Leczenie dny moczanowej
Autor: Alicja Kostecka
Data: 16.02.2018
Źródło: AK
Działy:
Wywiad tygodnia
Aktualności
| Tagi: | febuksostat |
- Leczenie dny moczanowej odbywa się przy pomocy środków farmakologicznych, które mają za zadanie trwale obniżyć stężenie kwasu moczowego w organizmie pacjenta, a przez to usunąć przyczyny wytrącania się kryształów moczanu sodu w stawach i tkankach - mówi prof. dr hab. Maria Majdan, kierownik Katedry i Kliniki Reumatologii i Układowych Chorób Tkanki Łącznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. - Efekt ten można uzyskać stosując leki blokujące oksydazę ksantynową - enzym biorący udział w przemianie puryn (produktów przemiany białka) do kwasu moczowego. Kwas moczowy przy zwiększonym stężeniu w płynach ustrojowych może krystalizować i odkładać się w postaci kryształów w stawach oraz innych narządach.
Czy znane są przyczyny związane z pojawieniem się dny moczanowej?
Przyczyny dny moczanowej są znane i wiążą się z zaburzeniem wydalania kwasu moczowego z organizmu. Kwas moczowy wydalany jest poprzez nerki i przewód pokarmowy. Jeżeli dochodzi do zaburzeń w transporcie kwasu moczowego i nie jest on prawidłowo wydalany, dochodzi do jego zatrzymania i odkładania w organizmie człowieka. Granica rozpuszczalności kwasu moczowego wynosi 6,8 mg/dl, jeśli ta granica zostanie przekroczona - dochodzi do odkładania się kryształków moczanu sodu w tkankach i narządach. Najczęściej kryształki te odkładają się w stawach, co okresowo wywołuje stan zapalny. To zapalenie stawu daje zwykle bardzo duże dolegliwości bólowe i z czasem może prowadzić do dużego zniszczenia stawów.
Choroba ta związana jest z hiperurykemią. Ale czy sama hiperurykemia może być już uznana za dnę moczanowa?
Bezobjawowe odkładanie się kryształków moczanu sodu nie można nazwać dną moczanową. Wiele osób ma hiperurykemię, ale nie ma stanu zapalnego, jedynie u 15-20% pacjentów z hiperurykemią rozwija się zapalenie stawów. Odkładanie się kryształków moczanu sodu może powodować rozmaite dysfunkcje narządów wewnętrznych, ale o dnie moczanowej możemy mówić jedynie w sytuacji, gdy ta patologia powoduje stan zapalny stawów.
Czy znane są czynniki wyzwalające to zapalenie stawów, które jest skutkiem odkładania się kryształków moczanu sodu?
Najczęstszym czynnikiem wyzwalającym to zjawisko jest odwodnienie organizmu. Często ostry napad dny moczanowej może wystąpić, na przykład, po spożyciu alkoholu lub bogatobiałkowego posiłku. Z takim zjawiskiem mamy też do czynienia przy stosowaniu niektórych leków, które mają działanie odwadniające. Napad dny moczanowej może także wystąpić po dużym wysiłku fizycznym, kiedy dochodzi do zakwaszenia organizmu i odwodnienia, jak również po zabiegach operacyjnych, kiedy również występuje odwodnienia organizmu. Czasami przy rozmaitych infekcjach dochodzi też do odwodnienia i występuje napad dny moczanowej.
Czy trudne jest rozpoznanie dny moczanowej i w jaki sposób się ją diagnozuje?
Dla lekarza POZ i dla specjalisty reumatologa rozpoznanie dny moczanowej nie jest trudne. Z reguły pierwszy ostry atak dny moczanowej jest dość spektakularny i dotyczy zapalenia stawu śródstopno-palcowego pierwszego ( paluch) u nogi. Występuje jego zaczerwienienie i pacjent odczuwa ostry, silny ból. Jednak ten objaw może również występować w innych chorobach więc należy równocześnie przeprowadzić diagnostykę różnicową. Nie jest przydatne oznaczanie stężenia kwasu moczowego w surowicy w czasie napadu, bo wtedy stężenie kwasu moczowego może być obniżone. To może być mylące. W sytuacji, gdy nie dochodzi do ostrego napadu dny moczanowej, który objawia się zapaleniem stawu śródstopno-palcowego, rozpoznanie może być trudne. Często ma to miejsce w przypadku starszych kobiet, kiedy dna moczanowa objawia się zapaleniem stawów palców rąk.
