzustki, a u 4547 osób był on przyczyną zgonu. Niestety w chwili rozpoznania u zdecydowanej większości chorych stwierdza się zaawansowaną postać nowotworu z przerzutami do węzłów chłonnych i narządów odległych, dlatego aż 90% z nich nie przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania. Rak trzustki jest nowotworem o szczególnie złym rokowaniu, w którym współczynnik średniego 5-letniego przeżycia jest najniższy ze wszystkich nowotworów układu pokarmowego, a chorzy żyją średnio od 3 do 6 miesięcy.
Za tym idą koszty, których nie da się przeskoczyć, czego więc potrzeba?
Pomimo znacznego rozwoju metod diagnostycznych zmierzających do wykrycia choroby nowotworowej w jej jak najwcześniejszym stadium odsetek rozpoznań wczesnego raka trzustki jest nadal niezadowalający. Wykorzystanie dostępnych metod diagnostycznych związane jest z ich kosztami, doświadczeniami ośrodka, rodzajem patologii oraz etapem diagnostycznym. Mimo dynamicznego rozwoju medycyny, w Polsce obserwuje się niestety stały wzrost wskaźników chorobowości i umieralności na raka trzustki. W znacznym odsetku przypadków choroba rozpoznawana jest w stadium zaawansowanym, co wyklucza możliwości radykalnego leczenia chirurgicznego.
Oceniając wyniki leczenia raka trzustki w Polsce na tle innych krajów UE należy podkreślić, że wyniki te są podobne. Dotyczy to jednak tylko dużych, wyspecjalizowanych w chirurgii trzustki ośrodków, w których wykorzystanie nowoczesnych narzędzi diagnostycznych i terapeutycznych poparte jest ogromną wiedzą i doświadczeniem pracujących tam zespołów lekarskich. Z drugiej strony z przykrością muszę stwierdzić, iż trudne zabiegi operacyjne z zakresu chirurgii trzustki, obarczone znacznym ryzykiem powikłań są deficytowe. Powodów takiej sytuacji można upatrywać w dużej mierze w dalekiej od doskonałości wycenie procedur chirurgicznych, ale także w braku wparcia dla centralizacji działań związanych z diagnostyką i leczeniem chorób trzustki.
Przekłada się to na brak możliwości właściwego leczenia chorych oraz powtarzające się i narastające trudności związane z finansowaniem wysokospecjalistycznych procedur z zakresu chirurgii trzustki, to z kolei prowadzi do systematycznie narastającego długu szpitala i znacznego ograniczenia jego aktywności. Wydaje się również, iż poprawę tej sytuacji mogłoby przynieść, utworzenie w Polsce (na wzór Holandii, czy niektórych krajów skandynawskich) certyfikowanych, referencyjnych ośrodków chirurgii trzustki, w których jakość i wyniki leczenia są znacznie lepsze. Uważam, że utworzenie Ogólnopolskiego Centrum Chirurgii Trzustki stworzy większości chorym szanse na właściwą, kompleksową diagnostykę oraz poprawi wyniki leczenia, co więcej zapewni być może dostateczne finansowanie niezbędnych w tym zakresie świadczeń.
Co powinno być zrobione dla zmiany tej sytuacji?
Już od przyszłego tygodnia będziemy starali się oficjalnie doprowadzić do sytuacji, aby wspomniane centrum powstało. Zanim jednak poczynimy te starania, to należy najpierw zmienić wyceny procedur, dopiero wtedy będzie możliwe funkcjonowanie centrum chirurgii trzustki.
Zakładając, że ono powstanie, to jak wygląda leczenie na obecnym etapie wiedzy w naszym kraju?
