Badanie na obecność wirusa HIV - czy jest możliwe bez zgody pacjenta?

Teoretycznie nie można poddać pacjenta testom klinicznym bez jego zgody i wiedzy. Są jednak wyjątki od tej reguły. Jakie? Prawnicy odpowiadają.

PYTANIE UŻYTKOWNIKA BEZPŁATNEJ STREFY PORAD PRAWNYCH:
Jestem pielęgniarką. W testach ze specjalizacji znalazłam takie pytanie i odpowiedzi do wyboru: Badanie na obecność wirusa HIV bez zgody pacjenta będącego potencjalnym źródłem zakażenia można wykonać w przypadku:
A. gdy pacjent jest bezdomny,
B. ekspozycji zawodowej pracownika,
C. ustnego polecenia przełożonego,
D. osoby przywiezionej z aresztu.

Pytanie to wzbudza wiele kontrowersji bo przecież pielęgniarka nie może pobrać krwi na badania bez zgody pacjenta, zwłaszcza na obecność wirusa HIV. Teraz pytanie - a osobie zatrzymanej czy z aresztu? Jak to wygląda prawnie?

ODPOWIEDŹ:
Pielęgniarka nie może pobrać krwi bez zgody pacjenta w celu wykrycia, czy jest zarażony wirusem HIV. Wyjątkiem jest oskarżony lub podejrzany, który ma zostać poddany badaniu na polecenie organu prowadzącego postępowanie karne.

UZASADNIENIE:
Nie można poddać pacjenta testom klinicznym bez jego zgody i wiedzy. W pytaniu chodzi jednak najprawdopodobniej nie o samo pobranie krwi, co przeprowadzenie jej analizy pod kątem wirusa HIV. W takim wypadku niezbędnym warunkiem zgodnego z prawem wykonania testów wykrywających zakażenie wirusem HIV jest uzyskanie wyraźnej, uprzedniej zgody pacjenta na takie badanie.
Wyjątkiem jest sytuacja oskarżonego, który na pisemne polecenie organu prowadzącego postępowanie karne ma zostać poddany badaniu krwi. Polecenie powinno zawierać: dane niezbędne do identyfikacji osoby badanej, przedmiot i zakres badania oraz termin i miejsce jego przeprowadzenia. W przypadku niecierpiącym zwłoki badanie przeprowadza się na ustne polecenie funkcjonariusza organu postępowania, który jest obowiązany okazać legitymację służbową. Polecenie powinno zostać potwierdzone na piśmie w ciągu 7 dni od dnia jego wydania.
W powyższym wypadku podejrzany oraz oskarżony w procesie karnym, a także obwiniony w sprawie o wykroczenie ma obowiązek poddać się takiemu badaniu. Warunkiem jest, aby badanie nie zagrażało zdrowiu i życiu oskarżonego, a także, aby jego przeprowadzenie było w danej sprawie konieczne np. do ujawnienia dowodów jego obciążających albo odciążających. Wyłącznie w powyższych sytuacjach dopuszczalne jest przymusowe poddanie oskarżonego takim zabiegom jak: pobranie próbek krwi, włosów lub wydzielin organizmu. Jednakże nie jest dopuszczalne, bez uzyskania zgody oskarżonego, wykorzystanie w celach dowodowych materiału pochodzącego z innych badań przesiewowych.
Zasygnalizować należy, że oskarżonego wzywa się do poddania się badaniu i można go zatrzymać i przymusowo doprowadzić, a także stosować wobec niego siłę fizyczną lub środki techniczne służące obezwładnieniu, w zakresie niezbędnym do wykonania pobrania krwi. Jednakże to nie medycy, a funkcjonariusze Policji mogą stosować środki przymusu bezpośredniego.

PODSTAWA PRAWNA:
1. art. 74 §2 pkt 2, § 3a Kodeksu postępowania karnego (Dz.U.2016.1749)
2. art. 20 §3 Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U.2016.1713)
3. §2 Rozporządzenia MS z 23 lutego 2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej (Dz.U.2005.33.299).

AUTORZY:
Sławomir Molęda, Partner, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
Natalia Dyda, Aplikant radcowski, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
Kancelaria KONDRAT i Partnerzy [e-mail]