Szum informacyjny
Redaktor: Bartłomiej Leśniewski
Data: 09.02.2012
Źródło: Ewa Zygadło
W gąszczu informacji na temat refundacji zalewających nas ostatnio ze wszystkich stron, warto po raz kolejny, postawić pytanie o dostępne i wiarygodne źródła informacji o leku w naszym kraju. Co w tym systemie szwankuje? Dlaczego Ilość podawanych na ulotkach i w piśmiennictwie informacji o leku nie przekłada się na jej wiarygodność i użyteczność? Przynajmniej częściowej odpowiedzi na to pytanie udziela analiza pytań zadawanych Centrum Informacji o Leku przez lekarzy, farmaceutów i pacjentów.
Przyjrzyjmy się kilku podstawowym aspektom:
• Czy lekarz i farmaceuta dysponują podstawową, zarejestrowaną informacją o leku jaką jest Charakterystyka Produktu Leczniczego?
• Czy mają do dyspozycji przewodniki terapeutyczne, które ułatwiają im podejmowanie bieżących decyzji klinicznych?
• Czy wiedzą gdzie zwrócić się o pomoc w przypadku bardziej złożonego problemu klinicznego?
Paradoksem jest to, że w dziedzinie leku i terapii dostęp do informacji jest z jednej strony coraz łatwiejszy, a z drugiej coraz trudniejszy, ponieważ widzimy, że ilość informacji nie przekłada się na jej wiarygodność i użyteczność.
Charakterystyka
Weźmy np. Charakterystyki Produktów Leczniczych. Mimo, że Ustawa Prawo farmaceutyczne definiuje co zawiera Charakterystyka Produktu Leczniczego (art.11) i mówi także o tym, że za reklamę nie uważa się udostępniania Charakterystyki Produktu Leczniczego (art.54), to dotarcie do niej nie jest wcale łatwe. Próżno jest szukać wydawnictwa lub strony internetowej, która zawierałaby aktualne charakterystyki wszystkich produktów leczniczych zarejestrowanych w Polsce, nie tylko tych refundowanych. Za każdym więc razem kiedy lekarz lub farmaceuta chce w szybki i łatwy sposób dotrzeć do tej podstawowej informacji o leku, musi spędzić trochę czasu na przeszukiwaniu stron Europejskiej Agencji Leku (www.ema.europa.eu), Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (www.urpl.gov.pl) i/lub Centrum Informacji o Leku (www.leki-informacje.pl). Jeżeli danego produktu tam nie znajdzie, musi zwracać się bezpośrednio do podmiotu odpowiedzialnego, co często jest też bardzo czasochłonne lub zadowolić skróconą informacją o leku zawartą w kompendiach leków. Musi jednak wiedzieć, że korzystając z tych opracowań nie znajdzie w nich wszystkich istotnych informacji.
A właściwa informacja o leku jest przecież podstawowym składnikiem leku!
Lek bez informacji lub też z informacją niepełną, i/lub wprowadzającą w błąd może być lekiem nieskutecznym, a nawet niebezpiecznym. Dlatego też należy traktować informację jak podstawowy i stały składnik leku.
Lek = substancja aktywna + informacja pozwalająca na prawidłowe stosowanie leku
Ważne jest aby znać w przypadku każdego leku takie aspekty jak:
• nazwa międzynarodowa (DCI), postać i dawka;
• oczekiwana korzyść: tzn. wskazania;
• ryzyko stosowania: przeciwwskazania, środki ostrożności, działania niepożądane oraz interakcje z innymi lekami;
• sposób podania: dawkowanie i czas trwania terapii;
Trzeba także dysponować elementami pozwalającymi na porównanie danego leku z innymi stosowanymi w tych samych wskazaniach, a także porównaniem innych możliwych terapii dla danej jednostki chorobowej (np. zabieg chirurgiczny, fizjoterapia, psychoterapia, zmiana sposobu życia – ruch, odżywianie etc.) lub stwierdzenie braku odpowiedniej terapii.
Inne informacje jakimi powinniśmy dysponować to warunki przechowywania (wilgotność, temperatura, stabilność po otwarciu lub rozpuszczeniu leku), które są niezbędne do zachowania odpowiedniej jakości leku. Poza tym ważną informacją jest także koszt danej terapii versus inna terapia o porównywalnej skuteczności.