Jakość życia chorych leczonych z powodu różnych chorób trzustki jest raczej dobra. Pacjenci, po wykonanych u nich z powodu guzów nowotworowych zabiegach resekcyjnych, wypisywani są ze szpitala w 7. – 10. dobie pooperacyjnej, a powrót do pełnej sprawności następuje zazwyczaj po ok. miesiącu. Pobyt w szpitalu wydłuża się czasem z powodu powikłań pooperacyjnych, które wymagają zazwyczaj dodatkowego intensywnego leczenia farmakologicznego, miejscowego lub nawet operacyjnego. Okres rekonwalescencji jest jeszcze krótszy w przypadku zbiegów wykonanych metodą laparoskopową lub endoskopową. Większość chorych powraca stosunkowo szybko do normalnego życia i może się nim w pełni cieszyć, pozostając oczywiście pod ścisłym nadzorem lekarskim w warunkach poradni chirurgicznej, a jeśli to konieczne - również onkologicznej. Należy jednak pamiętać, iż ze względu na funkcję, którą trzustka pełni w organiźmie, u części chorych po przebytych zabiegach resekcyjnych może pojawić się cukrzyca, wymagająca leczenia insuliną. Może także dojść do przejściowej, czasowej niedomogi trzustki w zakresie wydzielania enzymów – to z kolei łączy się z koniecznością pooperacyjnego substytucyjnego leczenia farmakologicznego.
W przypadku chorych, u których zaawansowanie zmian nowotworowych wyklucza radykalne leczenie chirurgiczne podejmujemy działania mające na celu poprawę jakości życia. Do takich procedur należą m.in. wykonywane operacyjnie różnego rodzaju zespolenia omijające, endoskopowy lub przezskórny drenaż dróg żółciowych, odbarczające żółtaczkę mechaniczną występującą w przebiegu guzów głowy trzustki. Wykonując pokarmowe zespolenie omijające znosimy występujące u chorego uporczywe wymioty. Poprawa jakości życia chorych z nieresekcyjnymi guzami trzustki to także walka z silnym, przewlekłym bólem – procedurą stosowaną w tym przypadku w naszej klinice jest najczęściej śródoperacyjna alkoholowa neuroliza splotu trzewnego.
Jakie są najnowsze metody leczenia?
System Nanoknife (IRE) - pierwsze urządzenie, które wykorzystując technologię nietermicznej ablacji, pozwala na skuteczne i niezwykle precyzyjne niszczenie komórek nowotworowych, zlokalizowanych w miejscach, które do tej pory wykluczały leczenie operacyjne. Charakterystyczną cechą Nanoknife jest ogromna precyzja urządzenia wykorzystującego pola elektryczne o wysokim napięciu od 1500 do 3000 V oraz wybiórcze niszczenie komórek nowotworowych z pozostawieniem nienaruszonych sąsiadujących struktur anatomicznych. Zastosowanie metody IRE umożliwia przeprowadzenie ablacji zmian znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie naczyń, nerwów oraz struktur przewodowych. Niewątpliwą wadą tej procedury jest wysoki koszt aparatury niezbędnej do jej przeprowadzenia, a także brak refundacji takiego leczenia ze strony NFZ. Zabieg wykonywany jest z dostępu przezskórnego metodą małoinwazyjną lub częściej po otwarciu jamy brzusznej, dając szansę leczenia chorym, u których zmiany nowotworowe uznane zostały wcześniej za nieresekcyjne. Oczywiście nie każdy chory kwalifikuje się do leczenia tą metodą. Należy podkreślić, iż najważniejszym przeciwwskazaniem do tego typu leczenia jest rozsiew choroby nowotworowej w jamie brzusznej i potwierdzone badaniami obrazowymi przerzuty odległe.
Endoskopowa radiofrekwencyjna ablacja (EndoHPB RFA) – to metoda wykorzystująca prąd o zmiennej lub stałej częstotliwości za pomocą, której niszczy się ogniska nowotworu w drogach żółciowych. W przypadku, gdy zmiana zlokalizowana jest w miąższu trzustki zabieg wykonuje się pod kontrolą endoskopowej ultrasonografii (EUS RFA). Obie procedury należą do metod małoinwazyjnych, a ich wykonanie nie wymaga operacyjnego otwarcia jamy brzusznej.
