eISSN: 2084-9850
ISSN: 1897-3116
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Rada naukowa Recenzenci Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt Zasady publikacji prac Standardy etyczne i procedury
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
4/2023
vol. 17
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:
Artykuł przeglądowy

Zespół majaczenia w okresie pooperacyjnym

Katarzyna Cierzniakowska
1
,
Aleksandra Popow
1
,
Elżbieta Kozłowska
1
,
Magdalena Magdzińska
2
,
Aleksandra Samodulska
2
,
Renata Jabłońska
1
,
Maria T. Szewczyk
1

  1. Katedra Pielęgniarstwa Zabiegowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
  2. Studenckie Koło Naukowe Katedry Pielęgniarstwa Zabiegowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2023; 17(4): 188-202
Data publikacji online: 2024/02/01
Plik artykułu:
- Zespół majaczenia.pdf  [0.13 MB]
Pobierz cytowanie
 
Metryki PlumX:
 

Wstęp

Majaczenie pooperacyjne (ang. postooperative delirium – POD) to rodzaj delirium objawiający się u pacjentów po zabiegu chirurgicznym wykonanym w znieczuleniu [1, 2].
Patogeneza majaczenia pooperacyjnego nie jest do końca poznana, jest złożona i wieloczynnikowa, przebiega z udziałem interakcji wielorakich czynników predysponujących oraz wywołujących [3–6]. Czynniki predysponujące do wystąpienia zespołu majaczeniowego po operacji są spersonalizowane, występują już przed operacją i zwiększają podatność na uszkodzenie mózgu. Należą do nich między innymi:
• zaawansowany wiek,
• choroby współistniejące: choroby naczyniowo-mózgowe (w tym udar), choroby sercowo-naczyniowe, choroby naczyń obwodowych, cukrzyca, anemia, choroba Parkinsona, depresja, przewlekły ból,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu [7, 8].
Czynniki wyzwalające związane z pobytem chorego w szpitalu są uznawane za czynniki modyfikowalne. Wyróżnia się:
• czynniki przedoperacyjne – nagły tryb operacji, zaburzenia elektrolitowe, przedoperacyjna głodówka i odwodnienie, hipoksemia,
• czynniki śródoperacyjne – rodzaj zabiegu, krwawienie śródoperacyjne, czas trwania operacji, anestetyki/ opioidy,
• czynniki pooperacyjne – ból, zaburzenia elektrolitowe, hipoksja) [6, 9].
Objawy i rozpoznanie
Objawy majaczenia są różnorodne. Pojawiają się w krótkim czasie (od 10 minut po znieczuleniu do 7 dni) oraz ich przebieg zmienia się w ciągu doby (najczęściej w nocy). Do objawów osiowych należą: zaburzenia świadomości, zaburzenia skupienia, przeniesienia i utrzymania uwagi, zaburzenia funkcji poznawczych, takich jak pamięć, mowa, orientacja, oraz zaburzenia percepcji [10]. Mogą występować objawy psychotyczne, takie jak omamy (najczęściej wzrokowe), urojenia oraz zespół błędnego rozpoznawania. Występują także zaburzenia rytmu dobowego, snu, aktywności psychoruchowej, a także zaburzenia emocjonalne (labilność emocjonalna, drażliwość). Obserwuje się osłabiony apetyt, nietrzymanie moczu lub stolca [11]. Majaczenie może być poprzedzone tzw. zespołem przedmajaczeniowym, który charakteryzuje się zaburzeniami snu, drażliwością, niepokojem oraz złudzeniami [12].
Rozpoznanie zespołu majaczenia opiera się na szczególnie dokładnej obserwacji chorego, a także kontroli stanu psychicznego [13]. Niedopuszczalna jest jednak subiektywna ocena zachowania pacjenta, ponieważ może to prowadzić do nierozpoznawania majaczenia lub do jego zbyt częstego diagnozowania [14]. Do stwierdzenia obecności oraz nasilenia zespołu majaczenia kluczowe jest wykorzystanie jednej z dostępnych skal diagnostycznych dedykowanych do oceny zaburzeń świadomości:
CAM ( ang confusion assesment method),
• CAM-ICU (ang. confusion assesment method for intensive care unit),
• MDAS (ang. memorial delirium assesment scale),
• DI (ang. delirium index),
• DRS-R-98 (ang. delirium rating scale revised),
• DSI (ang. delirium symptom interview) [11, 15–17].