Dostęp
Czy dziś w Polsce lekarze i farmaceuci mają dostęp do takich informacji? Jak już wcześniej wspominałam nie mamy jako specjaliści dostępu do ChPL wszystkich leków zarejestrowanych na rynku polskim, ale nie mamy też dostępu do przewodników farmakoterapii, bo takowych u nas po prostu nie ma. Nie mamy też dostępu do Ośrodków Informacji o Leku, bo takich struktur w Polsce również nie ma. Centrum Informacji o Leku, które w tym roku obchodzi 5-lecie istnienia w sieci, stworzone zostało na wzór Drug Information Centers, ale wypełnia tylko częściowo zadania jakie zazwyczaj wykonują tego typu struktury w innych krajach.
Dyskutujemy szeroko o refundacji (czyli pieniądzach), ale nadal nie zastanawiamy się nad meritum sprawy, czyli nad wiarygodną i aktualną informacją o lekach. Przecież dostęp do właściwej, kompletnej i zaadaptowanej do potrzeb użytkownika informacji też może przynieść korzyści. Korzyści w postaci mniejszej liczby wypisywanych leków, leków dostosowanych lepiej do danego pacjenta, bardziej bezpiecznych i dających mniej działań niepożądanych. Ale do tego potrzebna nam jest, oprócz niewątpliwie ważnej informacji o refundacji, fachowa wiedza na temat przepisywanych leków, podana w jasny sposób i oparta o wiarygodne źródła. Nie oznacza to, że w Polsce nie mamy dostępu do takich źródeł. Mamy przecież Biblioteki Medyczne dysponujące szeroką paletą fachowych baz klinicznych i tych dotyczących farmakoterapii, tyle tylko, że dostęp do tych baz jest możliwy online jedynie dla pracowników uczelni i szpitali klinicznych. A co ma zrobić lekarz lub farmaceuta pracujący poza takimi strukturami? To już zagadnienie, na które moglibyśmy spróbować odpowiedzieć w przy okazji kolejnego artykułu.
Pacjenci
Gdybyśmy teraz spojrzeli na pacjenta i jego potrzeby w zakresie informacji o leku to zobaczylibyśmy, że on także, mimo mnogości porad zamieszczanych w prasie i różnych broszurach, nie dostaje odpowiedzi na kluczowe zagadnienia dotyczące leków, które stosuje. Dlaczego? Dlatego, że często zażywa leki na różne schorzenia, i że leki te mogą różnie oddziaływać na każdego pacjenta. Poza tym mogą one osobno powodować działania niepożądane, ale także oddziaływać między sobą. Nie zawsze pozytywnie.
Skąd to wiemy? Oprócz tego, że jesteśmy farmaceutami z wieloletnią praktyką, to od 5-ciu lat w Centrum Informacji o Leku prowadzimy dział „Zapytaj o leki”, w którym każdy użytkownik, pacjent czy też specjalista, może zadać dowolne pytanie odnoszące się do ordynowanych lub stosowanych leków.
Odpowiedzi na pytania są opracowywane przez nasz zespół w oparciu o uznane polskie i zagraniczne źródła farmaceutyczno-medyczne i przesyłane na adres elektroniczny osoby, która pytanie zadała. Niektóre pytania i odpowiedzi są także publikowane w dziale "Najczęściej zadawane pytania".
W ciągu pięcioletniego istnienia serwisu trafiło do nas ponad 1000 pytań, z których większość (blisko 70%) została zadana przez pacjentów.
O co najczęściej pytają pacjenci?
Najczęściej zadawane pytania (ponad 20%), dotyczą ogólnych informacji o leku, czyli np. co to jest za lek i w jakich wskazaniach może być stosowany.
Dalsze dwie grupy pytań związane są z bezpieczeństwem stosowania leku tzn. z działaniami niepożądanymi (17,4%) oraz interakcjami z innymi lekami (16,4%). Należy zwrócić uwagę, że pytania te stanowią ogółem prawie 34% wszystkich publikowanych przez nas pytań. Dzieje się tak dlatego, że z jednej strony tematyka ta coraz bardziej interesuje pacjentów, a z drugiej misją CIL-u jest zwracanie uwagi na bezpieczeństwo stosowania leków.
Dużo pytań napływa także do CIL-u od kobiet w ciąży i karmiących, a także od rodziców małych dzieci. Pytania te stanowią w sumie ponad 19% (12,1% - leki w ciąży i laktacji, 7,2% - leki u dzieci).
Pacjentów interesują także takie zagadnienia jak dawkowanie leku i czas trwania terapii (7,2% i 3,9%).