Nowoczesne metody leczenia chorób trzustki to także coraz częściej wykonywane zabiegi laparoskopowe. Należą do nich operacje polegające na wycięciu zmian guzowatych, w tym nowotworowych, zlokalizowanych w obwodowej części trzustki. Zmiany umiejscowione w głowie trzustki, w bezpośrednim sąsiedztwie dwunastnicy usuwane są nadal metodą klasyczną, a więc po otwarciu jamy brzusznej. Chirurgia laparoskopowa trzustki to także cały szereg metod małoinwazyjnego dostępu do przestrzeni zaotrzewnowej wykorzystywanych np. w usuwaniu wydzielonej martwicy trzustki w przebiegu ostrego stanu zapalnego. Mówiąc o zaletach chirurgii laparoskopowej w stosunku do chirurgii klasycznej podkreślić należy z pewnością mniejszy uraz śródoperacyjny i związany z nim krótszy okres rekonwalescencji, a także szybszy powrót chorego do pełnej sprawności. Pamiętajmy jednak, iż nie u każdego chorego możemy wykonać zabieg laparoskopowy, a wskazania do tego typu leczenia ustalane są bardzo indywidualnie.
Czyli, gdy powstanie już centrum, to jakość diagnozowania i leczenia postawią nas w czołówce w tej dziedzinie?
Z pewnością tak, bo już tam jesteśmy, problemem nie jest brak specjalizacji, a rozsądnych rozwiązań prawnych i o to będziemy się starać.
Rak trzustki stanowi bardzo istotny problem współczesnej medycyny. Nowotwór ten jest późno wykrywany, cechuje się wyjątkowo złym rokowaniem i agresywnym przebiegiem. Aby przybliżyć ogromną skalę problemu posłużę się kilkoma, bardzo niepokojącymi liczbami. Dane epidemiologiczne wskazują, iż rak trzustki jest czwartą pod względem częstości przyczyną zgonów z powodu chorób nowotworowych na świecie. Liczba zachorowań na raka trzustki wzrasta we wszystkich krajach rozwiniętych, a każdego roku w krajach europejskich i Ameryce Północnej zapada na ten nowotwór około 10/100 000 mieszkańców. W Polsce, według danych Krajowego Rejestr Nowotworów, w 2009 roku stwierdzono 3227 przypadków nowych zachorowań na raka trzustki, a u 4547 osób był on przyczyną zgonu. Niestety w chwili rozpoznania u zdecydowanej większości chorych stwierdza się zaawansowaną postać nowotworu z przerzutami do węzłów chłonnych i narządów odległych, dlatego aż 90% z nich nie przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania. Rak trzustki jest nowotworem o szczególnie złym rokowaniu, w którym współczynnik średniego 5-letniego przeżycia jest najniższy ze wszystkich nowotworów układu pokarmowego, a chorzy żyją średnio od 3 do 6 miesięcy.
Za tym idą koszty, których nie da się przeskoczyć, czego więc potrzeba?
Pomimo znacznego rozwoju metod diagnostycznych zmierzających do wykrycia choroby nowotworowej w jej jak najwcześniejszym stadium odsetek rozpoznań wczesnego raka trzustki jest nadal niezadowalający. Wykorzystanie dostępnych metod diagnostycznych związane jest z ich kosztami, doświadczeniami ośrodka, rodzajem patologii oraz etapem diagnostycznym. Mimo dynamicznego rozwoju medycyny, w Polsce obserwuje się niestety stały wzrost wskaźników chorobowości i umieralności na raka trzustki. W znacznym odsetku przypadków choroba rozpoznawana jest w stadium zaawansowanym, co wyklucza możliwości radykalnego leczenia chirurgicznego.