Jakie badania należy zlecić pacjentowi przy diagnozowaniu tej choroby?
Gdy występuje atak dny moczanowej, to sprawa jest prosta, ponieważ diagnozuje się ją na podstawie objawów klinicznych. Aktualne kryteria diagnostyczne uwzględniają badanie płynu stawowego lub materiału pobranego z guzka dnawego pod kątem znajdowania kryształków moczanu, oznacza się również stężenie kwasu moczowego w surowicy w okresie między napadami, które może być znacznie podwyższone. Łatwo rozpoznać dnę moczanową, gdy jednocześnie występuje ból stawu i u pacjenta są guzki dnawe, które można znaleźć w obrębie małżowiny usznej.
Czy dna moczanowa to jedynie choroba stawów?
Naturalnie nie. Jak już mówiłam dnę moczanową rozpoznajemy, gdy dochodzi do odkładania się kryształów kwasu moczowego w stawach, i gdy dochodzi do procesu zapalnego w tych stawach, ale te kryształki mogą się odkładać również w innych narządach wewnętrznych. Sama obecność guzków dnawych może dotyczyć różnych narządów, ale także w tkance podskórnej może dochodzić do odkładania się kryształków moczanu sodu. Dna moczanowa może współistnieć z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, cukrzycą typu drugiego oraz zaburzeniami pracy nerek.
Jaka jest rola diety w występowaniu dny moczanowej?
W zapobieganiu dny moczanowej bardzo dużą role odgrywa dieta ubogopurynowa, która obejmuje unikanie produktów zawierających duże ilości białka, czyli mięsa i owoców morza. Osoby, u których występują zaburzenia związane z transportem kwasu moczowego powinny więc przestrzegać tej diety. Dieta ta nie ma jednakże tak dużego znaczenia u osób, u których te zaburzenia nie występują. Należy też zwrócić uwagę na ograniczanie spożycia alkoholu, zwłaszcza wysokoprocentowego.
Jakie są dostępne opcje terapeutyczne dla pacjentów z dną moczanową?
W leczeniu dny moczanowej ważną rolę odgrywa dieta oraz obniżenie masy ciała pacjenta. Jednak leczenie tego schorzenia odbywa się przy pomocy środków farmakologicznych, które mają za zadanie trwale obniżyć stężenie kwasu moczowego w organizmie pacjenta, poprzez to usunąć przyczynę wytrącania się kryształów moczanu. Efekt ten można uzyskać stosując leki blokujące przemianę kwasu moczowego z puryn do kwasu moczowego tzn. hamujących oksydazę ksantynową, czyli enzym odgrywający kluczową rolę w metabolizmie puryn. W tym celu stosuje się dwa zasadnicze leki: allopurinol i febuksostat. Pierwszy z tych leków jest znany od dawna i rekomendacje zalecają go jako lek pierwszego wyboru, a drugi z nich jest nowym lekiem, ale oba mają podobne działanie, z tym że febuksostat jest preparatem nowocześniejszym. Jego zaleta polega na tym, że można go stosować m. in. u chorych, którzy mają upośledzoną pracę nerek, podaje się go w jednej dawce dobowej i bardziej skutecznie obniża stężenie kwasu moczowego w organizmie pacjenta niż allopurinol. Allopurinol powinien być stosowany w stopniowo zwiększanej dawce żeby ocenić, czy nie ma objawów nietolerancji. Szczególnie niebezpieczne mogą być zmiany skórne. Febuksostat nie wymaga stopniowego dozowania dawki, bo ryzyko działań niepożądanych jest mniejsze.
Czy leczenie febuksostatem jest dostępne dla szerokiej grupy pacjentów?
Febuksostat jest od kilku lat dostępny w Polsce. Można go kupić praktycznie w każdej aptece. Leczenie tym lekiem jest droższe niż allopurinolem, ponieważ febuksostat jest tylko częściowo refundowany. Jest szczególnie wskazany u chorych źle tolerujących allopurinol, u chorych u których leczenie allopurinolem nie obniża skutecznie stężenia kwasu moczowego, u ludzi z upośledzoną funkcją nerek.
