Comment to article

Celem pracy Piotra Hendzla i wsp. było zbadanie skuteczności i bezpieczeństwa leczenia pozawałowej niewydolności serca poprzez implantację własnych macierzystych komórek szpikowych skojarzoną z pomostowaniem tętnic wieńcowych bez użycia krążenia pozaustrojowego. Grupa badana obejmowała 10 pacjentów leczonych za pomocą skojarzonej terapii. Wczesne wyniki leczenia wykazały poprawę indeksu sercowego, a odległe – wzrost grubości ściany mięśnia sercowego. Na podstawie tych danych autorzy sugerują, że implantacja własnych komórek szpikowych skojarzona z pomostowaniem tętnic wieńcowych bez użycia krążenia pozaustrojowego może być skuteczną metodą leczenia pozawałowej niewydolności serca. Zarówno problem, jak i idea projektu badawczego są nowatorskie i ważne dla leczenia pacjentów z niewydolnością mięśnia sercowego. Na podstawie przedstawionej metodyki badania nie można jednak zgodzić się z wnioskami zaproponowanymi przez autorów. Grupa 10 pacjentów jest grupą bardzo małą. Zabieg implantacji własnych komórek macierzystych zastosowany przez autorów prawdopodobnie jest bezpieczny, jeśli śmierć jednego pacjenta nie była związana z leczeniem. Sposób przeprowadzenia badania uniemożliwia obiektywną ocenę skuteczności skojarzonego leczenia. Poprawa grubości mięśnia sercowego mogła być również wynikiem leczenia chirurgicznego i mogła nie mieć żadnego związku z implantacją komórek macierzystych. Bez analizy odpowiedniej grupy kontrolnej nie można więc wysuwać żadnych wniosków co do skuteczności leczenia.