Oceniając wyniki leczenia raka trzustki w Polsce na tle innych krajów UE należy podkreślić, że wyniki te są podobne. Dotyczy to jednak tylko dużych, wyspecjalizowanych w chirurgii trzustki ośrodków, w których wykorzystanie nowoczesnych narzędzi diagnostycznych i terapeutycznych poparte jest ogromną wiedzą i doświadczeniem pracujących tam zespołów lekarskich. Z drugiej strony z przykrością muszę stwierdzić, iż trudne zabiegi operacyjne z zakresu chirurgii trzustki, obarczone znacznym ryzykiem powikłań są deficytowe. Powodów takiej sytuacji można upatrywać w dużej mierze w dalekiej od doskonałości wycenie procedur chirurgicznych, ale także w braku wparcia dla centralizacji działań związanych z diagnostyką i leczeniem chorób trzustki.
Przekłada się to na brak możliwości właściwego leczenia chorych oraz powtarzające się i narastające trudności związane z finansowaniem wysokospecjalistycznych procedur z zakresu chirurgii trzustki, to z kolei prowadzi do systematycznie narastającego długu szpitala i znacznego ograniczenia jego aktywności. Wydaje się również, iż poprawę tej sytuacji mogłoby przynieść, utworzenie w Polsce (na wzór Holandii, czy niektórych krajów skandynawskich) certyfikowanych, referencyjnych ośrodków chirurgii trzustki, w których jakość i wyniki leczenia są znacznie lepsze. Uważam, że utworzenie Ogólnopolskiego Centrum Chirurgii Trzustki stworzy większości chorym szanse na właściwą, kompleksową diagnostykę oraz poprawi wyniki leczenia, co więcej zapewni być może dostateczne finansowanie niezbędnych w tym zakresie świadczeń.
Co powinno być zrobione dla zmiany tej sytuacji?
Już od przyszłego tygodnia będziemy starali się oficjalnie doprowadzić do sytuacji, aby wspomniane centrum powstało. Zanim jednak poczynimy te starania, to należy najpierw zmienić wyceny procedur, dopiero wtedy będzie możliwe funkcjonowanie centrum chirurgii trzustki.
Zakładając, że ono powstanie, to jak wygląda leczenie na obecnym etapie wiedzy w naszym kraju?
Jakość życia chorych leczonych z powodu różnych chorób trzustki jest raczej dobra. Pacjenci, po wykonanych u nich z powodu guzów nowotworowych zabiegach resekcyjnych, wypisywani są ze szpitala w 7. – 10. dobie pooperacyjnej, a powrót do pełnej sprawności następuje zazwyczaj po ok. miesiącu. Pobyt w szpitalu wydłuża się czasem z powodu powikłań pooperacyjnych, które wymagają zazwyczaj dodatkowego intensywnego leczenia farmakologicznego, miejscowego lub nawet operacyjnego. Okres rekonwalescencji jest jeszcze krótszy w przypadku zbiegów wykonanych metodą laparoskopową lub endoskopową. Większość chorych powraca stosunkowo szybko do normalnego życia i może się nim w pełni cieszyć, pozostając oczywiście pod ścisłym nadzorem lekarskim w warunkach poradni chirurgicznej, a jeśli to konieczne - również onkologicznej. Należy jednak pamiętać, iż ze względu na funkcję, którą trzustka pełni w organiźmie, u części chorych po przebytych zabiegach resekcyjnych może pojawić się cukrzyca, wymagająca leczenia insuliną. Może także dojść do przejściowej, czasowej niedomogi trzustki w zakresie wydzielania enzymów – to z kolei łączy się z koniecznością pooperacyjnego substytucyjnego leczenia farmakologicznego.
W przypadku chorych, u których zaawansowanie zmian nowotworowych wyklucza radykalne leczenie chirurgiczne podejmujemy działania mające na celu poprawę jakości życia. Do takich procedur należą m.in. wykonywane operacyjnie różnego rodzaju zespolenia omijające, endoskopowy lub przezskórny drenaż dróg żółciowych, odbarczające żółtaczkę mechaniczną występującą w przebiegu guzów głowy trzustki. Wykonując pokarmowe zespolenie omijające znosimy występujące u chorego uporczywe wymioty. Poprawa jakości życia chorych z nieresekcyjnymi guzami trzustki to także walka z silnym, przewlekłym bólem – procedurą stosowaną w tym przypadku w naszej klinice jest najczęściej śródoperacyjna alkoholowa neuroliza splotu trzewnego.