Udział pielęgniarki w leczeniu zespołu majaczenia po operacji

Zaburzenia świadomości u pacjenta mają istotny wpływ na jego zdrowie, jakość funkcjonowania, czas hospitalizacji, wynik rehabilitacji, a także mogą powodować wzrost kosztów leczenia. Bardzo ważne jest, by u każdego pacjenta narażonego na ryzyko wystąpienia majaczenia wdrożyć postępowanie profilaktyczne minimalizujące to ryzyko, a w przypadku jego wystąpienia odpowiednio szybko rozpocząć jego leczenie [18]. Dlatego personel medyczny oddziałów zabiegowych powinien posiadać umiejętność korzystania z walidowanych skal rozpoznawania delirium.
U chorych z ryzykiem wystąpienia delirium pooperacyjnego wskazane jest wdrożenie profilaktyki farmakologicznej oraz dbałość o optymalizację odżywiania, nawodnienia i natlenienia w celu wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych i metabolicznych [19, 20]. Ponadto istotne jest wczesne leczenie infekcji, minimalizowanie okresu cewnikowania i wlewów dożylnych. Na zmniejszenie ryzyka majaczenia pooperacyjnego wpływa również efektywne monitorowanie bólu oraz jego leczenie [21, 22]. Kluczowym działaniem w leczeniu majaczenia pooperacyjnego jest unikanie polipragmazji i przerwanie podawania leków, które nasilają objawy majaczenia [23, 24].
W okresie pooperacyjnym należy zachować stałość otoczenia, w którym pacjent się znajduje (unikanie przenoszenia chorego do innych pomieszczeń) oraz w miarę możliwości ograniczyć częste zmiany pielęgniarek opiekujących się pacjentem z majaczeniem [25, 26].
Ułatwienie choremu orientacji polega na przypominaniu miejsca i czasu, w którym się znajduje. Można również przy łóżku chorego umieścić zegar, kalendarz, zadbać o odsłonięte okna, a w trakcie kontaktu z pacjentem wyjaśniać jego wątpliwości oraz dostarczać niezbędne informacje. W komunikacji z chorym z dysfunkcją słuchu czy wzroku należy dążyć do poprawy odbioru bodźców sensorycznych poprzez założenie okularów bądź aparatu słuchowego [16, 27, 28]. Ponadto zasadniczym punktem w postępowaniu z chorym z delirium po operacji jest odpowiedni sposób komunikowania się. Pielęgniarka powinna używać krótkich zdań i prostych słów, które będą zrozumiałe dla pacjenta z majaczeniem [29].
W ciągu dnia prawidłowym działaniem będzie motywowanie pacjenta do aktywności, a także zwiększenie bodźców środowiskowych, w tym ekspozycji na światło dzienne, rehabilitacja dobrana na podstawie indywidualnego stanu zdrowia pacjenta, terapia zajęciowa oraz bliskość i wsparcie rodziny [30, 31]. Ważnym elementem w postępowaniu pielęgniarskim jest edukacja rodziny chorego z delirium w celu wyjaśnienia istoty tego powikłania oraz prawidłowej opieki i wsparcia [32, 33].
W porze nocnej należy zapewnić pacjentowi odpowiedni odpoczynek, zwracając uwagę na ograniczenie bodźców, takich jak hałas, nadmierne natężenie oświetlenia, utrzymanie optymalnej temperatury otoczenia [34–37]. Ważne jest też ordynowanie leków przez pielęgniarkę. Powinna ona dokładnie zaplanować harmonogram podawania leków w celu zachowania ciągłości snu u pacjenta bez potrzeby wybudzania [38].

Cel pracy

Celem pracy była ocena występowania majaczenia pooperacyjnego i jego głównych czynników ryzyka na podstawie dostępnych prac badawczych.

Materiały i metody

Źródło danych służących do realizacji celu pracy stanowiły opublikowane prace oryginalne dotyczące tematyki majaczenia pooperacyjnego. Przeszukano bazy danych: Medline (Ebsco), Medline (PubMed) oraz Web of Science. W znalezieniu oczekiwanych treści posłużono się słowami kluczowymi: postoperative delirium, risk factors, diagnostic scale.
Przyjęto następujące kryteria włączenia prac do analizy:
• tylko prace pełnotekstowe,
• publikacja w języku polskim lub angielskim,
• publikacje z okresu 2013–2023 r.,
• prace zawierające dane na temat liczby badanych, okołooperacyjnych czynników ryzyka majaczenia pooperacyjnego, kryteriów oceny majaczenia pooperacyjnego.
Kryterium wykluczenia stanowiły:
• streszczenia i doniesienia konferencyjne (brak pełnego tekstu pracy),
• inny język pracy,
• publikacje sprzed 2013 r.,
• brak danych wejściowych określonych w kryteriach włączenia,
• występowanie majaczenia nie związane z okresem pooperacyjnym.
Łącznie pozyskano 592 prace. Po ostatecznej ich selekcji w analizie uwzględniono 78 prac spełniających założone na wstępie kryteria (ryc. 1).

