eISSN: 1897-4317
ISSN: 1895-5770
Gastroenterology Review/Przegląd Gastroenterologiczny
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Rada naukowa Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt Zasady publikacji prac
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
NOWOŚĆ
Portal dla gastroenterologów!
www.egastroenterologia.pl
SCImago Journal & Country Rank
4/2010
vol. 5
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:
Komunikat

Sprawozdanie z V Kongresu ECCO (the European Crohn’s and Colitis Organisation)

Piotr Radwan
,
Karolina Radwan-Kwiatek
,
Grażyna Rydzewska

Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (4): 237–240
Data publikacji online: 2010/09/07
Plik artykułu:
Pobierz cytowanie
 
Metryki PlumX:
 
Coroczny Kongres ECCO (the European Crohn’s and Colitis Organisation) odbył się w tym roku w dniach 25–27 lutego 2010 r. w Pradze. Zgromadził ponad 2 tys. uczestników z Europy, Ameryki, Azji i Australii, w tym najbardziej znanych ekspertów z dziedziny gastroenterologii zajmujących się nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NChZJ). Dużą grupę stanowili młodzi lekarze i naukowcy, z których większość uczestniczyła w intensywnym kursie rozpoznawania i leczenia NChZJ (8th IBD Intensive Course for Junior Gastroenterologists) połączonym z warsztatami (Young ECCO, YECCO Workshop), które odbyły się w przeddzień głównych obrad Kongresu. Polskimi delegatkami na sesję YECCO były dr Magdalena Kaniewska z Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii oraz dr Aleksandra Popławska z Kliniki Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantacyjnej CSK MSWiA w Warszawie. Zorganizowano również specjalną sesję dla pielęgniarek (Nurses ECCO, NECCO), na którą jedyną polską delegatką była Barbara Hermanowska z Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii CSK MSWiA w Warszawie.
W skład Komitetu Naukowego, na czele którego stał prezydent ECCO – prof. Jean-Frederic Colombel, wchodzili m.in. profesorowie i doktorzy: Milan Lukas i Martin Bortlik z Czech, Daan Hommes i Janneke van der Woude z Holandii, Axel Dignass, Markus Neurath i Andreas Sturm z Niemiec, Simon Travis z Wielkiej Brytanii, Walter Reinisch z Austrii, Gert Van Assche i Severine Vermeire z Belgii, Yehuda Chowers z Izraela, Pia Munkholm z Danii, Pierre Michetti ze Szwajcarii oraz Silvio Danese z Włoch. Są to nazwiska najbardziej znanych i cenionych autorytetów, kształtujących opinie i standardy postępowania we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG) i chorobie Leśniowskiego-Crohna (ChLC). Obrady odbywały się w Centrum Kongresowym w Pradze w formie sesji plenarnych oraz plakatowych połączonych z oceną i nagrodzeniem najlepszych prac. Podczas Kongresu zaprezentowano ponad 300 prac nadesłanych w formie streszczeń. Wybrane, najbardziej wartościowe doniesienia prezentowano w formie ustnych wystąpień w trakcie sesji plenarnych.
Program Kongresu obejmował – jak zwykle – bardzo szerokie spektrum zagadnień z zakresu epidemiologii, etiopatogenezy, diagnostyki i postępowania terapeutycznego w NChZJ. W jego trakcie odbyło się także kilka sesji satelitarnych zorganizowanych przez firmy: Vifor Pharma, Abbott, MSD i Ferring.
