Rak prostaty - statyny nasilają działanie abirateronu

Wyniki najnowszego badania zaprezentowanego podczas Genitourinary Cancer Symposium w San Francisco wykazują, że stosowanie statyn może wydłużać działanie octanu abirateronu (Zytiga, Janssen Pharmaceuticals, Inc.) u chorych na opornego na kastrację raka prostaty (ang. castration-resistant prostatę cancer, CRPC).

Wśród 224 chorych na CRPC wykazano trend w kierunku dłuższego działania abirateronu u chorych stosujących statyny: 14,2 miesiąca u chorych, którzy przyjmowali statyny vs 9,2 miesiąca u chorych bez statyn (HR 0,79; p=0,14). Było to sprzeczne z początkowym założeniem badaczy, bowiem badania przedkliniczne wskazywały, że statyny mogą wpływać negatywnie na działanie abirateronu z uwagi na działanie kompetycyjne na poziomie komórkowym. Organiczny anionowy transporter SLCO2B1 umożliwia różnym cząsteczkom przeciwnowotworowym i hormonom takim jak statyny czy nadnerczowy androgen siarczan dehydroepiandrostendionu (DHEAS), który jest prekursorem silniej działających androgenów, jak dihydroksytestosteron (DHT) wejście do komórek. Statyny konkurują z DHEAS o przepływ przez SLCO2B1 i mogą wydłużać czas do progresji choroby u chorych otrzymujących leczenie antyandrogenne (ang. androgen deprivation therapy, ADT), a abirateron będący inhibitorem biosyntezy androgenów może podlegać transportowi poprzez SLCO. Zahamowanie wzrostu komórek przez abirateron odbywa się w największym stopniu przy nieobecności statyn, ale w obecności nienaruszonego SLCO2B1. W przypadku obecności statyn, zahamowanie proliferacji komórek przez abirateron maleje i jest zależne od stężenia. Ale wówczas gdy SLCO2B1 jest ogłuszony, efekt hamowania wzrostu komórek nowotworowych przez abirateron jest zmniejszony. Badania przedkliniczne sugerowały, że abirateron może być transportowany przez SLCO2B1, dlatego badacze wysnuli hipotezę, że statyny mogą o niego współzawodniczyć z abirateronem. Wyniki ostatecznych badań okazały się być sprzeczne.
Do retrospektywnej analizy włączono 224 chorych na CRPC leczonych abirateronem. U większości chorych w momencie rozpoczęcia choroba miała charakter przerzutowy: 26% chorych otrzymywało wcześniejsze leczenie docetakselem a 7% enzalutamidem (Xtandi, Astellas Pharma, Inc). Blisko połowa chorych (41%) otrzymywała również statyny. Pomimo iż nie było to badanie z randomizacją, obie kohorty były dobrze zbalansowane co do wyjściowych czynników klinicznych i demograficznych, jak punktacja w skali Gleasona, leczenie miejscowe i lokalizacja zmian przerzutowych w chwili rozpoczęcia leczenia abirateronem. Wykazano jednak nieznacznie wyższy odsetek zmian M1 w grupie, która nie otrzymywała statyn (20% vs 11%).
Mediana czasu leczenia abirateronem wynosiła 10,7 miesiąca (zakres od < 1 do 61 miesięcy). W chwili analizy danych leczenie zakończono u 160 (71%) chorych. Mediana czasu obserwacji od rozpoczęcia leczenia abirateronem wynosiła 27,8 miesiąca. Wykazano trend w kierunku wydłużenia leczenia u chorych otrzymujących statyny, podobnie jak u chorych nieleczonych wcześniej docetakselem czy enzalutamidem (HR 0,75).
Po skorygowaniu danych o wcześniejsze leczenie docetakselem czy enzalutamidem oraz lokalizację przerzutów związek pomiędzy stosowaniem statyn a czasem leczenia abirateronem pozostawał niezmieniony (p=0,18, HR 0,81). Stężenie PSA (ang. prostate-specific antygen) na początku leczenia abirateronem było podobne w obu grupach (20,3 ng/dl u chorych otrzymujących statyny vs 16,9 ng/dl u chorych nieotrzymujących statyn) i u około 80% chorych w każdej kohorcie uległo ono obniżeniu (maksymalne obniżenie dla obu grup odpowiednio o 80% vs 87%). Badanie wykazało pozytywny trend, ale bez istotności statystycznej, co badacze częściowo tłumaczą niewielka liczbą chorych w grupach. Badacze postulują również działanie.
Konieczne są dalsze badania kliniczne oceniające skuteczność tego skojarzenia jak również leżące u jej podstaw mechanizmy.