Wpływ zajęć z ornitologii terapeutycznej na samopoczucie psychiczne pacjentów zakładu opiekuńczo-leczniczego psychiatrycznego i psychiatrycznego oddziału dziennego – analiza ilościowa i jakościowa

Wstęp:
Wielokrotnie potwierdzono w badaniach naukowych pozytywny wpływ kontaktu ze środowiskiem naturalnym i ustrukturalizowanych interwencji opartych na kontakcie z naturą na wiele aspektów samopoczucia psychicznego. Celem niniejszego badania było okreś­lenie wpływu zajęć z ornitologii terapeutycznej na samopoczucie psychiczne uczestników z dwóch różnych typów placówek psychiatrycznych: zakładu opiekuńczo-leczniczego psychiatrycznego (ZOLP) oraz oddziału dziennego.

Materiał i metody:
W badaniu wzięło udział 29 osób (14 w ośrodku 1. – ZOLP, 15 w ośrodku 2. – oddział dzienny). Analizie poddano po 7 kompletnych ankiet z każdego ośrodka. Ocena efektów opierała się na wynikach kwestionariusza samooceny samopoczucia oraz analizie wypowiedzi uczestników uzyskanych w ramach pytań otwartych.

Wyniki:
Dane ilościowe wykazały jednoznacznie korzystny wpływ zajęć z ornitologii terapeutycznej w zakresie subiektywnej ogólnej oceny samopoczucia, poziomu energii oraz redukcji objawów, takich jak lęk, smutek, poczucie samotności i rozdrażnienie. Uczestnicy zgłaszali również wzrost poczucia ekscytacji i przekonania o lepszym radzeniu sobie ze stresem po zajęciach. Łączna analiza danych jakościowych i wyników ankiet wykazała, że w obu grupach dominowały wypowiedzi dotyczące wyciszenia emocjonalnego, odprężenia i poprawy nastroju. W ZOLP szczególnie silnie zaakcentowano rolę zajęć w integracji grupy, poczuciu wspólnoty i poprawie relacji interpersonalnych, natomiast na oddziale dziennym dominowały doświadczenia związane z wewnętrzną harmonią i kontaktem z naturą.

Wnioski:
Obserwacje uzyskane na podstawie badania wskazują, że ornitologia terapeutyczna może stanowić efektywną i akceptowalną formę wsparcia psychicznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi zarówno w opiece długoterminowej, jak i dziennej. W dyskusji omówiono bariery w stosowaniu interwencji opartych na kontakcie z naturą w celu ułatwienia rozpoznawania i przekraczania tych barier w praktyce klinicznej.



Introduction:
Contact with nature and intentional nature-based interventions have been shown to improve mental well-being, including reductions in anxiety and low mood, in both clinical and non-clinical populations. This study aimed to evaluate the impact of therapeutic ornithology sessions on mental well-being in two psychiatric care settings: a long-term care facility (ZOLP) and a day clinic.

Material and methods:
Twenty-nine participants took part (14 in ZOLP, 15 in the day clinic), with complete pre- and post-session data from 7 individuals per group. Self-assessment questionnaires and qualitative responses to open-ended questions were used.

Results:
Quantitative data showed improved general well-being, increased energy, and reduced symptoms of anxiety, sadness, loneliness, and irritability. The most significant improvements were seen in general well-being (Q1) and energy (Q7), especially in the ZOLP group. Both groups also reported greater excitement (Q8) and better stress coping (Q14) post-session. Qualitative findings supported the quantitative results, offering deeper insight into participants’ emotional experiences. Across both settings, participants described relaxation, emotional relief, and mood improvement. ZOLP participants emphasized the role of the sessions in social bonding, while day clinic participants reported feelings of inner peace and connection with nature. Some also reflected on overcoming fear and uncertainty, indicating emotional growth.

Conclusions:
Therapeutic ornithology appears to be a promising and well-received complementary approach to enhancing mental well-being in psychiatric care. The discussion addresses the barriers to implementing nature-based interventions, with the aim of facilitating the recognition and overcoming of these barriers in clinical practice.