Jakie są najnowsze metody leczenia?
System Nanoknife (IRE) - pierwsze urządzenie, które wykorzystując technologię nietermicznej ablacji, pozwala na skuteczne i niezwykle precyzyjne niszczenie komórek nowotworowych, zlokalizowanych w miejscach, które do tej pory wykluczały leczenie operacyjne. Charakterystyczną cechą Nanoknife jest ogromna precyzja urządzenia wykorzystującego pola elektryczne o wysokim napięciu od 1500 do 3000 V oraz wybiórcze niszczenie komórek nowotworowych z pozostawieniem nienaruszonych sąsiadujących struktur anatomicznych. Zastosowanie metody IRE umożliwia przeprowadzenie ablacji zmian znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie naczyń, nerwów oraz struktur przewodowych. Niewątpliwą wadą tej procedury jest wysoki koszt aparatury niezbędnej do jej przeprowadzenia, a także brak refundacji takiego leczenia ze strony NFZ. Zabieg wykonywany jest z dostępu przezskórnego metodą małoinwazyjną lub częściej po otwarciu jamy brzusznej, dając szansę leczenia chorym, u których zmiany nowotworowe uznane zostały wcześniej za nieresekcyjne. Oczywiście nie każdy chory kwalifikuje się do leczenia tą metodą. Należy podkreślić, iż najważniejszym przeciwwskazaniem do tego typu leczenia jest rozsiew choroby nowotworowej w jamie brzusznej i potwierdzone badaniami obrazowymi przerzuty odległe.
Endoskopowa radiofrekwencyjna ablacja (EndoHPB RFA) – to metoda wykorzystująca prąd o zmiennej lub stałej częstotliwości za pomocą, której niszczy się ogniska nowotworu w drogach żółciowych. W przypadku, gdy zmiana zlokalizowana jest w miąższu trzustki zabieg wykonuje się pod kontrolą endoskopowej ultrasonografii (EUS RFA). Obie procedury należą do metod małoinwazyjnych, a ich wykonanie nie wymaga operacyjnego otwarcia jamy brzusznej.
Nowoczesne metody leczenia chorób trzustki to także coraz częściej wykonywane zabiegi laparoskopowe. Należą do nich operacje polegające na wycięciu zmian guzowatych, w tym nowotworowych, zlokalizowanych w obwodowej części trzustki. Zmiany umiejscowione w głowie trzustki, w bezpośrednim sąsiedztwie dwunastnicy usuwane są nadal metodą klasyczną, a więc po otwarciu jamy brzusznej. Chirurgia laparoskopowa trzustki to także cały szereg metod małoinwazyjnego dostępu do przestrzeni zaotrzewnowej wykorzystywanych np. w usuwaniu wydzielonej martwicy trzustki w przebiegu ostrego stanu zapalnego. Mówiąc o zaletach chirurgii laparoskopowej w stosunku do chirurgii klasycznej podkreślić należy z pewnością mniejszy uraz śródoperacyjny i związany z nim krótszy okres rekonwalescencji, a także szybszy powrót chorego do pełnej sprawności. Pamiętajmy jednak, iż nie u każdego chorego możemy wykonać zabieg laparoskopowy, a wskazania do tego typu leczenia ustalane są bardzo indywidualnie.
Czyli, gdy powstanie już centrum, to jakość diagnozowania i leczenia postawią nas w czołówce w tej dziedzinie?
Z pewnością tak, bo już tam jesteśmy, problemem nie jest brak specjalizacji, a rozsądnych rozwiązań prawnych i o to będziemy się starać.