W jednej z sesji satelitarnych pt.: Sustained deep remission in Crohn’s disease: an achievable goal in clinical practice? prowadzonej przez prof. Daana Hommesa z Leiden (Holandia) wystąpił m.in. prof. Remo Panaccione z Kanady. Podkreślił on, że do osiągnięcia tzw. głębokiej remisji, a więc wygojenia zmian śluzówkowych, ustąpienia wszystkich objawów oraz normalizacji markerów biochemicznych zapalenia bardzo istotne jest odpowiednio wczesne włączenie intensywnego leczenia. W historii naturalnej ChLC najważniejsze są pierwsze miesiące i lata, kiedy w patologii dominuje komponenta zapalna, a terapia farmakologiczna może doprowadzić do wygaszenia procesu zapalnego i zapobieżenia późniejszym nieodwracalnym zmianom patomorfologicznym, takim jak włóknienie, bliznowacenie, przewężenia i przetoki. Ten wczesny okres stanowi optymalne okienko terapeutyczne (window of treatment opportunity) dla włączenia agresywnego postępowania terapeutycznego. Leczenie biologiczne preparatami anty-TNF- i immunosupresja są pod tym względem zdecydowanie najskuteczniejsze. Do wyodrębnienia grupy pacjentów wymagających takiego postępowania konieczne jest zastosowanie odpowiednich wskaźników prognostycznych pozwalających przewidywać, u których chorych należy się spodziewać bardzo aktywnego, progresywnego przebiegu choroby. Wśród takich czynników wymienia się m.in.: młody wiek pacjenta w momencie rozpoznania, obec­ność zmian okołoodbytowych, przetok, głębokich owrzodzeń w jelicie, rozległe zajęcie jelita cienkiego oraz lokalizacje w górnym odcinku przewodu pokarmo­wego. Profesor Panaccione przytoczył badania CHARM i EXTEND, w których m.in. wykazano, że najlepsze wyniki leczenia ChLC adalimumabem osiągnięto u pacjentów z krótszym czasem trwania choroby (< 2 lat) w porównaniu z tymi, u których okres ten przekraczał 5 lat, co wyraźnie przemawia za koniecznością wcześniej­szego stosowania leczenia biologicznego. Wskazaniami, w przypadku których należy rozważyć takie postępowanie, są zajęcie odbytnicy, duża rozległość zmian w jelicie cienkim, młody wiek, zmiany okołoodbytowe, a także zwężenia i przetoki oraz głębokie owrzodzenia w okrę­żnicy. Z kolei dr Severine Vermeire z Leuven (Belgia) w swoim wystąpieniu zajęła się predyktorami odpowiedzi na leczenie anty-TNF-. Najlepiej na leczenie reagowali pacjenci z dużymi wartościami CDAI i białka C-reaktywnego (CRP), natomiast czynnikiem predykcyjnym o znaczeniu negatywnym było m.in. palenie tytoniu. W badaniu ADHERE wykazano, że podtrzymujące leczenie adalimumabem pozwala na utrzymanie remisji co najmniej przez 3 lata terapii.
Zagadnieniom terapii biologicznej poświęcona była także sesja satelitarna prowadzona przez prof. Paula Rutgeertsa z Leuven (Belgia). Profesor Walter Reinisch z Austrii i dr Silnio Danese z Mediolanu (Włochy) omówili kryteria włączenia wczesnego leczenia biologicznego u osób z ChLC, natomiast prof. Jean-Frederic Leman z Lille (Francja) na podstawie badania SONIC zaprezentował zasady jednoczesnego stosowania terapii biologicznych i leków immunosupresyjnych, których łączne podawanie wyraźnie poprawia efekty leczenia u pacjentów dotychczas nieprzyjmujących tego typu preparatów.
Od tematyki leczenia biologicznego preparatami anty-TNF- odbiegała sesja satelitarna poświęcona stosowaniu preparatów kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA) w NChZJ. Sesję prowadził prof. Daan Hommes, który zwrócił uwagę na to, że nadal 5-ASA i glikokortykosteroidy (GKS) stanowią podstawę leczenia większości chorych na NChZJ, szczególnie z WZJG. Profesor Pierre Desremaux z Lille (Francja) stwierdził, że lepsza wiedza na temat metabolizmu 5-ASA, mechanizmów działania przeciwzapalnego, odkrycie nieznanych dotąd właściwości przeciwbólowych i przeciwbakteryjnych, a także opracowanie nowych technologii sporządzania preparatów farmaceutycznych (tabletek, granulek, wlewek) pozwoli na racjonalną optymalizację leczenia NChZJ za pomocą 5-ASA w 2010 r. Główne punkty wystąpienia dr. Simona Travisa z Oxfordu (Wielka Brytania) dotyczyły kombinowanej terapii mesalazyną w postaci doustnej (duże dawki) w połączeniu z preparatami doodbytniczymi jako podstawy leczenia łagodnych i umiarkowanych aktywnych postaci zapalenia jelita grubego. Niezbędna jest tu edukacja pacjentów o konieczności stosowania tego typu postępowania od pierwszych objawów zaostrzenia choroby. Jeśli krwawienie z odbytnicy utrzymuje się mimo to ponad 10 dni, wskazane jest zastosowanie GKS. Najlepiej, jeżeli leczenie podtrzymujące polega na podawaniu 5-ASA w jednej dawce, co znacznie poprawia stosowanie się pacjentów do zaleceń (compliance). W postaciach dystalnych należy rozważyć podtrzymujące leczenie miejscowe (doodbytnicze). Profesor Axel Dignass z Frankfurtu (Niemcy) przedstawił problemy dotyczące stosowania się pacjentów do przyjmowania zalecanych dawek mesalazyny. Znaczny odsetek chorych nie przyjmuje leku w przepisanej dawce, co istotnie wpływa na częstsze występowanie zaostrzeń. Odpowiednia informacja i wskazówki dla chorego oraz preparaty mesalazyny, które mogą być przyjmowane w jednej dziennej dawce, powinny w znakomity sposób poprawić efekty leczenia.
