eISSN: 2450-4459
ISSN: 2450-3517
Lekarz POZ
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Supplements Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors
Editorial System
Submit your Manuscript
5/2022
vol. 8
 
Share:
Share:

Jak skutecznie i bezpiecznie leczyć infekcje bakteryjne dróg oddechowych u dzieci?

Mateusz Babicki
1
,
Dagmara Pokorna-Kałwak
1

  1. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Online publish date: 2022/11/25
Article file
- jak skutecznie.pdf  [0.09 MB]
Get citation
 
 

Wstęp

Infekcje układu oddechowego są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt pediatrycznych w poradniach POZ. W zdecydowanej większości mają one podłoże wirusowe, jednakże w zależności od lokalizacji przyczyny mogą być również bakteryjne. Zakażenia bakteryjne rzadko stanowią pierwotną infekcję, najczęściej są wynikiem nadkażenia trwającej infekcji wirusowej [1].
Najczęstsze patogeny odpowiedzialne za infekcje bakteryjne u dzieci to: Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae, Bordetella pertussis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Legionella [2].
Fizjologicznie układ oddechowy dzielimy na część górną i dolną. W przypadku górnej części stan zapalny może obejmować: ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, ostre zapalenie gardła i migdałków, ostre zapalenie ucha środkowego, ostre zapalenie nagłośni oraz ostre zapalenie krtani. Do stanów zapalnych dolnej części układu oddechowego zalicza się ostre zapalenie oskrzeli i oskrzelików oraz zapalenie płuc [3, 4].
W grupie pediatrycznej infekcje w obrębie układu oddechowego najczęściej obejmują gardło, ucho środkowe, oskrzela oraz płuca. Według oficjalnych statystyk częstość występowania zapaleń płuc w krajach rozwiniętych może wynosić 30–40 przypadków na 1000 dzieci < 5. roku życia. Szacuje się, że na ostre zapalenie ucha środkowego co najmniej raz choruje 75% dzieci do ukończenia 3. roku życia. Zapalenia gardła mogą natomiast stanowić nawet 20% wszystkich przyczyn wizyt w POZ, szczególnie wśród dzieci w wieku 3–6 lat. Dodatkowo uważa się, że 5–15% przypadków ostrego zapalenia gardła wśród dzieci może mieć przyczyny bakteryjne [4].

Diagnostyka różnicowa infekcji dróg oddechowych

Jak wspomniano na początku, najczęstszymi czynnikami etiologicznymi zakażeń układu oddechowego są wirusy, a choroba ma charakter łagodny, samoograniczający się. W części przypadków o podłożu bakteryjnym przebieg może jednak być cięższy [4, 5]. Do prawidłowego postępowania konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki różnicowej. Obraz kliniczny infekcji wirusowej i bakteryjnej często jest bardzo zbliżony, ale pewne przesłanki mogą wskazywać na podłoże bakteryjne (tab. 1).
Przydatnym narzędziem w diagnostyce różnicowej są szybkie testy antygenowe. Obecnie w ramach podstawowej opieki zdrowotnej istnieje możliwość wykonania testów antygenowych w kierunku:
• SARS-CoV-2 (COVID-19),
• paciorkowca β-hemolizującego grupy A (PBHA) – zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 17 czerwca 2022 r. od 1 lipca 2022 r. badanie jest dostępne bezpłatnie dla każdej grupy wiekowej [6].
Dodatkowo w ramach diagnostyki możliwe jest wykonanie:
• testu wykrywającego przeciwciała (IgG, ewentualnie IgA) w kierunku B. pertussis,
• testów antygenowych w kierunku wirusa grypy.
Warto zwrócić uwagę na możliwość komercyjnego wykonania tzw. antygenowych testów COMBO, które przy jednym wymazie różnicują infekcję wirusem grypy A/B, RSV oraz SARS-CoV-2.
Od 1 lipca 2022 r. w POZ dostępne są również bezpłatne testy CRP dla dzieci do ukończenia 6. roku życia. Są one zaliczane do diagnostyki point-of-care, czyli wykonywane w trakcie wizyty pacjenta. Materiałem wykorzystywanym do badania jest krew włośniczkowa, a wynik otrzymuje się w ciągu 2 minut [7–9].