Czy istnieją jeszcze jakieś inne terapie stosowane w dnie moczanowej?
W ostrym napadzie dny moczanowej stosuje się kolchicynę, ale jej stosowanie powinno być bardzo ostrożne ze względu na działania niepożądane, które mogą wystąpić. Oprócz tego w ostrym napadzie dny stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne i czasem przy przeciwskazaniach do ich stosowania podaje się glikokortykosteroidy.
Rozmawiała Alicja Kostecka
Przyczyny dny moczanowej są znane i wiążą się z zaburzeniem wydalania kwasu moczowego z organizmu. Kwas moczowy wydalany jest poprzez nerki i przewód pokarmowy. Jeżeli dochodzi do zaburzeń w transporcie kwasu moczowego i nie jest on prawidłowo wydalany, dochodzi do jego zatrzymania i odkładania w organizmie człowieka. Granica rozpuszczalności kwasu moczowego wynosi 6,8 mg/dl, jeśli ta granica zostanie przekroczona - dochodzi do odkładania się kryształków moczanu sodu w tkankach i narządach. Najczęściej kryształki te odkładają się w stawach, co okresowo wywołuje stan zapalny. To zapalenie stawu daje zwykle bardzo duże dolegliwości bólowe i z czasem może prowadzić do dużego zniszczenia stawów.
Choroba ta związana jest z hiperurykemią. Ale czy sama hiperurykemia może być już uznana za dnę moczanowa?
Bezobjawowe odkładanie się kryształków moczanu sodu nie można nazwać dną moczanową. Wiele osób ma hiperurykemię, ale nie ma stanu zapalnego, jedynie u 15-20% pacjentów z hiperurykemią rozwija się zapalenie stawów. Odkładanie się kryształków moczanu sodu może powodować rozmaite dysfunkcje narządów wewnętrznych, ale o dnie moczanowej możemy mówić jedynie w sytuacji, gdy ta patologia powoduje stan zapalny stawów.
Czy znane są czynniki wyzwalające to zapalenie stawów, które jest skutkiem odkładania się kryształków moczanu sodu?
Najczęstszym czynnikiem wyzwalającym to zjawisko jest odwodnienie organizmu. Często ostry napad dny moczanowej może wystąpić, na przykład, po spożyciu alkoholu lub bogatobiałkowego posiłku. Z takim zjawiskiem mamy też do czynienia przy stosowaniu niektórych leków, które mają działanie odwadniające. Napad dny moczanowej może także wystąpić po dużym wysiłku fizycznym, kiedy dochodzi do zakwaszenia organizmu i odwodnienia, jak również po zabiegach operacyjnych, kiedy również występuje odwodnienia organizmu. Czasami przy rozmaitych infekcjach dochodzi też do odwodnienia i występuje napad dny moczanowej.
Czy trudne jest rozpoznanie dny moczanowej i w jaki sposób się ją diagnozuje?
Dla lekarza POZ i dla specjalisty reumatologa rozpoznanie dny moczanowej nie jest trudne. Z reguły pierwszy ostry atak dny moczanowej jest dość spektakularny i dotyczy zapalenia stawu śródstopno-palcowego pierwszego ( paluch) u nogi. Występuje jego zaczerwienienie i pacjent odczuwa ostry, silny ból. Jednak ten objaw może również występować w innych chorobach więc należy równocześnie przeprowadzić diagnostykę różnicową. Nie jest przydatne oznaczanie stężenia kwasu moczowego w surowicy w czasie napadu, bo wtedy stężenie kwasu moczowego może być obniżone. To może być mylące. W sytuacji, gdy nie dochodzi do ostrego napadu dny moczanowej, który objawia się zapaleniem stawu śródstopno-palcowego, rozpoznanie może być trudne. Często ma to miejsce w przypadku starszych kobiet, kiedy dna moczanowa objawia się zapaleniem stawów palców rąk.
Jakie badania należy zlecić pacjentowi przy diagnozowaniu tej choroby?