Wyniki

Najwięcej prac badawczych dotyczących delirium pooperacyjnego przyjętych do analizy na potrzeby niniejszego opracowania opublikowano w 2020 r. W prowadzeniu badań nad występowaniem delirium pooperacyjnego w ocenianym okresie dominowali Chińczycy (21 badań). Dla porównania, w tym czasie w Polsce przeprowadzono i opublikowano 6 badań.
W tabeli 1 zostały zaprezentowane wszystkie prace poddawane analizie. Wyselekcjonowane dane przedstawione zostały w kontekście kategorii: tytuł badania naukowego, nazwisko głównego badacza publikacji, kraj prowadzenia badań, rok publikacji, liczba badanych pacjentów, liczba osób z majaczeniem pooperacyjnym, wiek badanych, typ operacji, czynniki ryzyka majaczenia, zastosowana skala diagnostyczna w rozpoznaniu delirium. W wyodrębnionych do przeglądu 78 pracach prezentowano wyniki badań przeprowadzonych łącznie w grupie 29 359 chorych po zabiegach chirurgicznych. Odsetek rozpoznanego majaczenia pooperacyjnego wynosił 17% chorych poddawanych różnym typom operacji.
W wybranej do analizy literaturze najliczniejszą grupę badaną tworzyło 10 755 (36,6%) chorych po operacjach kardiochirurgicznych, a odsetek występowania majaczenia pooperacyjnego dotyczył 2043 chorych. Pozostałe prace dotyczyły odpowiednio 7812 (26,6%) chorych po operacjach ortopedycznych, 5227 (18%) chorych po operacjach brzusznych, 689 (2,3%) chorych po operacjach torakochirurgicznych, 484 (1,6%) chorych po operacjach naczyniowych, 2678 (9,1%) chorych po operacjach neurochirurgicznych, 1714 (5,8%) chorych po operacjach urologicznych. Odsetek rozpoznania delirium pooperacyjnego wynosił odpowiednio: 20% po operacjach naczyniowych i neurochirurgicznych, 19% po operacjach kardiochirurgicznych, 17% po operacjach torakochirurgicznych, 16% po zabiegach ortopedycznych, 14% po zabiegach brzusznych i 5% po operacjach urologicznych. Delirium pooperacyjne rozpoznawano przede wszystkim u chorych w wieku 65 lat i powyżej. Ta grupa stanowiła aż 91% chorych z POD.
W podsumowaniu analizy udział czynników predysponujących do wystąpienia POD w stosunku do czynników wyzwalających wynosił 70/30%. Do istotnych czynników predysponujących do wystąpienia POD zaliczono: zaawansowany wiek, choroby współistniejące (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba płuc, przewlekła niewydolność nerek, depresja), zaburzenia funkcji poznawczych, wzrokowych, słuchowych, demencja. Za czynniki wyzwalające POD uznano: rodzaj znieczulenia, czas trwania operacji, krwawienie śródoperacyjne, ból pooperacyjny, pooperacyjny pobyt na oddziale intensywnej terapii (OIT).
W analizowanej literaturze w rozpoznawaniu zespołu majaczenia pooperacyjnego stosowano następujące skale: DSM-IV, DSM-V,CAM, CAM-ICU, MDAS. Najczęściej wykorzystywano skalę CAM (31%). Na drugim miejscu odnotowano użycie skali CAM-ICU (28%), głównie na OIT.

