eISSN: 2084-9850
ISSN: 1897-3116
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Rada naukowa Recenzenci Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt Zasady publikacji prac Standardy etyczne i procedury
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
4/2022
vol. 16
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:
Artykuł oryginalny

Infekcja Helicobacter pylori u pacjentów z otyłością kwalifikowanych do operacji bariatrycznej

Regina Sierżantowicz
1
,
Ewa Uszyńska
2
,
Karolina Lewko
3
,
Jolanta Lewko
4

  1. Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
  2. Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
  3. Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu, Wrocław, Polska
  4. Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok, Polska
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2022; 16(4): 143–147
Data publikacji online: 2022/12/30
Plik artykułu:
Pobierz cytowanie
 
 

Wstęp


Na świecie 2,3 mld ludzi ma nadwagę, a 700 mln jest otyła [1]. Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO), Unii Europejskiej oraz międzynarodowych organizacji medycznych prewencja otyłości to największe wyzwanie XXI wieku. Nadmierna masa ciała pogarsza stan zdrowia ludności i obciąża system opieki zdrowotnej. Wraz z epidemią otyłości rosną liczba zwolnień lekarskich, koszty leczenia powikłań, długość hospitalizacji, jak też koszty produkcji specjalnych urządzeń, np. siedzeń w samolotach, łóżek w szpitalach [1]. Również w Polsce w ostatnich latach znacznie wzrosła liczba osób z nadmierną masą ciała. Według Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) z 2014 r. przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) osoby z nadwagą i otyłością po 15. roku życia stanowiły ponad połowę społeczeństwa (53,3%) [2].
Najlepsze wyniki w leczeniu otyłości uzyskuje się dzięki połączeniu diety niskokalorycznej z wysiłkiem fizycznym. Zmiana stylu życia oraz utrzymanie nowych nawyków żywieniowych jest jednak trudne i jest to główna przyczyna niepowodzeń w trwałej redukcji masy ciała. Postępowanie zachowawcze zaleca się osobom z otyłością I i II stopnia, natomiast w przypadku pacjentów z otyłością III stopnia czy otyłością II stopnia z towarzyszącymi chorobami, u których dotychczas wymienione metody leczenia były nieskuteczne, należy rozważyć leczenie chirurgiczne. Bariatria obecnie to najskuteczniejsza metoda leczenia otyłości olbrzymiej [3].
W przypadku pacjentów kwalifikowanych do operacji bariatrycznych zaleca się wykonanie gastroskopii, aby ocenić górny odcinek przewodu pokarmowego pod kątem patologii w zakresie błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy, przepukliny rozworu przełykowego, jak również testu na obecność Helicobacter pylori [4]. Częstość występowania Helicobacter pylori jest różna na całym świecie. Badania przeprowadzone wśród otyłych pacjentów ujawniły sprzeczne wyniki: niektóre wykazały większą częstość, podczas gdy inne mniejszą częstość w porównaniu z populacją ogólną [5–8]. Rutynowa gastroskopia i ocena Helicobacter pylori u pacjentów poddawanych operacjom bariatrycznym jest przedmiotem kontrowersji.
Celem pracy było określenie częstości występowania infekcji Helicobacter pylori u pacjentów otyłych kwalifikowanych do operacji bariatrycznych oraz u pacjentów z prawidłową masą ciała poddanych badaniu endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Materiał i metody


Badania zostały przeprowadzone wśród 124 pacjentów (64 pacjentów z otyłością oraz 60 pacjentów bez otyłości), u których wykonano gastroskopię w Pracowni Endoskopii Diagnostycznej i Zabiegowej Kliniki Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku w latach 2018–2020 r. Pacjentom z otyłością badanie wykonano w ramach kwalifikacji do operacji bariatrycznej. Na potrzeby pracy wykorzystano kwestionariusz ankiety konstrukcji własnej. Pytania dotyczyły danych demograficznych, występowania chorób współistniejących z otyłością, rodzaju przyjmowanych leków. U pacjentów dokonano pomiarów wzrostu i masy ciała w celu oceny wskaźnika masy ciała (body mass index – BMI) oraz obwodu talii i bioder w celu oceny wskaźnika rozmieszczenia tkanki tłuszczowej (waist-hip ratio – WHR).
Analizowano opis gastroskopii i wynik histopatologii w zakresie obecności zakażenia Helicobacter pylori, uwzględniając metodę, jakiej użyto do oceny infekcji oraz obecności zmian patologicznych w górnym odcinku przewodu pokarmowego.

