Pacjent zapłaci więcej, a zaoszczędzi NFZ - najnowszy raport IMS Health

Jak wynika z raportu IMS Health, komentującego nowe listy refundacyjne, pomimo założenia przejścia pacjentów na tańsze leki, pacjenci dopłacą 302 mln PLN. W efekcie nastąpi duży wzrost współpłacenia pacjentów za leki refundowane - z poziomu 34% do około 38%. Narodowy Fundusz Zdrowia zaoszczędzi 738 mln PLN. Ogłoszone wykazy leków refundowanych wprowadzą istotne zmiany dotyczące wyboru sposobu leczenia pacjentów. Wpłynie to na dotychczasową strukturę sprzedaży leków refundowanych. Nowe ceny leków wynegocjowane przez Ministerstwo Zdrowia z producentami oraz nowe zasady wyliczania typu odpłatności spowodują wzrost dopłat do leków, co może dotknąć nawet do 10 procent pacjentów. Zmiany w strukturze konsumpcji mogą dotyczyć blisko 25 mln opakowań leków w ujęciu rocznym.

Na nowych listach znalazło się 2 668 leków (zgrupowanych na potrzeby analizy do 2 636 leków). Dla 833 leków, które wcześniej były na liście, producenci nie otrzymali zgody na refundację lub wycofali je z listy. Usunięte 833 produkty w analizowanym okresie 12 miesięcy stanowiły wartościowo 1,27 mld PLN sprzedaży i powyżej 759 mln PLN refundacji, co stanowi 9,7% całości kwoty refundacji za ten okres. Na listach nie znalazło się między innymi 55 molekuł, dla których dotychczasowa refundacja NFZ wynosiła 35 mln PLN rocznie.

Nowa ustawa wprowadza po raz pierwszy grupy limitowe. Dotychczas na listach było 421 molekuł, które obecnie zostały połączone w 293 grupy limitowe. Leki znajdujące się w jednej grupie będą miały jednakowy poziom wysokości limitu, uwzględniający ilość dobowych dawek dziennych (DDD) w opakowaniu. Analiza 2 636 leków na nowych listach wykazuje podniesienie wysokości limitu dla 1 313 leków, a w przypadku 1 323 leków limity te zostały obniżone, co będzie miało duży wpływ na poziom wydatków płatnika i pacjentów.

Negocjacje prowadzone przez Ministerstwo Zdrowia przyniosły na listach dla całej grupy 2 636 leków obniżenie cen średnio o 8,5% według kosztu jednostkowych opakowań. W przypadku 656 leków ceny zostały podniesione od 0,1% do 50% i średnio dla tej grupy wzrosły o 4,4%. Dla 1 974 leków ceny zostały obniżone od 0,1% do nawet 78%. Średnio dla tej grupy ceny spadły o 12,9%. W przypadku 35 leków nie nastąpiła zmiana ceny.

Zmianie uległy również typy odpłatności. Wybrane przykłady grup limitowych, dla których NFZ wydaje najwięcej na refundację i w których nastąpiły zmiany:
a. hormony trzustki - insuliny ludzkie i analogi insulin ludzkich (cukrzyca): było ”Bezpłatne” i ”Ryczałt”, zostało zmienione na ”Ryczałt”;
b. inhibitory pompy protonowej - stosowane doustnie (choroba wrzodowa): było 30%, zostało zmienione na 50%;
c. paski diagnostyczne do oznaczania glukozy we krwi (cukrzyca): było ”Ryczałt”, zostało zmienione na ”Ryczałt” i 30%;
d. antagoniści angiotensyny II (nadciśnienie tętnicze) - produkty jednoskładnikowe i złożone: było 50%, zostało zmienione na 30%;
e. leki przeciwjaskrowe - beta-adrenolityki do stosowania do oczu: było ”Bezpłatne”, zostało zmienione na ”30%”.

Dla analizowanej grupy leków refundowanych wprowadzone zmiany przyniosą spadek wartości rynku w ujęciu rocznym o 3,5%, odpowiadający 436 mln PLN do poziomu 12,1 miliarda złotych w cenach detalicznych. Zmiana cen oraz duże zmiany wysokości limitów przyniosą płatnikowi (NFZ) w 45 schorzeniach (m. in. cukrzyca – testy paskowe, schizofrenia) oszczędności na poziomie 872 mln PLN, a w 17 schorzeniach (m.in. nadciśnienie, leki obniżające poziom cholesterolu) nastąpi wzrost wydatków o kwotę 133 mln PLN. Łączne oszczędności płatnika (NFZ) związane ze zmianą list to 738 mln PLN rocznie, gdzie leki generyczne stanowią
454 mln PLN, a leki innowacyjne 284 mln PLN.

