Glikokortykosteroidy w leczeniu bólu nowotworowego u dorosłych
Autor: Andrzej Kordas
Data: 24.08.2015
Źródło: Corticosteroids for the management of cancer-related pain in adults. Haywood A, Good P, Khan S, Leupp A, Jenkins-Marsh S, Rickett K, Hardy JR
Jednym z najbardziej niepokojących objawów związanych z chorobą nowotworową jest ból. Opioidy stanowią jedną z głównych grup leków, stosowanych w terapii bólu, często jednak wraz z nimi stosowane są glikokortykosteroidy (GKS), jako leki wspomagające lub adjuwantowe. Z uwagi na działanie przeciwzapalne, GKS wywołują działanie przeciwbólowe w przypadku bólu związanego z zapaleniem oraz w leczeniu powikłań związanych z chorobą nowotworową, takich jak przerzuty do mózgu oraz objawy uciskowe w obrębie rdzenia kręgowego. GKS wykazują jednak cały szereg działań niepożądanych, zależnych od dawki i czasu ich podawania.
Celem badani była ocena skuteczności GKS w leczeniu bólu nowotworowego u dorosłych.
Dokonano przeglądu baz piśmiennictwa: rejestracji badań klinicznych Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL 2014, Wydanie 4), MEDLINE (OVID) (od 1966 roku do 29. września 2014 roku), EMBASE (OVID) (od 1970 roku do 29. września 2014 roku), CINAHL (od 1982 roku do 29. września 2014 roku), Science Citation Index (Web of Science) (od 1899 roku do 29. września 2014 roku) oraz Conference Proceedings Citation Index - Science (Web of Science) (od 1990 roku do 29. września 2014 roku).
Przeglądem objęto wszystkie randomizowane lub prospektywne badania kliniczne z grupę kontrolną, do których włączono chorych, którzy ukończyli 18 lat, skarżących się na dolegliwości bólowe związane z chorobą nowotworową. GKS porównano z placebo lub standardowym leczeniem i/lub terapią wspomagającą.
Wszyscy autorzy przeglądu oceniali niezależnie jakość badań włączonych do przeglądu oraz uzyskiwali z nich odpowiednie dane. Wyniki przedstawiono w postaci średnich arytmetycznych i odchyleń standardowych, a następnie przedstawiono średnie różnice (ang. mean difference, MD) wraz z 95% przedziałem ufności (ang. confidence interval, CI).
Ustalone kryteria spełniało 15 badań, do których włączono 1926 chorych (od 20 do 598 w poszczególnych badaniach). W większości badań porównywano GKS (głównie deksametazon) z terapią standardową. Do metaanalizy nasilenia bólu włączono 6 badań, w których dostępne były wyniki terapii po tygodniu leczenia, natomiast w pozostałych badaniach dane te nie były dostępne. Leczenie GKS prowadziło do zmniejszenia bólu (mierzonego w skali od 0 do 10, gdzie mniejsza ocean oznacza mniejsze nasilenie bólu) po tygodniu terapii w porównaniu z grupą kontrolną (MD 0,84 mniejsza, 95% CI 1,38 do 0,30 mniejszy; niska jakość dowodów naukowych). Działania niepożądane nie zostały odpowiednio udokumentowane. Czynniki ograniczające analizę statystyczną obejmowały brak standaryzowanych pomiarów nasilenia bólu oraz stosowanie różnych leków, dawek, porównań i dróg podawania leków. Analiza podgrup w zależności od rodzaju nowotworu nie była możliwa. Jakość dowodów naukowych nie była najwyższa, z uwagi na ryzyko błędów w poszczególnych badaniach oraz małą liczebność analizowanych grup chorych.
Dowody na skuteczność GKS w leczeniu bólu nowotworowego są słabej jakości. W niektórych badaniach odnotowano istotne zmniejszenie bólu, ale tylko w krótkim okresie. Może to mieć pewne znaczenie dla chorych w ciężkim stanie. Dla oceny bezpieczeństwa i skuteczności GKS w leczeniu bólu nowotworowego u dorosłych oraz dla ustalenia odpowiedniej dawki, czasu leczenia oraz drogi podawania leków konieczne są dalsze badania, z większą liczbą uczestników
Dokonano przeglądu baz piśmiennictwa: rejestracji badań klinicznych Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL 2014, Wydanie 4), MEDLINE (OVID) (od 1966 roku do 29. września 2014 roku), EMBASE (OVID) (od 1970 roku do 29. września 2014 roku), CINAHL (od 1982 roku do 29. września 2014 roku), Science Citation Index (Web of Science) (od 1899 roku do 29. września 2014 roku) oraz Conference Proceedings Citation Index - Science (Web of Science) (od 1990 roku do 29. września 2014 roku).
Przeglądem objęto wszystkie randomizowane lub prospektywne badania kliniczne z grupę kontrolną, do których włączono chorych, którzy ukończyli 18 lat, skarżących się na dolegliwości bólowe związane z chorobą nowotworową. GKS porównano z placebo lub standardowym leczeniem i/lub terapią wspomagającą.
Wszyscy autorzy przeglądu oceniali niezależnie jakość badań włączonych do przeglądu oraz uzyskiwali z nich odpowiednie dane. Wyniki przedstawiono w postaci średnich arytmetycznych i odchyleń standardowych, a następnie przedstawiono średnie różnice (ang. mean difference, MD) wraz z 95% przedziałem ufności (ang. confidence interval, CI).
Ustalone kryteria spełniało 15 badań, do których włączono 1926 chorych (od 20 do 598 w poszczególnych badaniach). W większości badań porównywano GKS (głównie deksametazon) z terapią standardową. Do metaanalizy nasilenia bólu włączono 6 badań, w których dostępne były wyniki terapii po tygodniu leczenia, natomiast w pozostałych badaniach dane te nie były dostępne. Leczenie GKS prowadziło do zmniejszenia bólu (mierzonego w skali od 0 do 10, gdzie mniejsza ocean oznacza mniejsze nasilenie bólu) po tygodniu terapii w porównaniu z grupą kontrolną (MD 0,84 mniejsza, 95% CI 1,38 do 0,30 mniejszy; niska jakość dowodów naukowych). Działania niepożądane nie zostały odpowiednio udokumentowane. Czynniki ograniczające analizę statystyczną obejmowały brak standaryzowanych pomiarów nasilenia bólu oraz stosowanie różnych leków, dawek, porównań i dróg podawania leków. Analiza podgrup w zależności od rodzaju nowotworu nie była możliwa. Jakość dowodów naukowych nie była najwyższa, z uwagi na ryzyko błędów w poszczególnych badaniach oraz małą liczebność analizowanych grup chorych.
Dowody na skuteczność GKS w leczeniu bólu nowotworowego są słabej jakości. W niektórych badaniach odnotowano istotne zmniejszenie bólu, ale tylko w krótkim okresie. Może to mieć pewne znaczenie dla chorych w ciężkim stanie. Dla oceny bezpieczeństwa i skuteczności GKS w leczeniu bólu nowotworowego u dorosłych oraz dla ustalenia odpowiedniej dawki, czasu leczenia oraz drogi podawania leków konieczne są dalsze badania, z większą liczbą uczestników