Dyskusja

Spośród badanej populacji liczącej 29 359 osób delirium pooperacyjne rozpoznano u 17% chorych poddawanych różnym typom operacji. Najwięcej badań pod kątem zespołu majaczenia pooperacyjnego autorzy przeprowadzili po operacjach kardiochirurgicznych i ortopedycznych. W niemal wszystkich poddanych analizie publikacjach autorzy wyodrębniają zaawansowany wiek jako jeden z najczęstszych czynników ryzyka wystąpienia zespołu majaczenia pooperacyjnego. Powikłanie to rozpoznano u 91% chorych po 65. roku życia.
Kang i wsp. dowiedli, że operacja ortopedyczna uzyskała najwyższy iloraz szans występowania POD. Z uwagi na typ operacji największe ryzyko delirium dotyczyło chorych po operacji bioder, następnie kolan i kręgosłupa. W odniesieniu do innych zabiegów chirurgicznych wysokie ryzyko tego powikłania występowało po operacjach brzusznych i kardiochirurgicznych. Ponadto do czynników wysokiego ryzyka zalicza się: parkinsonizm, pobyt na OIT, udar mózgu w wywiadzie, stosowanie leków uspokajających, podwyższoną kreatyninę, obniżony hematokryt, starszy wiek i niższy wskaźnik masy ciała. Czynnikami zmniejszającymi ryzyko było stosowanie leków przeciwbólowych oraz leków przeciwhistaminowych/antyalergicznych [93].
Kompleksowa metaanaliza badań dotyczących POD wskazuje, że jego częstość występowania różni się w zależności od rodzaju operacji i mieści się w przedziale pomiędzy 10 a 47%. Wysoki odsetek badań skupiony jest w zakresie operacji ortopedycznych, ponieważ są one powszechnie wykonywane u osób starszych. Delirium pooperacyjne częściej występowało u chorych po pilnych operacjach ortopedycznych (18%) w porównaniu z planowanymi (22%). Częstość występowania POD jest najwyższa w przypadku bardziej złożonych operacji, takich jak operacje serca i jamy brzusznej i wynosi 32% i 30% w porównaniu z 20% w przypadku chirurgii ortopedycznej. Wysoka częstość występowania POD może wiązać się występowaniem silnego bólu przed operacjami ortopedycznymi, podczas gdy czynnikami przyczyniającymi się do POD podczas operacji serca i jamy brzusznej są prawdopodobnie wentylacja mechaniczna i zaawansowany wiek pacjentów poddawanych tym operacjom [94].
Według polskich badaczy czynnikami predysponującymi do rozwoju POD są: podeszły wiek, objawy depresyjne, zaburzenia funkcjonowania, cukrzyca. Jako czynniki wyzwalające wskazali dłuższy czas krążenia pozaustrojowego i zwiększone pooperacyjne stężenie mieloperoksydazy [20, 37, 86, 89, 95]. Przypadki majaczenia występowały również w grupie chorych po operacjach kardiochirurgicznych, u których określono małe ryzyko tego powikłania. Charakteryzowały się one jednak stosunkowo łagodnym przebiegiem i krótkim okresem trwania. Nie wpływały na wydłużenie okresu hospitalizacji [96].
Badania przeprowadzone w Chinach wskazują, że większość pacjentów z POD to chorzy w podeszłym wieku, mężczyźni, pacjenci z nadciśnieniem tętniczym oraz zaburzeniami snu. Chińczycy jako jedyni sugerują, że podwyższone stężenie CRP w surowicy jest czynnikiem ryzyka i predyktorem delirium pooperacyjnego u pacjentów poddawanych operacjom [21, 75]. Opisują POD jako śmiertelny syndrom będący stanem dezorientacji o różnym stopniu nasilenia, któremu towarzyszą choroby współistniejące [24].
Pomimo że częstość występowania POD u pacjentów w wieku powyżej 65. roku życia poddawanym planowanym operacjom urologicznym wynosiła zaledwie 3,4%, badaczom udało się wyodrębnić niezależne czynniki ryzyka tego powikłania. Wśród nich wymieniają: choroby naczyń mózgowych, przedoperacyjne zaburzenia poznawcze, niskie stężenie albumin (< 3,5 g/dl) oraz czas trwania zabiegu powyżej 4 godzin. Ponadto autorzy pracy uznali, że chorzy wymagający długotrwałego cewnikowania pęcherza moczowego po zabiegu chirurgicznym również znajdowali się w grupie ryzyka [77].
W badaniach zwrócono uwagę na czynniki zapobiegające POD po zabiegach. Należą do nich badania przesiewowe w kierunku czynników predysponujących i wczesne zapobieganie czynnikom modyfikowalnym [38]. Czynności profilaktyczne zmniejszające oddziaływanie czynników modyfikowalnych obejmują: wsparcie żywieniowe, ścisłą kontrolę stężenia glukozy we krwi, poprawę czynności wątroby czy przedoperacyjną kontrolę zakażeń [51]. Wdrożenie programu interwencji pielęgniarskich wskazuje na wyraźne zmniejszenie POD wśród chorych [14, 24].
Holenderscy badacze sygnalizują, że duże operacje chirurgiczne doprowadzają do majaczenia, które stwarza ryzyko przedłużonego pobytu w szpitalu, wzrostu zdarzeń niepożądanych oraz śmiertelności [45]. Według nich istotne jest zwrócenie większej uwagi na prewencję POD, a takie działanie ochronne ma prehabilitacja [19]. Zidentyfikowali oni 3 niezależne czynniki ryzyka POD w operacjach kolorektalnych, takie jak: przebyte choroby psychiczne, wiek i okołooperacyjne transfuzje [62]. Witlox i wsp. jako jedyni wyodrębnili wyższy przedoperacyjny poziom kortyzolu w płynie mózgowo-rdzeniowym jako czynnik POD [73].
Rozwiązanie problemu delirium pooperacyjnego wymaga podejścia opartego na wielodyscyplinarnej współpracy, obejmującego całą ścieżkę, począwszy od wczesnej identyfikacji pacjentów zagrożonych, ograniczenia narażenia chorego na występowanie modyfikowalnych czynników ryzyka, wdrażania postępowania uznanego w świetle dowodów naukowych za skuteczną profilaktykę, aż po jego leczenie [97]. W przypadku chorych leczonych operacyjnie ryzyko POD można zmniejszyć poprzez stosowanie chirurgicznych technik małoinwazyjnych, skrócenie czasu operacji, ograniczenie liczby transfuzji krwi, ograniczenie stosowania benzodiazepin oraz wczesną motywację chorych [9].

