Działania niepożądane o charakterze reumatycznym u chorych leczonych niwolumabem i ipilimumabem

Wyniki obserwacji prowadzonych w Sydney Kimmel Cancer Center opublikowane w Annals of the Rheumatic Diseases sugerują, że u chorych leczonych inhibitorami immunologicznego puntu kontrolnego, takimi jak niwolumab (Opdivo) i ipilimumab (Yervoy) często dochodzi do działań niepożądanych związanych z odpowiedzią immunologiczną (immune-related adverse event, IRAE), takie jak zapalenie stawów (inflammatory arthritis) oraz zespół suchości (sicca syndrome).

Badacze przejrzeli dokumentację medyczną chorych leczonych niwolumabem i/lub ipilimumabem w latach 2012-2016. U 13 chorych stwierdzono IEAE: u 9 chorych było to zapalenie stawów, a u 4 chorych zespół suchości, do których doszło w trakcie leczenia inhibitorami immunologicznego punktu kontrolnego, a których nie można było w inny sposób wyjaśnić. U części chorych zapalenie stawów wystąpiło kilka miesięcy po zakończeniu leczenia inhibitorem immunologicznego punktu kontrolnego. U wszystkich chorych badanie w kierunku czynnika reumatoidalnego (rheumatoid factor, RF) było ujemne, podobnie jak badanie w kierunku przeciwciał skierowanych przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (anty CCP), natomiast u jednego z trzech chorych wykazano obecność przeciwciał przeciwjądrowych (antinuclear antibodies, ANA). Chorych, u których stwierdzono IRAE leczono z powodu czerniaka, niedrobnokomórkowego raka płuca, drobnokomórkowego raka płuca i raka nerkowokomórkowego. Większość (83%) stanowili mężczyźni. Pięciu chorych otrzymywało niwolumab lub ipilimumamb w monoterapii, a pozostałych ośmiu pacjentów otrzymywało leczenie skojarzone obydwoma lekami. Mediana czasu do IRAE wynosiła 3 miesiące (zakres 1-18 miesięcy). Inne działania niepożądane związane z odpowiedzią immunologiczna odnotowane u tych 13 chorych obejmowały śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie jelita grubego, śródmiąższowe zapalenie nerek, zapalenie tarczycy. Autorzy podkreślili, iż decyzje terapeutyczne dotyczące leczenia IRAE prowadzonego przez reumatologów powinny być podejmowane w porozumieniu z onkologami. Różnorodność objawów klinicznych zapalenia stawów obejmująca różne stawy, obecność lub brak autoprzeciwciał oraz obecność lub brak nadżerek podkreśla konieczność początkowej konsultacji z reumatologiem i ścisłej współpracy podczas całego leczenia. Rzeczywista częstość występowania zapalenia stawów i zespołu suchości u chorych leczonych inhibitorami immunologicznego punktu kontrolnego nie jest do końca znana, ale w opinii autorów jest wielce prawdopodobne, że w dotychczasowych badaniach była ona niedoszacowana.