W pytaniach zakwalifikowanych jako inne (11,6%) znaleźć można takie zagadnienia jak dostępność danego leku i zamienniki, oraz alergie na leki i substancje pomocnicze, a także pytania dotyczące przechowywania leków, składu itp.
Pełny tekst Ewy Zygadło w najnowszym numerze Menedżera Zdrowia
• Czy lekarz i farmaceuta dysponują podstawową, zarejestrowaną informacją o leku jaką jest Charakterystyka Produktu Leczniczego?
• Czy mają do dyspozycji przewodniki terapeutyczne, które ułatwiają im podejmowanie bieżących decyzji klinicznych?
• Czy wiedzą gdzie zwrócić się o pomoc w przypadku bardziej złożonego problemu klinicznego?
Paradoksem jest to, że w dziedzinie leku i terapii dostęp do informacji jest z jednej strony coraz łatwiejszy, a z drugiej coraz trudniejszy, ponieważ widzimy, że ilość informacji nie przekłada się na jej wiarygodność i użyteczność.
Charakterystyka
Weźmy np. Charakterystyki Produktów Leczniczych. Mimo, że Ustawa Prawo farmaceutyczne definiuje co zawiera Charakterystyka Produktu Leczniczego (art.11) i mówi także o tym, że za reklamę nie uważa się udostępniania Charakterystyki Produktu Leczniczego (art.54), to dotarcie do niej nie jest wcale łatwe. Próżno jest szukać wydawnictwa lub strony internetowej, która zawierałaby aktualne charakterystyki wszystkich produktów leczniczych zarejestrowanych w Polsce, nie tylko tych refundowanych. Za każdym więc razem kiedy lekarz lub farmaceuta chce w szybki i łatwy sposób dotrzeć do tej podstawowej informacji o leku, musi spędzić trochę czasu na przeszukiwaniu stron Europejskiej Agencji Leku (www.ema.europa.eu), Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (www.urpl.gov.pl) i/lub Centrum Informacji o Leku (www.leki-informacje.pl). Jeżeli danego produktu tam nie znajdzie, musi zwracać się bezpośrednio do podmiotu odpowiedzialnego, co często jest też bardzo czasochłonne lub zadowolić skróconą informacją o leku zawartą w kompendiach leków. Musi jednak wiedzieć, że korzystając z tych opracowań nie znajdzie w nich wszystkich istotnych informacji.
A właściwa informacja o leku jest przecież podstawowym składnikiem leku!
Lek bez informacji lub też z informacją niepełną, i/lub wprowadzającą w błąd może być lekiem nieskutecznym, a nawet niebezpiecznym. Dlatego też należy traktować informację jak podstawowy i stały składnik leku.
Lek = substancja aktywna + informacja pozwalająca na prawidłowe stosowanie leku
Ważne jest aby znać w przypadku każdego leku takie aspekty jak:
• nazwa międzynarodowa (DCI), postać i dawka;
• oczekiwana korzyść: tzn. wskazania;
• ryzyko stosowania: przeciwwskazania, środki ostrożności, działania niepożądane oraz interakcje z innymi lekami;
• sposób podania: dawkowanie i czas trwania terapii;
Trzeba także dysponować elementami pozwalającymi na porównanie danego leku z innymi stosowanymi w tych samych wskazaniach, a także porównaniem innych możliwych terapii dla danej jednostki chorobowej (np. zabieg chirurgiczny, fizjoterapia, psychoterapia, zmiana sposobu życia – ruch, odżywianie etc.) lub stwierdzenie braku odpowiedniej terapii.
Inne informacje jakimi powinniśmy dysponować to warunki przechowywania (wilgotność, temperatura, stabilność po otwarciu lub rozpuszczeniu leku), które są niezbędne do zachowania odpowiedniej jakości leku. Poza tym ważną informacją jest także koszt danej terapii versus inna terapia o porównywalnej skuteczności.
Dostęp
Czy dziś w Polsce lekarze i farmaceuci mają dostęp do takich informacji? Jak już wcześniej wspominałam nie mamy jako specjaliści dostępu do ChPL wszystkich leków zarejestrowanych na rynku polskim, ale nie mamy też dostępu do przewodników farmakoterapii, bo takowych u nas po prostu nie ma. Nie mamy też dostępu do Ośrodków Informacji o Leku, bo takich struktur w Polsce również nie ma. Centrum Informacji o Leku, które w tym roku obchodzi 5-lecie istnienia w sieci, stworzone zostało na wzór Drug Information Centers, ale wypełnia tylko częściowo zadania jakie zazwyczaj wykonują tego typu struktury w innych krajach.