Wnioski

Majaczenie pooperacyjne występowało głównie u osób po 65. roku życia. Najwyższy odsetek majaczenia obserwowano po operacjach naczyniowych oraz neurochirurgicznych. Z przeprowadzonego przeglądu wynika, że największy wpływ na występowanie delirium po zabiegach miały czynniki predysponujące, tj. zaawansowany wiek, choroby współistniejące (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba płuc, przewlekła niewydolność nerek, depresja), zaburzenia funkcji poznawczych, wzrokowych, słuchowych, demencja. W diagnostyce POD najczęściej posługiwano się skalą CAM.
Autorki deklarują brak konfliktu interesów.
Piśmiennictwo
1. Brown CH, LaFlam A, Max L i wsp. Delirium after spine surgery in older adults: incidence, risk factors, and outcomes. J Am Geriatr Soc 2016; 64: 2101-2108.
2. Sato T, Hatakeyama S, Okamoto T i wsp. Slow gait speed and rapid renal function decline are risk factors for postoperative delirium after urological surgery. PLoS One 2016; 11: e0153961.
3. Mariscalco G, Mariani S, Biancari F, Banach M. Wpływ statyn na majaczenie w następstwie operacji kardiochirurgicznych – dowody z piśmiennictwa. Psychiatr Pol 2015; 49: 1359-1370.
4. Marcantonio ER. Delirium in hospitalized older adults. N Engl J Med 2017; 377: 1456-1466.
5. Kramer J, Nolte K, Zupanc L i wsp. Structured delirium management in the hospital. Dtsch Arztebl Int 2022; 119: 188-194.
6. Janjua MS, Spurling BC, Arthur ME. Postoperative Delirium. [Updated 2023 Feb 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534831/.
7. Dunne SS, Coffey JC, Konje S i wsp. Biomarkers in delirium: a systematic review. J Psychosom Res 2021; 147: 110530.
8. Sachdev PS, Blacker D, Blazer DG i wsp. Classifying neurocognitive disorders: the DSM-5 approach. Nat Rev Neurol 2014; 10: 634-642.
9. Vasilevskis EE, Han JH, Hughes CG, Ely EW. Epidemiology and risk factors for delirium across hospital settings. Best Pract Res Clin Anaesthesiol 2012; 26: 277-287.
10. Dąbrowski W, Gasińska M, Kotfis K. Problem delirium w anestezjologii i intensywnej terapii. Anest Ratow 2020; 14: 37-40
11. Malinowska-Kubiak M, Kubiak K, Habrych M. Zaburzenia świadomości u pacjentów po zabiegach ortopedycznych. Neuropsychiat Neuropsychol 2017; 12: 177, 181-182.
12. Gaczkowska A, Kluzik A, Burszewski M, Rumiejowska M, Kusza K, Grześkowiak M. Delirium pooperacyjne – co wiemy? Anestezjol Ratow 2019; 13: 57-62.
13. Cui V, Tedeschi CM, Kronzer VL i wsp. Protocol for an observational study of delirium in the post-anaesthesia care unit (PACU) as a potential predictor of subsequent postoperative delirium. BMJ Open 2017; 7: e016402.
14. Michniewicz M, Wilimski R, Hendzel P. Diagnostyka, profilaktyka i leczenie majaczenia po operacjach kardiochirurgicznych – doświadczenia własne Folia Cardiol 2017; 12: 328-332.
15. Krzych ŁJ, Świętech W, Białek K, Krysta K, Krupka-Matuszczyk I, Bochenk A. Majaczenie u chorych kardiochirurgicznych – problem wielodyscyplinarny. Kardiochir Pol 2011; 69: 479-448.
16. Kotfis K, Marra A, Ely EW. ICU delirium – a diagnostic and therapeutic challenge in the intensive care unit. Anaesthesiol Intensive Ther 2018; 50: 160-167.
17. Susano MJ, Grasfield RH, Friese M i wsp. Brief preoperative screening for frailty and cognitive impairment predicts delirium after spine surgery. Anesthesiology 2020; 133: 1184-1191.
18. Jin Z, Hu J, Ma D. Postoperative delirium: perioperative assessment, risk reduction, and management. Br J Anaesth 2020; 125: 492-504.
19. Janssen TL, Steyerberg EW, Faes MC i wsp. Risk factors for postoperative delirium after elective major abdominal surgery in elderly patients: a cohort study. Int J Surg 2019; 71: 29-35.
20. Kotfis K, Szylinska, A, Listewnik M i wsp. Diabetes and elevated preoperative HbA1c level as risk factors for postoperative delirium after cardiac surgery: an observational cohort study. Neuropsychiatr Dis Treat 2019; 15: 511-521.
21. He Z, Cheng H, Wu H, Sun G, Yuan J. Risk factors for postoperative delirium in patients undergoing microvascular decompression. PLoS One 2019; 14: e0215374.
22. Chaiwat O, Chanidnuan M, Pancharoen W i wsp. Postoperative delirium in critically ill surgical patients: incidence, risk factors, and predictive scores. BMC Anesthesiology 2019; 19: 39.
23. Dhakharia V, Sinha S, Bhaumik J. Postoperative delirium in indian patients following major abdominal surgery for cancer: risk factors and associations. Indian J Surg Oncol 2017; 8: 567-572.
24. Zhang, WY, Sun Y, Liu Y i wsp. A nursing protocol targeting risk factors for reducing postoperative delirium in patients following coronary artery bypass grafting: results of a prospective before-after study. Int J Nurs Sci 2017; 2: 81-87.
25. Yamamoto, K, Shimakawa, N, Mizumoto T i wsp. Emergency surgery and male gender are risk factors of postoperative delirium after general or gastrointestinal surgery in elderly patients: a multicenter cohort study. Int Surg 2019; 104: 542-549.