Zmiany cen, przetasowania pomiędzy listami, brak uwzględnienia w nowej liście refundacji ”ułomnej” oraz duże zmiany limitów zwiększają poziom odpłatności pacjentów w 45 schorzeniach o kwotę 572 mln PLN. W przypadku 17 schorzeń pacjenci zapłacą 269 mln PLN mniej. Dla analizowanej grupy dotychczas refundowanych leków oznacza to zwiększenie poziomu wydatków pacjentów o 302 mln PLN i poziomu odpłatności o 3,7 punktów procentowych z obecnych 34,1% do 37,8%. Wzrost poziomu odpłatności pacjentów dla leków generycznych wyniósł 5,1 punktu procentowego - do 40,9%.

Dla leków innowacyjnych wzrost poziomu odpłatności pacjentów wynosi 1,6 punktu procentowego - do 33,2%. Kwota współpłacenia pacjentów w przyszłości może zostać jedynie obniżona w przypadku zmniejszenia cen leków przez producentów lub podniesienia poziomu finansowania przez płatnika (NFZ).

Nowe listy w przypadku 5 typów schorzeń (leki przeciwbólowe, hormonalna terapia zastępcza, antykoncepcja, hormony płciowe, immunosupresanty) obniżają zarówno wydatki NFZ (o 58 mln PLN), jak i pacjentów (o 12,6 mln PLN). Duże oszczędności w wydatkach NFZ przy relatywnie małym wzroście poziomu współpłacenia pacjentów dotyczą leków hormonalnych i wspomagających leczenie onkologiczne (leki przeciwbólowe), gdzie NFZ zaoszczędzi kwotę 34 mln PLN, a odpłatność pacjentów wzrośnie tylko o 800 tys. PLN. Schorzenia te odpowiadały za 590 mln PLN wartości budżetu refundacji NFZ (7% całości) oraz 84 mln PLN wydatków pacjentów (2% całości).

Największe oszczędności przyniesie NFZ zmiana cen i limitów w refundacji dotyczącej:
- pasków cukrzycowych (oszczędność NFZ 169,7 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 122,4 mln PLN);
- schizofrenii (oszczędność NFZ 122,4 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 15,9 mln PLN);
- astmy (oszczędność NFZ 74,3 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 48 mln PLN);
- choroby wrzodowej (oszczędność NFZ 71,1 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 73,3 mln PLN);
- choroby Alzheimera (oszczędność NFZ 62,4 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 43,9 mln PLN);
- onkologii (oszczędność NFZ 38,2 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 6,6 mln PLN.)
- padaczki (oszczędność NFZ 35,5 mln PLN, wzrost odpłatności pacjentów o 32,1 mln PLN).

Schorzenia te odpowiadają za 3,2 mld PLN wartości budżetu refundacji NFZ (38% całości) oraz 583 mln PLN wydatków pacjentów (10% całości), które wzrosną do kwoty 925 mln PLN (wzrost o 342 mln PLN).

W wybranych schorzeniach NFZ poniesie dodatkowe koszty refundacji przy dużej obniżce poziomu współpłacenia pacjentów. Do tej grupy zaliczamy:
- nadciśnienie (wzrost wydatków NFZ o 49,5 mln PLN, oszczędność pacjentów o 93,4 mln PLN);
- leki obniżające poziom cholesterolu (wzrost wydatków NFZ o 25,4 mln PLN, oszczędność pacjentów o 59,8 mln PLN);
- leki przeciwzakrzepowe (wzrost wydatków NFZ o 2,7 mln PLN, oszczędność pacjentów o 24,4 mln PLN);
- alergia (wzrost wydatków NFZ o 20,8 mln PLN, oszczędność pacjentów o 22,8 mln PLN);
- leki na przerost prostaty (wzrost wydatków NFZ o 0,5 mln PLN, oszczędność pacjentów o 21,6 mln PLN);
- leki na depresję (wzrost wydatków NFZ o 10,2 mln PLN, oszczędność pacjentów o 20,7 mln PLN).

Schorzenia te odpowiadały za 1,9 mld PLN wartości budżetu refundacji NFZ (22% całości) oraz 2,1 mld PLN wydatków pacjentów (47% całości), które spadną do kwoty 1,88 mld PLN (oszczędność 242 milionów złotych).

Ustawa o refundacji leków jest największą i najbardziej kompleksową zmianą prawną dotyczącą rynku leków, jaka miała miejsce w ostatnich 20 latach. W 2012 roku na nowych listach zmieniły się zarówno ceny zbytu (w konsekwencji również ceny detaliczne) wynegocjowane przez Ministerstwo Zdrowia z producentami, sposób wyliczania typu odpłatności (według kosztu i czasu trwania terapii), jak również sposób wyznaczania limitu, który oparty będzie o cenę leku domykającego 15% udziału ilościowego liczonego według dobowych dawek dziennych (DDD) w danej grupie limitowej.

Szczegóły związane z przyjętą metodologią opartą o dane NFZ i IMS oraz zakładającą zmianę drożnych leków na tańsze są opisane w raporcie IMS przedstawiającym wyniki analizy wpływu list refundacyjnych na płatnika i pacjenta.