Główne obrady V Kongresu ECCO rozpoczęły się w czwartek, 25 lutego 2010 r. od powitania uczestników przez prezydenta ECCO, prof. Jeana-Frederica Colombela, który w krótkim wystąpieniu przedstawił historię tej organizacji oraz jej szybki rozwój, głównie poprzez przystępowanie do organizacji coraz większej liczby towarzystw narodowych z poszczególnych państw oraz przede wszystkim zwiększającej się liczby indywidualnych członków ECCO. Indywidualne członkostwo w tej organizacji jest od ubiegłego roku dominującą formą uczestnictwa w pracach tego największego europejskiego gremium, będącego nie tylko szeroką platformą wymiany doświadczeń, ale też opracowującym ujednolicone standardy postępowania w NChZJ, oparte na najnowszych doniesieniach i wieloośrodkowych próbach klinicznych z randomizacją. Profesor Colombel podkreślił także coraz większy udział młodych adeptów gastroenterologii w kursach i szkoleniach ECCO, a także działalność stypendialną tej organizacji, wspierającej rozwój pracy naukowej.
Wystąpienie dr. Miguela Sansy z Barcelony (Hiszpania) dotyczyło mechanizmów włóknienia w chorobach jelit, szczególnie w ChLC, a korespondował z nim referat dr. Massima Pinzaniego z Florencji (Włochy) omawiający możliwości zapobiegania włóknieniu, stanowiącemu, jak wiadomo, podłoże większości następstw i powikłań ChLC. Pozostaje to jednak nadal w sferze badań i terapii eksperymentalnych. Doktor Gerhard Rogler z Zurychu (Szwajcaria) prezentował znaczenie markerów włóknienia w praktyce klinicznej i różnicowanie charakteru zwężeń jelitowych – zapalnych bądź włóknistych, co ma szczególne znaczenie dla skuteczności postępowania farmakologicznego. W sesji tej przedstawiono także 4 najlepsze prace doświadczalne, zakwalifikowane do prezentacji ustnych.
Sesja popołudniowa tego samego dnia, prowadzona przez prof. Martina Bortlika z Czech i dr. Gerarda Dijkstra z Holandii, poświęcona była niektórym pozajelitowym manifestacjom NChZJ. Głównymi referatami state of the art były wystąpienia prof. Desremaux na temat powiązań patofizjologicznych między jelitem a wątrobą, dr. Rogera Chapmana z Oksfordu dotyczące przewlekłego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych (primary sclerosing cholangitis – PSC) oraz dr. Emmanuela Laffitte’a z Genewy poświęcone zmianom skórnym w przebiegu NChZJ.
W drugim dniu Kongresu (piątek, 26 lutego 2010 r.) poranną sesję plenarną, prowadzoną przez prof. Marię Papp z Debreczyna (Węgry) i prof. Andreasa Sturma z Berlina (Niemcy), poświęcono mechanizmom patogenetycznym procesu zapalnego w przebiegu NChZJ, w szczególnoś­ci migracji leukocytów i związanym z tym możliwościom terapeutycznym. Główne referaty programowe wygłosili: dr Jesus Rivera-Nieves z Aurory (USA), prof. Brian Feagan z Ontario (Kanada) oraz prof. Konstantin Papadakis z Heraklionu (Grecja). Jak zwykle były prezentowane także najlepsze prace doświadczalne przesłane w formie streszczeń. Spośród nich na uwagę zasługiwało doniesienie grupy holenderskiej z Leiden dotyczące możliwości terapeutycznych autologicznych szpikowych komórek stromalnych u osób z nawrotową ChLC.