26. Chen JG, Wang, H, He ZJ i wsp. Analysis of risk factors for postoperative delirium after liver transplantation. Neuropsychiatr Dis Treat 2020; 16: 1645-1652.
27. Wang LH, Jin TT, Zhang XW i wsp. Risk factors and prevention for postoperative delirium after orthopedic surgery. Indian J Psychiatr 2021; 63: 554-559.
28. Xu WF, Ma, HP, Li W i wsp. The risk factors of postoperative delirium in patients with hip fracture: implication for clinical management. BMC Musculoskeletal Dis 2021; 22: 254.
29. Mauri V, Reuter K, Korber MI i wsp. Incidence, risk factors and impact on long-term outcome of postoperative delirium after transcatheter aortic valve replacement. Front Cardiovasc Med 2021; 8: 645724.
30. Wang Y, Zhao, L, Zhang CS i wsp. Identification of risk factors for postoperative delirium in elderly patients with hip fractures by a risk stratification index model: a retrospective study. Brain Behav 2021; 11: e32420.
31. Spiropoulou E, Samanidis G, Kanakis M i wsp. Risk factors for acute postoperative delirium in cardiac surgery patients > 65 years old. J Pers Med 2022; 12: 1529.
32. Zhang WZ, Hu NX, Zhang Y i wsp. Elevated substance P is a risk factor for postoperative delirium in patients with hip fracture. Hindawi Biomed Res Int 2022; 2022: 5320218.
33. Chen J, Ji XL, Xing HL. Risk factors and a nomogram model for postoperative delirium in elderly gastric cancer patients after laparoscopic gastrectomy. World J Surg Oncol 2022; 20: 319.
34. Lin YJ, Chen Q, Zhang, HR i wsp. Risk factors for postoperative delirium in patients with triple-branched stent graft implantation. J Cardiothor Surg 2020; 15: 171.
35. Pipanmekaporn T, Punjasawadwong Y, Wongpakaran N i wsp. Risk factors and adverse clinical outcomes of postoperative delirium in Thai elderly patients: a prospective cohort study. Perspect Psychiatr Care 2021; 57: 1073-1082.
36. Labaste F, Porterie, J, Bousquet P i wsp. Postoperative delirium is a risk factor of poor evolution three years after cardiac surgery: an observational cohort study. Clin Interv Aging 2020; 15: 2375-2381.
37. Kupiec A, Adamik B, Kozera N i wsp. Elevated procalcitonin as a risk factor for postoperative delirium in the elderly after cardiac surgery – a prospective observational study. J Clin Med 2020; 9: 3837.
38. Wang CM, Huang HW, Wang YM i wsp. Incidence and risk factors of postoperative delirium in patients admitted to the ICU after elective intracranial surgery. Eur J Anaesthesiol 2020; 37: 14-24.
39. Smulter N, Lingehall HC, Gustafson Y i wsp. Delirium after cardiac surgery: incidence and risk factors. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2013; 17: 790-796.
40. Neufeld KJ, Leoutsakos JMS, Sieber FE i wsp. Outcomes of early delirium diagnosis after general anesthesia in the elderly. Anesth Analg 2013; 117: 471-478.
41. Pedersen SS, Kirkegaard T, Balslev Jørgensen M i wsp. Effects of a screening and treatment protocol with haloperidol on post-cardiotomy delirium: a prospective cohort study. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2014; 18: 438-445.
42. Abelha FJ, Luís C, Veiga D i wsp. Outcome and quality of life in patients with postoperative delirium during an ICU stay following major surgery. Critical Care 2013; 17: R257.
43. Kazmierski J, Banys A, Latek J i wsp. Mild cognitive impairment with associated inflammatory and cortisol alterations as independent risk factor for postoperative delirium. Dement Geriatr Cogn Disord 2014; 38: 65-78.
44. Roggenbach J, Klamann M, von Haken R i wsp. Sleep-disordered breathing is a risk factor for delirium after cardiac surgery: a prospective cohort study. Critical Care 2014; 18: 477.
45. Raats JW, van Eijsden WA, Crolla RM i wsp. Risk factors and outcomes for postoperative delirium after major surgery in elderly patients. PLoS One 2015; 10: e0136071.
46. Van Eijsden WA, Raats JW, Mulder PG i wsp. New aspects of delirium in elderly patients witth critical limb ischemia. Clin Interv Aging 2015; 10: 1537-1546.
47. Ringaitienė D, Gineitytė D, Vicka V i wsp. Impact of malnutrition on postoperative delirium development after on pump coronary artery bypass grafting. J Cardiothor Surg 2015; 10: 74.
48. Murakawa K, Kitamura Y, Watanabe S i wsp. Clinical risk factors associated with postoperative delirium and evaluation of delirium management and assessment team in lung and esophageal cancer patients. J Pharm Health Care Sci 2015: 1: 4.
49. Eide LSP, Ranhoff AH, Fridlund B i wsp. Comparison of frequency, risk factors, and time course of postoperative delirium in octogenarians after transcatheter aortic valve implantation versus surgical aortic valve replacement. Am J Cardiol 2015; 115: 802-809.
50. Hori D, Max L, Laflam A i wsp. Blood pressure deviationts from optimal mean arterial pressure during cardiac surgery measured with a novel monitor of cerebral blood flow and risk for perioperative delirium: a pilot study. J Cardiothorac Vasc Anesth 2016; 30: 606-612.
