Przydatność kliniczna rutynowego oznaczania przeciwciał ANA u pacjentów z RZS stosujących leki biologiczne

Biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby (bLMPCh) są coraz szerzej stosowane w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów.

W literaturze opisywane są przypadki wystąpienia chorób autoimmunologicznych, w tym tocznia rumieniowatego układowego (TRU) oraz zapalenia naczyń, po zastosowaniu inhibitorów TNFα. Naukowcy z Wielkiej Brytanii postanowili zbadać u jakiego odsetka chorych leczonych biologicznie pojawiają się przeciwciała ANA, których nie stwierdzano przed rozpoczęciem terapii lekami biologicznymi (tzw. serokonwersja) i czy można przewidzieć na podstawie rutynowych oznaczeń przeciwciał, u kogo wystąpią objawy TRU lub zapalenia naczyń. Oceny statystycznej dokonano na podstawie danych pochodzących z dużego ośrodka reumatologicznego zajmującego się terapią biologiczną w Leeds w Wielkiej Brytanii. Badaniem objęto grupę 454 chorych (78% stanowiły kobiety) z ustalonym rozpoznaniem RZS, leczonych biologicznie, w pierwszym etapie inhibitorem TNFα: etanerceptem (254chorych), infliximabem (132 chorych), adalimumabem (62 chorych). Największą liczbę chorych, u których doszło do serokonwersji odnotowano w grupie leczonej infliximabem (31,2%), u chorych stosujących etanercept i adalimumab odpowiednio 11,8% i 16,1%. Mediana czasu stosowania leku do chwili serokonwersji wynosiła 10,9 miesięcy. Dodatnie miano przeciwciał dsDNA stwierdzono u 6 chorych, przy czym u 4 potwierdzono kliniczne rozpoznanie TRU. U 7 (9,5%) pacjentów leczonych tocilizumabem i u 5 (8,6%) leczonych abataceptem pojawiły się przeciwciała ANA. Wśród chorych, którzy nie odpowiedzieli na pierwszy lek biologiczny u 4 (5,4%) z 74 doszło do serokonwersji, wśród pacjentów, którzy po zastosowaniu 2 leków biologicznych stwierdzono nieskuteczność odnotowano 24 (z 111) serokonwersje. Duży odsetek chorych z obecnymi przeciwciałami ANA wśród chorych, u których 2 leki biologiczne były nieskuteczne może świadczyć w opinii autorów o obecności także przeciwciał skierowanym przeciwko lekom (antdrug antibodies). Jednakże hipotezę tą będzie można sprawdzić w kolejnych badaniach, gdyż analizowane dane takich informacji nie zawierały. Z uwagi na niewielką liczbę chorych z rozpoznaniem tocznia układowego w badanej grupie, przy stosunkowo dużym odsetku chorych z przeciwciałami ANA autorzy nie zalecają rutynowego oznaczania miana przeciwciał w trakcie terapii lekami biologicznymi. Rutynowe oznaczanie przeciwciał ANA u pacjentów z RZS stosujących leki biologiczne wydaje się być nieprzydatne w praktyce klinicznej.