W kolejnej sesji, prowadzonej przez dr. Milana Lukasa z Pragi i Gottfrieda Novacka z Wiednia, tematem były czynniki prognostyczne oraz możliwości monitorowania i oceny skuteczności leczenia w NChZJ. Profesor Andreas Stallmach z Hamburga (Niemcy) przypomniał, na podstawie jakich czynników predykcyjnych można przewidywać przebieg ChLC, co ma ważne znaczenie dla stratyfikacji pacjentów i wyodrębnienia grupy osób o najbardziej aktywnym przebiegu choroby. To właśnie w tych przypadkach należy rozważyć wczesne włączenie intensywnego leczenia biologicznego w celu zapobieżenia późniejszym powikłaniom, nieodwracalnym zmianom patomorfologicznym i konieczności okaleczających zabiegów resekcyjnych.
Doktor Gert Van Assche z Leuven (Belgia) w znakomitym wystąpieniu wykazał na podstawie dotychczas opublikowanych badań, że wygojenie zmian zapalnych śluzówki umożliwia osiągnięcie długotrwałych okresów remisji, bez konieczności stosowania GKS. W doświadczalnej pracy grupy z Leuven stwierdzono, że stopień wygojenia zmian śluzówkowych w ChLC zależał od utrzymywania terapeutycznego poziomu infliksymabu (IFX) we krwi w ciągu całego leczenia. W innym wieloośrodkowym badaniu z Belgii jednoznacznie wykazano, że wygojenie śluzówki we wczesnych stadiach ChLC przekładało się na poprawę jakości życia pacjentów i wyraźnie zmniejszało koszty leczenia. Ma to więc także korzystny aspekt ekonomiczny.
Podczas przerwy na lunch kilka komisji ekspertów oceniło plakaty prezentowane w czasie sesji plakatowej i nagrodziło najlepsze prace. Jednym z ekspertów była pani prof. Grażyna Rydzewska z Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii CSK MSWiA z Warszawy.
Popołudniowa sesja w dniu 26 lutego 2010 r. dotyczyła stosunkowo rzadko poruszanych tematów chorób przypominających w swym przebiegu NChZJ, a koniecznych do uwzględnienia w diagnostyce różnicowej. Profesor Edward Lotus z Rochester (USA) omówił przewlekłe ziarniniakowe choroby przewodu pokarmowego inne niż ChLC. Różnicowaniem ChLC z gruźlicą zajął się w swoim referacie dr Gerassimos Mantzaris z Aten (Grecja), natomiast obraz kliniczny i postępowanie w chorobie Behçeta jelit przedstawił dr Cykut Fermat ze Stambułu (Turcja). W sesji tej prof. Colombel przedstawił wyniki wieloośrodkowych, między­narodowych badań nad skutecznością adalimumabu w osią­g­nięciu tzw. głębokiej remisji u pacjentów z krętniczo- -kątniczą lokalizacją ChLC i umiarkowaną lub ciężką postacią choroby (badanie EXTEND). Stwierdzono, że lek ten istotnie zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania głębokiej remisji w porównaniu z placebo.
Następne popołudniowe sympozjum w dniu 26 lutego 2010 r. było poświęcone zagadnieniu bezpieczeń­stwa terapii stosowanych w NChZJ. Sesję moderowali dr Iris Dotan z Tel Avivu (Izrael) oraz prof. Zasuna Zelinkowa z Bratysławy (Słowacja). Doktor Laurent Beaugerie z Paryża zaprezentował najnowsze doniesienia i statystyki dotyczące ryzyka wystąpienia chłoniaków w przebiegu leczenia biologicznego i immunomodulatorów. Podkreślono, że szczególnie niebezpieczne są T-komórkowe chłoniaki wątrobowo-śledzionowe. Kilkanaście przypadków tych chłoniaków opisano u młodych mężczyzn leczonych preparatami biologicznymi i immunosupresorami. W sumie ryzyko wystąpienia tych nowotworów jest bardzo małe, ale sugeruje się u pacjentów w remisji, leczonych jednocześnie anty- -TNF- i azatiopryną, odstawienie po kilku miesiącach leku immunosupresyjnego i pozostawienie monoterapii lekiem biologicznym.