Gdy występuje atak dny moczanowej, to sprawa jest prosta, ponieważ diagnozuje się ją na podstawie objawów klinicznych. Aktualne kryteria diagnostyczne uwzględniają badanie płynu stawowego lub materiału pobranego z guzka dnawego pod kątem znajdowania kryształków moczanu, oznacza się również stężenie kwasu moczowego w surowicy w okresie między napadami, które może być znacznie podwyższone. Łatwo rozpoznać dnę moczanową, gdy jednocześnie występuje ból stawu i u pacjenta są guzki dnawe, które można znaleźć w obrębie małżowiny usznej.
Czy dna moczanowa to jedynie choroba stawów?
Naturalnie nie. Jak już mówiłam dnę moczanową rozpoznajemy, gdy dochodzi do odkładania się kryształów kwasu moczowego w stawach, i gdy dochodzi do procesu zapalnego w tych stawach, ale te kryształki mogą się odkładać również w innych narządach wewnętrznych. Sama obecność guzków dnawych może dotyczyć różnych narządów, ale także w tkance podskórnej może dochodzić do odkładania się kryształków moczanu sodu. Dna moczanowa może współistnieć z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, cukrzycą typu drugiego oraz zaburzeniami pracy nerek.
Jaka jest rola diety w występowaniu dny moczanowej?
W zapobieganiu dny moczanowej bardzo dużą role odgrywa dieta ubogopurynowa, która obejmuje unikanie produktów zawierających duże ilości białka, czyli mięsa i owoców morza. Osoby, u których występują zaburzenia związane z transportem kwasu moczowego powinny więc przestrzegać tej diety. Dieta ta nie ma jednakże tak dużego znaczenia u osób, u których te zaburzenia nie występują. Należy też zwrócić uwagę na ograniczanie spożycia alkoholu, zwłaszcza wysokoprocentowego.
Jakie są dostępne opcje terapeutyczne dla pacjentów z dną moczanową?
W leczeniu dny moczanowej ważną rolę odgrywa dieta oraz obniżenie masy ciała pacjenta. Jednak leczenie tego schorzenia odbywa się przy pomocy środków farmakologicznych, które mają za zadanie trwale obniżyć stężenie kwasu moczowego w organizmie pacjenta, poprzez to usunąć przyczynę wytrącania się kryształów moczanu. Efekt ten można uzyskać stosując leki blokujące przemianę kwasu moczowego z puryn do kwasu moczowego tzn. hamujących oksydazę ksantynową, czyli enzym odgrywający kluczową rolę w metabolizmie puryn. W tym celu stosuje się dwa zasadnicze leki: allopurinol i febuksostat. Pierwszy z tych leków jest znany od dawna i rekomendacje zalecają go jako lek pierwszego wyboru, a drugi z nich jest nowym lekiem, ale oba mają podobne działanie, z tym że febuksostat jest preparatem nowocześniejszym. Jego zaleta polega na tym, że można go stosować m. in. u chorych, którzy mają upośledzoną pracę nerek, podaje się go w jednej dawce dobowej i bardziej skutecznie obniża stężenie kwasu moczowego w organizmie pacjenta niż allopurinol. Allopurinol powinien być stosowany w stopniowo zwiększanej dawce żeby ocenić, czy nie ma objawów nietolerancji. Szczególnie niebezpieczne mogą być zmiany skórne. Febuksostat nie wymaga stopniowego dozowania dawki, bo ryzyko działań niepożądanych jest mniejsze.
Czy leczenie febuksostatem jest dostępne dla szerokiej grupy pacjentów?
Febuksostat jest od kilku lat dostępny w Polsce. Można go kupić praktycznie w każdej aptece. Leczenie tym lekiem jest droższe niż allopurinolem, ponieważ febuksostat jest tylko częściowo refundowany. Jest szczególnie wskazany u chorych źle tolerujących allopurinol, u chorych u których leczenie allopurinolem nie obniża skutecznie stężenia kwasu moczowego, u ludzi z upośledzoną funkcją nerek.
Czy istnieją jeszcze jakieś inne terapie stosowane w dnie moczanowej?
W ostrym napadzie dny moczanowej stosuje się kolchicynę, ale jej stosowanie powinno być bardzo ostrożne ze względu na działania niepożądane, które mogą wystąpić. Oprócz tego w ostrym napadzie dny stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne i czasem przy przeciwskazaniach do ich stosowania podaje się glikokortykosteroidy.
Rozmawiała Alicja Kostecka