Analiza statystyczna


Analizę danych opracowano w programie PQStat v.1.6.8. Test 2 wykonano dla zbadania, czy istnieje zależność pomiędzy badanymi cechami. Jednoczynnikową analizą wariancji (ANOVA) zweryfikowano hipotezę o równości średnich badanych zmiennych. Statystyki opisowe (średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności, minimum, maksimum) sporządzono w przypadku zmiennych mierzalnych. Przyjęto poziom istotności  = 0.05.
Wszyscy uczestnicy wyrazili świadomą zgodę na włączenie do udziału w badaniu. Badania prowadzone zgodnie z Deklaracją Helsińską, zostały zatwierdzone przez Komisję Etyki nr KB/104/2017/2018.

Wyniki


Wskaźnik masy ciała w grupie pacjentów z otyłością wynosił średnio 40,42 (najmniejszy – 30,1, największy – 64). Wskaźnik rozmieszczenia tkanki tłuszczowej dla tej grupy wyniósł 0,99, gdzie średni obwód talii to 126,08 (103–166 cm). W grupie pacjentów z prawidłową masą ciała średni BMI to 22,46 (najmniejszy – 20,1, największy – 24,9), WHR – 0,83, średni obwód talii – 82,93.
W ocenie chorób współistniejących cukrzyca typu 2 częściej dotyczyła pacjentów otyłych 15 (23,43%). Spośród pacjentów z prawidłową masą ciała 2 (3,33%) leczyło się z powodu cukrzycy typu 2, co było istotne statystycznie (p < 0,001). Wśród pacjentów z prawidłową masą ciała nieprawidłowe lipidy (wysoka wartość cholesterolu, trójglicerydów, LDL i niskie wartości HDL) stwierdzono u 5 (8,33%) chorych i u 24 (37,5%) pacjentów otyłych, wartość p < 0,001 wskazuje na wzrost częstości występowania zaburzeń lipidowych wraz ze wzrostem masy ciała. Nadciśnienie tętnicze krwi dotyczyło 27 (42,18%) otyłych, podczas gdy wśród chorych z prawidłowym BMI było 8 (13,33%), co wskazuje na istotną zależność pomiędzy występowaniem nadciśnienia tętniczego a otyłością. Występowanie bezdechów sennych również potwierdzało istotność statystyczną – u pacjentów z otyłością zdecydowanie częściej występował ten problem i dotyczył 17 (26,56%) chorych.
W przypadku występowania chorób współistniejących, takich jak cukrzyca typu 1, choroba wieńcowa serca, nadczynność tarczycy czy kamica pęcherzyka żółciowego nie potwierdzono istotności statystycznych w badanej grupie chorych (tab. 1).
Symptomy choroby przewodu pokarmowego były przyczyną zgłoszenia się pacjentów z prawidłową masą ciała na gastroskopię, natomiast główną przyczyną, dla której chorzy z otyłością zgłosili się na endoskopię była konieczność wykonania jej w ramach kwalifikacji do operacji bariatrycznej. Nie stwierdzono istotności statystycznej pomiędzy badanymi (p > 0.05) (tab. 2).
Nie stwierdzono istotnej różnicy statystycznej w częstości występowania zakażenia bakterią Helicobacter pylori w grupie pacjentów z prawidłową masą ciała i otyłością. Metoda, jaką wykorzystano do oceny infekcji, częstość użycia testu ureazowego i badania histopatologiczne potwierdziły porównywalną częstość występowania infekcji. Nie potwierdzono zależności między infekcją Helicobacter pylori a wiekiem pacjentów, płcią czy miejscem zamieszkania (tab. 3).