51. Guo Y, Jia P, Zhang J i wsp. Prevalence and risk factors of postoperative delirium in elderly hip fracture patients. J Int Med Res 2016; 44: 317-327.
52. Tei M, Wakasugi M, Kishi K i wsp. Incidence and risk factors of postoperative delirium in elderly patients who underwent laparoscopic surgery for colorectal cancer. Int J Colorectal Dis 2016; 31: 67-73.
53. Wang LH, Xu DJ, Wei XJ i wsp. Electrolyte disorders and aging: risk factors for delirium in patients undergoing orthopedic surgeries. BMC Psychiatry 2016; 16: 418.
54. Shin JE, Kyeong S, Lee JS i wsp. A personality trait contributes to the occurrence of postoperative delirium: a prospective study. BMC Psychiatry 2016; 16: 371.
55. Oh ES, Sieber FE , Leoutsakos, JM i wsp. Sex differences in hip fracture surgery: preoperative risk factors for delirium and postoperative outcomes. JAGS 2016; 64: 1616-1621.
56. Van Grootven B, Detroyer E, Devriendt E i wsp. Is preoperative state anxiety a risk factor for postoperative delirium among elderly hip fracture patients. Geriatr Gerontol Int 2016; 16: 948-955.
57. Xue P, Wu ZY, Wang KP i wsp. Incidence and risk factors of postoperative delirium in elderly patients undergoing transurethral resection of prostate: a prospective cohort study. Neuropsychiatr Dis Treat 2016: 12: 137-142.
58. Lin YT, Lan KM, Wang LK i wsp. Incidence, risk factors, and phenomenological characteristics of postoperative delirium in patients receiving intravenous patient-controlled analgesia: a prospective cohort study. Neuropsychiatri Dis Treat 2016: 12: 3205-3212.
59. Park SA, Tomimaru Y, Shibata A i wsp. Incidence and risk factors for postoperative delirium in patients after hepatectomy. World J Surg 2017; 41: 2847-2853.
60. Miyagawa Y, Yokoyama Y, Fukuzawa S i wsp. Risk factors for postoperative delirium in abdominal surgery: a proposal of a postoperative delirium risk score in abdominal surgery. Dig Surg 2017; 34: 95-102.
61. Xiang D, Xing H, Tai H i wsp. Preoperative C-reactive protein as a risk factor for postoperative delirium in elderly patients undergoing laparoscopic surgery for color carcinoma. Hindawi Biomed Res Int 2017; 2017: 5635640.
62. Van der Sluis FJ, Buisman PL, Meerdink M i wsp. Risk factors for postoperative delirium after colorectal operation. Surgery 2017; 161: 704-711.
63. Mosk CA, van Vugt JLA, de Jonge H i wsp. Low skeletal muscle mass as a risk factor for postoperative delirium in elderly patients undergoing colorectal cancer surgery. Clin Interv Aging 2018; 13: 2097-2106.
64. Hong N, Park JY. The motoric types of delirium and estimated blood loss during perioperative period in orthopedic elderly patients. Biomed Res Int 2018; 2018: 9812041.
65. Miao S, Shen P, Zhang Q i wsp. Neopterin and Mini-Mental State Examination scores, two independent risk factors for postoperative delirium in elderly patients with open abdominal surgery. J Can Res Ther 2018; 14: 1234-1238.
66. Wang CG, Qin YF, Wan X i wsp. Incidence and risk factors of postoperative delirium in the elderly patients with hip fracture. J Orthopaed Surg Res 2018; 13: 186.
67. Kim KH, Kang SY, Shin DA i wsp. Parkinson’s disease-related non- motor features as risk factors for post-operative delirium in spinal surgery. PLoS One 2018; 13: e0195749.
68. Roijers JP, Rakké YS, Hopmans CJ i wsp. Incidence and risk factors for delirium in elderly patients with critical limb ischaemia. Eur J Vasc Endovasc Surg 2020; 59: 598-605.
69. Brown CH, Neufeld KJ, Tian J i wsp. Effect of targeting mean arterial pressure during cardiopulmonary bypass by monitoring cerebral autoregulation on postsurgical delirium. JAMA Surg 2019; 154: 819-826.
70. Strutz PK, Kronzer V, Tzeng W i wsp. The relationship between obstructive sleep apnoea and postoperative delirium and pain: an observational study of a surgical cohort. Anaesthesia 2019; 74: 1542-1550.
71. Hayashi K, Motoishi M, Sawai S i wsp. Postoperative delirium after lung resection for primary lung cancer: Risk factors, risk scoring system, and prognosis. PLoS One 2019; 14: e0223917.
72. Onuma H, Inose H, Yoshii T i wsp. Preoperative risk factors for delirium in patients aged ≥ 75 years undergoing spinal sirgery: a retrospective study. J Int Med Res 2020; 48: 300060520961212.
73. Witlox J, Adamis D, Koenderman L i wsp. Preoperative cerebrospinal fluid cortisol and the risk of postoperative delirium: a prospective study of older hip fracture patients. Dement Geriatr Cogn Disord 2020; 49: 604-610.
74. Milisen K, van Grootven B, Hermans W i wsp. Is preoperative anxiety associated with postoperative delirium in older persons undergoing cardiac surgery? Secondary data analysis of a randomized controlled. BMC Geriatr 2020; 20: 478.
75. Ren Q, Wen YZ, Wang J i wsp. Elevated level of serum C-reactive protein predicts postoperative delirium among patients receiving cervical or lumbar surgery. Biomed Res Int 2020; 2020: 5480148.