Zasady leczenia

W przypadku stwierdzenia infekcji bakteryjnej należy wdrożyć odpowiednią antybiotykoterapię z zachowaniem następujących podstawowych zasad:
• prawidłowe ustalenie czynnika etiologicznego,
• odpowiedni dobór terapii w zależności od lokalizacji zakażenia oraz czynnika etiologicznego,
• prawidłowe dawkowanie antybiotyku,
• ustalenie właściwego czasu trwania leczenia,
• dobranie odpowiedniej formy leku do wieku oraz możliwości terapeutycznych.
Zestawienie zaleceń dotyczących antybiotykoterapii dla dzieci w zależności od lokalizacji infekcji przedstawiono w tabeli 2.
Dzieci do 3. miesiąca życia w przypadku pozaszpitalnego zapalenia płuc według zaleceń Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków powinny być leczone w warunkach szpitalnych [2].
W grupie wiekowej od 4. miesiąca do 5. roku życia w razie stwierdzenia wskazań do antybiotykoterapii należy wdrożyć amoksycylinę w dawce 75–90 mg/kg m.c./dobę w 3 dawkach co 8 godzin.
W grupie dzieci w wieku 5–15 lat o masie > 40 kg należy zastosować:
• amoksycylinę w dawce 75–90 mg/kg m.c./dobę w 3 dawkach co 8 godzin lub
• doustnie ceftriakson 1000–2000 mg w jednej dawce dobowej (maksymalna dawka 4000 mg/dobę), lub
• cefotaksym w dawce 500–1000 mg co 8 godzin.
Dzieciom w wieku 5–15 lat o masie < 40 kg podaje się:
• amoksycylinę w dawce 75–90 mg/kg m.c./dobę w 3 dawkach co 8 godzin lub
• doustnie ceftriakson 50–100 mg/kg m.c. w jednej dawce dobowej, lub
• cefotaksym w dawce 50–180 mg/kg m.c. co 6–8 godzin.
W każdym przypadku należy również pamiętać o leczeniu objawowym, które powinno być dostosowane do objawów klinicznych i może obejmować:
• leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne,
• leczenie przeciwkaszlowe,
• podawanie mukolityków,
• stosowanie miejscowych środków przeciwbólowych (ból gardła),
• odpowiednie nawodnienie,
• odpoczynek,
• stosowanie leków obkurczających błonę śluzową nosa.

Podsumowanie

Infekcje układu oddechowego w populacji pediatrycznej stanowią istotny problem zdrowotny. Zdecydowana większość z nich ma podłoże wirusowe, jednak w przypadku stwierdzenia infekcji bakteryjnej konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Kluczowymi elementami przy podejmowaniu decyzji o antybiotykoterapii są ustalenie czynnika etiologicznego, lokalizacji stanu zapalnego oraz odpowiedni dobór leku z zachowaniem prawidłowego dawkowania, czasu leczenia oraz odstępów pomiędzy dawkami. Wszystko to może się przyczynić do skutecznego leczenia, redukcji stosowania antybiotyków oraz zmniejszenia narastającego zjawiska antybiotykooporności. Należy również pamiętać o wdrożeniu leczenia objawowego, które powinno być dostosowane do wieku pacjenta oraz obrazu klinicznego choroby.

Piśmiennictwo

1. Karlikowska-Skwarnik M, Kuchar E. Terapia ostrego zapalenia gardła podczas pandemii COVID-19 – nowe spojrzenie na stary problem. Medycyna po Dyplomie 2020; 9. https://podyplomie.pl/medycyna/35145,terapia-ostrego-zapalenia-gardla-podczas-pandemii-covid-19-nowe-spojrzenie-na-stary-problem. Dostęp: 14.11.2022.
2. Hryniewicz W, Ozorowski T, Radzikowski A i wsp. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2009. Lek w Polsce 2009; 19: 103-126.
3. Zieliński R, Zakrzewska A. Ostre infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci – podział morfologiczny, diagnostyka i terapia. Forum Med Rodz 2010; 4: 366-371.
4. Fal AM, Babicki M, Brożek-Mądry E i wsp. Diagnostyka i leczenie wybranych infekcji oraz stanów zapalnych dróg oddechowych. Lekarz POZ 2021; 7: 325-353.
5. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków. Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki antybiotykowej zakażeń w szpitalu – 2020. http://antybiotyki.edu.pl/rekomendacje-diagnostyki-terapii-i-profilaktyki-ant6ybiotykowej-zakazen-w-szpitalu-2020. Dostęp: 14.11.2022.
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 czerwca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Dz.U. 2022 poz. 1293.
7. Do NTT, Ta NTD, Tran NTH i wsp. Point-of-care C-reactive protein testing to reduce inappropriate use of antibiotics for non-severe acute respiratory infections in Vietnamese primary health care: a randomised controlled trial. Lancet Glob Heal 2016; 4: e633-e641.
8. Lindström J, Nordeman L, Hagström B. What a difference a CRP makes. A prospective observational study on how point-of-care C-reactive protein testing influences antibiotic prescription for respiratory tract infections in Swedish primary health care. Scand J Prim Health Care 2015; 33: 275-282.
9. Joshi A, Perin DP, Gehle A i wsp. Feasibility of using C-reactive protein for point-of-care testing. Technol Health Care 2013; 21: 233-240.
This is an Open Access journal, all articles are distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0). License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.