Dyskusja


Według wytycznych Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej Towarzystwa Chirurgów Polskich oraz Europejskiego Towarzystwa Chirurgów Metabolicznych i Bariatrycznych do leczenia operacyjnego kwalifikowani są pacjenci w wieku 18–65 lat z BMI 40 kg/m2 lub z BMI 35 kg/m2, u których stwierdzono występowanie chorób towarzyszących otyłości. Przed operacją zaleca się pacjentom wykonanie dodatkowych badań i konsultacje specjalistyczne, między innymi gastroskopię pod kątem możliwych nieprawidłowości w górnym odcinku przewodu pokarmowego wraz z oceną infekcji Helicobacter pylori [9]. Towarzystwo Amerykańskich Chirurgów Gastroenterologów i Endoskopów (SAGES), Amerykańskie Towarzystwo Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej (ASMBS) oraz Amerykańskie Towarzystwo Endoskopii Gastroenterologicznej (ASGE) uznały, że decyzja o wykonaniu przedoperacyjnej panendoskopii powinna być zindywidualizowana i wykonywana tylko u pacjentów z objawami ze strony układu pokarmowego, ponieważ kliniczne konsekwencje przedoperacyjnej endoskopii są niewielkie [10]. W Pracowni Endoskopii Kliniki Gastroenterologii Szpitala Klinicznego gastroskopia jest wykonywana rutynowo wszystkim pacjentom kwalifikowanym do zabiegu bariatrycznego. W naszym badaniu oceniono 124 pacjentów – 60 pacjentów z prawidłową masą ciała i 64 pacjentów otyłych. Podobnie jak w innych badaniach stwierdziliśmy, że dominuje płeć żeńska [11, 12].
Większość otyłych pacjentów ze zmianami w górnym odcinku przewodu pokarmowego w czasie rutynowej endoskopii przedoperacyjnej jest bezobjawowa, a około 20% otyłych pacjentów z objawami patologicznymi ma objawy ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego [13, 14]. Wyniki niniejszych badań potwierdzają, że pacjenci otyli kwalifikowani do operacji bariatrycznej sygnalizowali tylko niektóre dolegliwości. Zdecydowane objawy dyspeptyczne ze strony przewodu pokarmowego zgłaszali kierowani przez specjalistę gastroenterologa pacjenci z prawidłową masą ciała. Najczęściej był to objaw odbijania się, ból lub pieczenie za mostkiem 30 (50%). Zgodnie z Wytycznymi Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii zarówno w przypadku dyspepsji niezdiagnozowanej, jak i zdiagnozowanej zaleca się testowanie w kierunku Helicobacter pylori oraz eradykację [15].
Otyłość prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych, między innymi cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia i oddechowego, a także niektórych nowotworów hormonozależnych lub raka jelita grubego, zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawów [16–18]. Przeprowadzone badania również potwierdziły współwystępowanie z otyłością cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń w gospodarce lipidowej czy bezdechów sennych, co było istotne statystycznie (p < 0,001).
Istnieje wiele metod diagnostycznych umożliwiających wykrycie Helicobacter pylori. Podczas gastroskopii najczęściej wykorzystywany jest test ureazowy oraz badanie histopatologiczne. W obu metodach pobiera się bioptaty błony śluzowej żołądka. Podczas testu ureazowego produkty rozpadu mocznika zabarwiają wskaźnik zawarty w teście na fioletowo-czerwony kolor. Podczas oceny histopatologicznej ocenia się obecność bakterii pod mikroskopem [19]. Przeprowadzone badania wskazały na skuteczne użycie obu metod diagnostycznych w ocenie obecności Helicobacter pylori. W badanych grupach testem ureazowym potwierdzano infekcję częściej niż oceną histopatologiczną. W tym badaniu stwierdziliśmy, że odsetek zakażeń Hlicobacter pylori wynosił 23 (35,94%) w grupie pacjentów z otyłością, a 18 (30%) w grupie chorych z prawidłową masa ciała. Badania z różnych ośrodków podają inne wskaźniki – Dogan i wsp. 43,29% [20], Rossetti i wsp. 39% [21]. Zwiększoną częstość (40,93%) występowania Helicobacter pylori stwierdzono u chińskich pacjentów z wyższym poziomem BMI w porównaniu z pacjentami o prawidłowej masie ciała [22]. Region geograficzny i status społeczny mogą odgrywać rolę w patogenezie zakażenia Helicobacter pylori u niektórych pacjentów.
Przedoperacyjne wyeliminowanie Helicobacter pylori w chirurgii bariatrycznej jest przedmiotem dyskusji. Zwolennicy eradykacji zwracają uwagę, że bakteria jest czynnikiem rakotwórczym (zwiększone ryzyko raka w resztkach żołądka) oraz powoduje chorobę wrzodową. Przeciwnicy podkreślają, że nie stwierdzono, aby obecność Helicobacter pylori wpływała na komplikacje lub utratę masy ciała [6].
Przeprowadzone badania nie są jednak pozbawione ograniczeń. Należałoby zwiększyć grupę badanych pacjentów oraz kontynuować badania w okresie pooperacyjnym, co pozwoliłoby na zgłaszanie powikłań, na które mogło wpłynąć zakażenie Helicobacter pylori [23].

