Artykuł poglądowy
Niefarmakologiczne terapie chronobiologiczne stosowane w leczeniu depresji

Leki przeciwdepresyjne są podstawową metodą leczenia depresji, jednak ich częste stosowanie wiąże się z istotnymi ograniczeniami. W ostatnich dekadach zgromadzono liczne dowody wskazujące na istotną rolę zaburzeń rytmów biologicznych w patofizjologii depresji. Z tego względu zainteresowanie budzą terapie chronobiologiczne, których celem jest wywieranie wpływu na układ rytmów okołodobowych. Próby oddziaływania na rytmy biologiczne w terapii depresji można określić jako dążenie do przywrócenia prawidłowego przebiegu rytmu snu i czuwania, przywrócenia i synchronizacji czynników neurohormonalnych, fizjologicznych i poznawczych. Wśród metod chronobiologicznych wyróżnia się terapie farmakologiczne (agomelatyna) i terapie niefarmakologiczne (deprywacja snu, ekspozycja na jaskrawe światło i przesunięcie cyklu sen–czuwanie). Artykuł koncentruje się na niefarmakologicznych terapiach chronobiologicznych. Pomimo że są to metody względnie bezpieczne, tanie i dobrze tolerowane, stosuje się je rzadko. Tymczasem coraz więcej badań potwierdza ich skuteczność, a modyfikacje poszczególnych technik, łączenie ich ze sobą oraz z lekami przeciwdepresyjnymi mogą stanowić alternatywę w leczeniu depresji. W artykule podjęto próbę uporządkowania i usystematyzowania aktualnej wiedzy dotyczącej zasad synchronizacji okołodobowej oraz powiązań między zaburzeniami rytmów biologicznych i depresją. Ponadto opisano poszczególne strategie terapii chronobiologicznych, sposób ich stosowania oraz ewentualne działania niepożądane. Ponadto przedstawiono możliwości łączenia powyższych technik ze sobą i z farmakoterapią. Omówiono także wyniki prac poświęconych ocenie skuteczności i tolerancji poszczególnych metod chronoterapeutycznych.

Antidepressants are the main treatment for depression. However, application of pharmacotherapy is often connected with some limitations. In the last decades growing evidence has been accumulated pointing to a role of dysregulated biological rhythms in functional pathology of depression. That is why interest in chronobiological interventions is increasing. Chronotherapy is based on the principles of circadian rhythm organization. Chronotherapeutics in depression can be defined as controlled exposure to environmental stimuli that act on biological rhythms in order to achieve the appropriate day-night cycle, as well as restoration and synchronization of neuroendocrinal, physiological and cognitive factors. Chronotherapy for depression includes pharmacological treatment (agomelatine) and nonpharmacological treatments (sleep deprivation, bright light therapy, and sleep phase advance). In this paper nonpharmacological interventions are described. Although these methods are relatively safe, cheap and well-tolerated chronotherapeutics are not widely used. Nevertheless, more and more reports provide evidence for the effectiveness of these treatments in depression.

Furthermore, some modifications of each technique, several integrative chronotherapeutics and combination with medication can be an alternative modality to conventional treatment. This article presents the current knowledge of principles of circadian timing and chronobiological aspects of depression. It also describes methods of chronotherapy, their implementation in everyday practice, and possible adverse effects. Next, integrative chronotherapeutics and combination with medication are presented. This paper reviews studies on effectiveness and tolerability of these interventions.