Dyskutujemy szeroko o refundacji (czyli pieniądzach), ale nadal nie zastanawiamy się nad meritum sprawy, czyli nad wiarygodną i aktualną informacją o lekach. Przecież dostęp do właściwej, kompletnej i zaadaptowanej do potrzeb użytkownika informacji też może przynieść korzyści. Korzyści w postaci mniejszej liczby wypisywanych leków, leków dostosowanych lepiej do danego pacjenta, bardziej bezpiecznych i dających mniej działań niepożądanych. Ale do tego potrzebna nam jest, oprócz niewątpliwie ważnej informacji o refundacji, fachowa wiedza na temat przepisywanych leków, podana w jasny sposób i oparta o wiarygodne źródła. Nie oznacza to, że w Polsce nie mamy dostępu do takich źródeł. Mamy przecież Biblioteki Medyczne dysponujące szeroką paletą fachowych baz klinicznych i tych dotyczących farmakoterapii, tyle tylko, że dostęp do tych baz jest możliwy online jedynie dla pracowników uczelni i szpitali klinicznych. A co ma zrobić lekarz lub farmaceuta pracujący poza takimi strukturami? To już zagadnienie, na które moglibyśmy spróbować odpowiedzieć w przy okazji kolejnego artykułu.
Pacjenci
Gdybyśmy teraz spojrzeli na pacjenta i jego potrzeby w zakresie informacji o leku to zobaczylibyśmy, że on także, mimo mnogości porad zamieszczanych w prasie i różnych broszurach, nie dostaje odpowiedzi na kluczowe zagadnienia dotyczące leków, które stosuje. Dlaczego? Dlatego, że często zażywa leki na różne schorzenia, i że leki te mogą różnie oddziaływać na każdego pacjenta. Poza tym mogą one osobno powodować działania niepożądane, ale także oddziaływać między sobą. Nie zawsze pozytywnie.
Skąd to wiemy? Oprócz tego, że jesteśmy farmaceutami z wieloletnią praktyką, to od 5-ciu lat w Centrum Informacji o Leku prowadzimy dział „Zapytaj o leki”, w którym każdy użytkownik, pacjent czy też specjalista, może zadać dowolne pytanie odnoszące się do ordynowanych lub stosowanych leków.
Odpowiedzi na pytania są opracowywane przez nasz zespół w oparciu o uznane polskie i zagraniczne źródła farmaceutyczno-medyczne i przesyłane na adres elektroniczny osoby, która pytanie zadała. Niektóre pytania i odpowiedzi są także publikowane w dziale "Najczęściej zadawane pytania".
W ciągu pięcioletniego istnienia serwisu trafiło do nas ponad 1000 pytań, z których większość (blisko 70%) została zadana przez pacjentów.
O co najczęściej pytają pacjenci?
Najczęściej zadawane pytania (ponad 20%), dotyczą ogólnych informacji o leku, czyli np. co to jest za lek i w jakich wskazaniach może być stosowany.
Dalsze dwie grupy pytań związane są z bezpieczeństwem stosowania leku tzn. z działaniami niepożądanymi (17,4%) oraz interakcjami z innymi lekami (16,4%). Należy zwrócić uwagę, że pytania te stanowią ogółem prawie 34% wszystkich publikowanych przez nas pytań. Dzieje się tak dlatego, że z jednej strony tematyka ta coraz bardziej interesuje pacjentów, a z drugiej misją CIL-u jest zwracanie uwagi na bezpieczeństwo stosowania leków.
Dużo pytań napływa także do CIL-u od kobiet w ciąży i karmiących, a także od rodziców małych dzieci. Pytania te stanowią w sumie ponad 19% (12,1% - leki w ciąży i laktacji, 7,2% - leki u dzieci).
Pacjentów interesują także takie zagadnienia jak dawkowanie leku i czas trwania terapii (7,2% i 3,9%).
W pytaniach zakwalifikowanych jako inne (11,6%) znaleźć można takie zagadnienia jak dostępność danego leku i zamienniki, oraz alergie na leki i substancje pomocnicze, a także pytania dotyczące przechowywania leków, składu itp.
Pełny tekst Ewy Zygadło w najnowszym numerze Menedżera Zdrowia