Wnioski


Wykonanie gastroskopii daje możliwość diagnozowania nieprawidłowości w ramach kwalifikacji do zabiegu bariatrycznego. Wysoki wskaźnik wykrycia Helicobacter pylori w badanej w grupie pacjentów z otyłością może być istotnym czynnikiem predykcyjnym powikłań pooperacyjnych.
Autorki deklarują brak konfliktu interesów.
1. Osiński W. Nadwaga i otyłość. Aktywność fizyczna w profilaktyce i terapii. PZWL, Warszawa 2016, 5-12.
2. Europejskie Ankietowe Badania Zdrowia (EHIS) z 2014. GUS Warszawa 2015.
3. Endoscopy Standards of Practice Committee. The role of endoscopy in the bariatric surgery patient. Gastrointest Endosc 2015; 81: 1063-1072.
4. Wiltberger G, Bucher JN, Schmelzle M i wsp. Preoperative endoscopy and its impact on perioperative management in bariatric surgery. Dig Surg 2015; 32: 238-242.
5. Yormaz S, Yilmaz K, Alptekin H i wsp. Czy objawy gastroskopowe wymagają gastroskopii esophago przed zabiegiem bariatrycznym? Ocena 6-letniego doświadczenia. Ann Ital Chir 2018; 89: 36-44.
6. Mocanu VT, Dang J, Switzer N i wsp. The effect of Helicobacter pylori on postoperative outcomes in patients undergoing bariatric surgery: a systematic review and meta-analysis. Obes Surg 2018; 28: 567-57.
7. Wolter S, Duprée A, Miro J i wsp. Upper gastrointestinal endoscopy prior to bariatric surgery- mandatory or expendable? an analysis of 801 cases. Obes Surg 2017; 27: 1938-1943.
8. Brownlee AR, Bromberg E, Roslin MS. Outcomes in patients with Helicobacter pylori undergoing laparoscopic sleeve gastrectomy. Obes Surg 2015; 25: 2276-2279.
9. Budzyński A, Major P, Głuszek S i wsp. Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt Chir 2016; 6.
10. Mechanick JI, Youdim A, Jones DB i wsp. Clinical practice guidelines for the perioperative nutritional, metabolic, and nonsurgical suport of the bariatric surgery patients – 2013 update: cosponsored by American Association of Clinical Endocrinologists, the Obesity Society, and American Society for Metabolic&Bariatric Surgery. Endocr Pract 2013; 19: 337-372.
11. Safaan T, Bashah M, EL AW i wsp. Histopathological changes in laparoscopic steeve gastrectomy specimens: prevalence, risk factors, and value of routine histopathologic examination. Obes Surg 2017; 27: 1741-1749.
12. Clapp B. Histopathologic findings in the resected specimen of a sleeve gastrectomy. JSLS 2015; 19: 2013-2015.
13. Bambrowicz J, Cierzniakowska K, Szewczyk M i wsp. Endoscopic examinations and nursing care for patients in endoscopy unit. Pielęg Chir Angiol/Surg Vasc Nurs 2011; 5: 1-6.
14. Küper MA, Kratt T, Kramer KM i wsp. Effort safety and findings of routine preoperative endoscopic evaluation of morbidly obese patients undergoing bariatric surgery. Surg Endosc 2010; 24: 1996-2001.
15. Bartnik W, Celińska-Cedro D, Dzieniszewski J i wsp. Guidelines from the Polish Society of Gastroenterology for the diagnosis and treatment of Helicobacter pylori infection. Gastroenterol Prakt 2014; 2: 33-41.
16. Buchwald H, Avidor Y, Braunwald E. Bariatric surgery: a systematic review and meta-analisis. JAMA 2004; 292: 1724-1737.
17. World Health Organization. Obesity. Preventing and managing the global epidemic. WHO Technical Report Series No.894. Geneva: WHO 2000.
18. Sierżantowicz R, Lewko J, Trochimowicz L i wsp. Effectiveness of bariatric procedures based on selected laboratory parameters of patients from rural areas in Polish population. Adv Clin Exp Med 2017; 4: 679-686.
19. Huh CW, Kim BW. Diagnosis of Helicobacter pylori infection. Korean
20. J Gastroenterol 2018; 72: 229-236.
21. Dogan U, Suren D, Oruc MT i wsp. Spectrum of gastric histopathologies in morbidly obese Turkish patients undergoing laparoscopic sleeve gastrectomy. Eur Rev Med. Pharmacol Sci 2017; 21: 5430-5436.
22. Rossetti G, Moccia F, Marra T i wsp. Does Helicobacter pylori infection have influence on outcome of laparoscopic sleeve gastrectomy for morbid obesity? Int J Surg 2014; 12: S68-71.
23. Zang Y, Du T, Chen X i wsp. Association betwen Helicobacter pylori infection and overweight or obesity in a Chinese population. J Infect Dev Ctries 2015; 9: 945-953.
24. Sierżantowicz R, Ładny JR, Kurek K, Lewko J. Role of preoperative esophagogastroduodenoscopy (EGD) in bariatric treatment. J Clin Med 2021; 10: 13.
Copyright: © 2022 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.