Przeciwciała dla cytrulinowanych białek – nowe kierunki badań

Reumatoidalne zapalenie stawów jest najczęściej występującą, przewlekłą chorobą zapalną stawów, której etiologia ciągle nie została poznana. Rozpoznanie tej choroby, mimo ustalonych kryteriów diagnostycznych, wciąż jest problematyczne, zwłaszcza we wczesnym stadium. Obiecującym parametrem laboratoryjnym, który obok wysokiej swoistości i specyficzności ma duże znaczenie prognostyczne, są przeciwciała przeciwko białkom cytrulinowanym. Mogą one występować wiele lat wcześniej przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby, ponadto są powiązane z obecnością tzw. wspólnego epitopu predysponującego do zachorowania na RZS. Pojawienie się antycytrulinowych przeciwciał jest wynikiem nadmiernej ekspresji cytrulinowanych białek w zmienionych zapalnie tkankach. Dlatego też identyfikacja deiminowanych antygenów i ich lokalizacja oraz zbadanie zmian funkcjonalnych wywołanych cytrulinacją stało się ostatnio przedmiotem intensywnych badań. Wysoka homologia między wywołującą produkcję przeciwciał ludzką cytrulinowaną α-enolazą a enolazą bakteryjną zwróciła uwagę na infekcyjny aspekt etiologii RZS. Na szczególne zainteresowanie zasługuje Porphyromonas gingivalis, jedyny drobnoustrój wytwarzający deiminazę peptydyloargininową, enzym odpowiedzialny za cytrulinację u eukariota. Przedstawione wyniki badań pozwalają na lepsze zrozumienie zmian zachodzących w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, co daje nadzieję na wcześniejsze jej zdiagnozowanie i wdrożenie leczenia.

Rheumatoid arthritis is the most common, chronic inflammatory joint disease, which etiology still remains unknown. The diagnosis of this disease, despite the set diagnostic criteria, is still problematic, especially in the early stage. Promising laboratory parameter, which beside high specificity and peculiarity, has also huge prognostic value, are antibodies against citrullinated proteins ACPA. They can occur many years before the first symptoms of the disease onset, moreover are related with the presence of a shared epitope – SE, which predisposes to development of rheumatoid arthritis. The appearance of anticitullin antibodies results from excessive expression of citrullinated proteins in inflammatory tissues. Therefore, the identification of deiminated antigens, their localization and examination of functional changes induced by citrulination recently became an object of intensive research. High homology between human citrullinated α-enolase, which induces the production of antibodies, and bacterial enolase has drawn attention to the infectious aspect of the RA etiology. Porphyromonas gingivalis deserves special interest, the only microbe, which produces peptidylarginin deiminase – the enzyme responsible for citrulination in eucariot. The data shown in reviewed studies allow us better understanding of changes in the course of the disease and promise earlier diagnosis and implementation of treatment in the future.