Ciąża stwierdzona w POZ i co dalej…

Podstawową sprawą, kiedy w gabinecie lekarza POZ pojawia się pacjenta, która twierdzi, że jest w ciąży, to upewnienie się czy aby na pewno jest to ciąża – zwraca uwagę prof. Ewa Wender – Ożegowska z Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych Katedry Ginekologii i Położnictwa UM w Poznaniu. Choć fałszywie dodatnie testy ciążowe zdarzają się rzadko, to mogą wystąpić sytuacje, kiedy wynik testu może być fałszywie dodatni. Może to zależeć od rodzaju testu (mocz/surowica), wartości referencyjnych, jak i chorób współistniejących.

Wśród przyczyn fałszywie dodatnich testów ekspert wymieniła guzy przysadkowe, które wydzielają gonadotropinę kosmówkową. Pacjentkę należy także zapytać czy stosowała leki związane z stymulacją jajeczkowania. W przypadku, kiedy przyjmowała leki w skład których wchodziła gonadotropina kosmówkowa, wynik testu może być fałszywie dodatni. Ważną informacją jest także to, kiedy i jak ukończyła się poprzednia ciąża. Ustalenie wieku ciążowego może być istotne z uwagi na przyjmowane leki na określonym etapie ciąży. Tydzień ciąży można określić np. przy zastosowaniu darmowych aplikacji na smartphona, która dostępna jest w kalkulatorach w sieci. Gdy pacjentka nie pamięta daty ostatniej miesiączki wiek ciążowy ustala położnik ultrasonograficznie. Istotny jest także wywiad położniczy. Warto zapytać która jest to ciąża, czy były poronienia, ciąże pozamaciczne, choroba trofoblastyczna. Warto także poznać wynik położniczy tj. czy u potomstwa wystąpiły wady wrodzone. Wady narządowe powstają w pierwszych ośmiu tygodniach ciąży. Istotny jest też wywiad w kierunku cukrzycy ciążowej.
Ekspert przypominała, iż każda z ciężarnych powinna stosować kwas foliowy. Co do dawki są różne zalecenia. Pacjentki bez żadnych obciążeń powinno się suplementować dawką 0,4 mg kwasu foliowego na dobę. Inne zalecenia dotyczą pacjentek z wywiadem wad cewy nerwowej u potomstwa. Suplementacja 4 mg kwasu foliowego na dobę. Zaś u pacjentek z otyłością zaleca się 5 mg kwasu foliowego na dobę. – Wykazano, że otyłość pacjentki jest jednym z niezależnych czynników ryzyka wad rozwojowych, przede wszystkim wad ośrodkowego układu nerwowego – mówiła.
Prof. Ewa Wender – Ożegowska poruszyła także kwestię czy lekarz POZ ma obowiązek powiadomienia prokuratury o ciąży nieletniej. Informowała, że według pewnych opinii prawych lekarz nie ma prawnego obowiązku powiadamiania prokuratury o ciąży nieletniej. Jednak z takim twierdzeniem nie do końca zgadzają się wszyscy prawnicy. Obowiązek powiadomienia prokuratury może wyniknąć z zaistnienia przesłanek z art. 40 ust. 2 pkt 2–4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.)
A kiedy istnieje możliwość zwolnienia lekarza z tajemnicy lekarskiej. Ekspert informowała, że wtedy, kiedy badanie lekarskie przeprowadzone jest na żądanie uprawnionych organów i instytucji. Jak i kiedy pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy po uprzednim poinformowaniu go o niekorzystnych skutkach jej ujawnienia oraz kiedy zachowanie tajemnicy lekarskiej może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób.
Lekarz POZ powinien być także przygotowany na prowadzenie pacjentki z podejrzeniem wczesnej ciąży, która z uwagi na choroby stosuje określone leki. Problemy na jakie lekarz może natrafić to m.in. pacjentki z otyłością, cukrzycą przedciążową, bądź cukrzycą typu 1 czy typu 2, nadciśnieniem, chorobami serca, astmą oskrzelową, chorobami zakaźnymi (HIV, HCV, HBV i inne) czy nowotworami.
Mowa była także o lekach do odstawienia, bądź do zamiany przy pierwszej wizycie lekarskiej. Należą do nich niektóre antydepresanty – głównie z grupy SSRI, które mogą indukować powstawanie wad serca. Z kolei sole litu mogą indukować zaburzenia rozwoju serca, a niektóre leki przeciwgruźlicze (izoniazyd, kwas paraaminosalicylowy) mogą indukować wady ośrodkowego układu nerwowego. Zaś duże dawki kortykosteroidów systemowych mogą powodować wady twarzoczaszki. Inne często stosowane leki to m.in. minoxidil, lek przeciwnadciśnieniowy, obecnie często stosowany miejscowo w łysieniu androgenowym, który może powodować hirsutyzm u noworodków. Należy także pamiętać, że streptomycyna ma silne działanie ototoksyczne, tetracyklina może powodować przebarwienia zębów, a trimetoprim może indukować wady cewy nerwowej.
Wśród potencjalnych powodów wizyty ciężarnej w POZ ekspert wymieniła m.in. ból głowy. Ze statystyk wynika, że w rocznej obserwacji doświadczało go 60 proc. kobiet poniżej 40. roku życia. 90 proc. ciężarnych, które zgłaszają ból głowy w czasie ciąży podaje występowanie tej dolegliwości przed ciążą. 10 proc. ciężarnych prezentuje ten objaw po raz pierwszy w ciąży. Lekarz powinien zachować wyjątkową czujność, gdy ból głowy pojawi się w drugiej połowie ciąży. Wystąpienie silnego bólu głowy po 20 tygodniu ciąży może wiązać się z rozwijaniem się stanu przedrzucawkowego. Pacjentkę taką w trybie natychmiastowym należy kierować do szpitala. – Ból ten ma najczęściej charakter pulsujący, nieustępujący po przyjęciu leków z grupy paracetamolu. Dodatkowo mogą wystąpić zaburzenia widzenia.
Wykład zaprezentowany został podczas IV ogólnopolskiej konferencji „PUŁAPKI CODZIENNEJ PRAKTYKI LEKARSKIEJ” w Poznaniu