Postępowanie z pacjentkami z NChZJ będącymi w ciąży oraz związane z tym ryzyko było tematem referatu dr Janneke van der Woude z Rotterdamu (Holandia), a problemy chorych na NChZJ wybierających się w podróż, szczególnie w okolice podzwrotnikowe, szczepienia, ograniczenia i konieczne środki zapobiegawcze przedstawił dr Shomron Ben-Horin z Izraela.
W godzinach wieczornych odbyło się spotkanie towarzyskie w zabytkowym klasztorze św. Agnieszki w Pradze, w czasie którego prezydent elekt ECCO, prof. Daan Holmes, podziękował ustępującemu prezydentowi prof. Jean-Fredericowi Colombelowi za ogrom włożonej pracy organizacyjnej i dalszy rozwój organizacji.
W ostatnim dniu Kongresu, w sobotę, 27 lutego 2010 r., odbyła się sesja poświęcona niewydolności jelit. Doktor Jeppsen z Kopenhagi (Dania) przedstawił mechanizmy patofizjologiczne tzw. zespołu krótkich jelit, stanowiącego duży problem u chorych po rozległych zabiegach resekcyjnych, wymagającego niekiedy stałego żywienia pozajelitowego, z kolei dr Simon Gabe z Harrow (Wielka Brytania) zajął się w swym wystąpieniu zasadami postępowania w tzw. wysokich ileostomiach i przetokach jelitowo-skórnych. Transplantacja jelita cienkiego była tematem wystąpienia dr. Oliviera Gouleta z Paryża.
Przedstawiono także badania wieloośrodkowe kilku instytucji brytyjskich i australijskich dotyczące czynników predykcyjnych niewydolności jelit u chorych na NChZJ. Stwierdzono, że czynnikami ryzyka były młody wiek chorych w momencie rozpoznania (< 17 lat), rodzinny wywiad NChZJ, postać włókniejąco- -przewężająca ChLC, młody wiek w momencie pierwszej operacji i powikłania okołooperacyjne.
Bardzo ciekawa była kolejna sobotnia sesja mająca charakter interaktywnej dyskusji ekspertów, którymi byli dr Severine Vermeire, prof. Grażyna Rydzewska, dr Francisco Portela i Alistair Windsor, z uczestnikami obecnymi na widowni. Przedstawiono 3 przypadki ChLC, skomplikowane pod względem diagnostyki i terapii. Roboczy, warsztatowy charakter tej sesji, ożywiona dyskusja i możliwość swobodnej wymiany doświadczeń ze światowymi autorytetami w dziedzinie NChZJ spowodowały, że cieszyła się ona olbrzymim zainteresowaniem. Postulowano, aby w trakcie kolejnych kongresów rozwijać ten sposób prezentowania problemów NChZJ i możliwości ich rozwiązywania w codziennej praktyce klinicznej.
W drugiej przedpołudniowej sesji prowadzonej przez dr. Matthieu Allez z Paryża i dr. Yehudę Chowersa z Izraela dyskutowano nad mechanizmami obserwowanej u części chorych utraty odpowiedzi na preparaty biologiczne anty-TNF-.
Głównym referatem ostatniego sympozjum Kongresu ECCO był wykład prof. Claudia Fiocchciego z Cleveland (USA), w którym rozważał, do jakiego stopnia coraz większa wiedza zdobywana w badaniach doświadczalnych w laboratoriach przekłada się na rozwój nowych metod diagnostycznych i terapeutycznych.
Zapowiedzi stypendiów i grantów ECCO na 2010 r. oraz prezentacja najlepszej pracy powstałej przy wsparciu ECCO w 2009 r. zakończyły merytoryczną część Kongresu.
Na koniec prezydent elekt ECCO, prof. Daan Holmes, podsumował obrady V Kongresu, podziękował uczestnikom i wykładowcom, nakreślił perspektywę rozwoju organizacji w latach 2010–2012 oraz zaprosił na przyszłoroczny kongres, który odbędzie się w Dublinie (Irlandia).
Copyright: © 2010 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.