76. Kang T, Park SY, Lee JH i wsp. Incidence & risk factors of postoperative delirium after spinal surgery in older patients. Sci Rep 2020; 10: 9232.
77. Matsuki M, Tanaka T, Takahashi A i wsp. Incidence and risk factors of postoperative delirium in elderly patients undergoing urological surgery: a multi-institutional prospective study. Int J Urol 2020; 27: 219-225.
78. Kotfis K, Ślozowska J, Listewnik M i wsp. The impact of acute kidney injury in the perioperative period on the incidence of postoperative delirium in patients undergoing coronary artery bypass grafting-observational cohort study. Int J Environ Res Public Health 2020; 17: 1440.
79. Kirfel A, Menzenbach J, Guttenthaler V i wsp. Postoperative delirium after cardiac surgery of elderly patients as an independent risk factor for prolonged length of stay in intensive care unit and in hospital. Aging Clin Exp Res 2021; 33: 3047-3056.
80. Okawa Y, Tanaka K, Nakanishi Y i wsp. The assessment of risk factors for postoperative delirium using cubic spline curves in gastroenterological surgery. Surg Today 2021; 51: 1969-1977.
81. Muzzana C, Mantovan F, Huber MK i wsp. Delirium in elderly postoperative patients: a prospective cohort study. Nurs Open 2022; 9: 2461-2472.
82. De Mul N, van den Bos LMEC, Kant IMJ i wsp. Delirium and long-term psychopathology following surgery in older adults. J Psychosom Res 2022; 155: 110746.
83. Kirfel A, Guttenthaler V, Mayr A i wsp. Postoperative delirium is an independent factor influencing the length of stay of elderly patients in the intensive care unit and in hospital. J Anesth 2022; 36: 341-348.
84. Cooter Wright M, Bunning T, Eleswarpu SS i wsp. A processed electroencephalogram – based brain anesthetic resistance index is associated with postoperative delirium in older adults: a dual center study. Anesth Analg 2022; 134: 149-158.
85. Wueest AS, Berres M, Bettex DA i wsp. Independent external validation of a preoperative prediction model for delirium after cardiac surgery: a prospective observational cohort study. J Cardiothorac Vasc Anesth 2023; 37: 415-422.
86. Kaźmierski J, Miler P, Pawlak A i wsp. Lower preoperative verbal memory performance is associated with delirium after coronary artery bypass graft surgery: a prospective cohort study. Arch Clin Neuropsychol 2023; 38: 49-56.
87. Li T, Li J, Yuan L i wsp. Effect of regional vs general anesthesia on incidence of postoperative delirium in older patients undergoing hip fracture surgery. JAMA 2022; 327: 50-58.
88. Liu F, Lin X, Lin Y i wsp. The effect of neostigmine on postoperative delirium after colon carcinoma surgery: a randomized, doubleblind, controller trial. BMC Anesthesiol 2022; 22: 267.
89. Kaźmierski J, Miler P, Pawlak A i wsp. Increased postoperative myeloperoxidase concentration associated with low baseline antioxidant capacity as the risk factor of delirium after cardiac surgery. Ann Med 2022; 54: 610-616.
90. Xu L, Lyu WY, Wei PH i wsp. Lower preoperative serum uric acid level may be a risk factor for postoperative delirium in older patients undergoing hip fracture surgery: a matched retrospective case-control study. BMC Anesthesiol 2022; 22: 282.
91. Lai CC, Liu KH, Tsai CY i wsp. Risk factors and effect of postoperative delirium on adverse surgical outcomes in older adults after elective abdominal cancer surgery in Taiwan. Asian J Surg 2023; 46: 1199e1206.
92. Liu J, Li JL, Gao DY i wsp. High ASA physical status and low serum uric acid to creatinine ratio are independent risk factors for postoperative delirium among older adults undergoing urinary calculi surgery. Clin Interv Aging 2023; 18: 81-92.
93. Kang SY, Seo SW, Kim JY. Comprehensive risk factor evaluation of postoperative delirium following major surgery: clinical data warehouse analysis. Neurol Sci 2019; 40: 793-800.
94. Igwe EO, Nealon J, O’Shaughnessy P i wsp. Incidence of postoperative delirium in older adults undergoing surgical procedures: a systematic literature review and meta-analysis. Worldviews Evid Based Nurs 2023; 20: 220-237.
95. Kaźmierski J, Kowman M, Banach M i wsp. Zaburzenia funkcji poznawczych oraz epizod dużej depresji jako niezależne czynniki ryzyka zaburzeń świadomości po zabiegach kardiochirurgicznych. Prospektywne badanie obserwacyjne. Post N Med. 2011; XXIV: 637- 643.
96. Płotek W, Pielok J, Cybulski M, Samborska R. Przypadki pooperacyjnego majaczenia po zabiegach pomostowania aortalno-wieńcowego w grupie chorych niskiego ryzyka. Anast Ratow 2014; 8: 271-291.
97. Aldecoa C, Bettelli G, Bilotta F i wsp. European Society of Anaesthesiology evidence-based and consensus-based guideline on postoperative delirium. Eur J Anaesthesiol 2017; 34: 192-214. Erratum in: Eur J Anaesthesiol 2018; 35: 718-719.
Copyright: © 2024 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.