eISSN: 2084-9850
ISSN: 1897-3116
Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne/Surgical and Vascular Nursing
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
2/2007
vol. 1
 
Share:
Share:

The nurse’s role in using antispetics in chronic wounds

Justyna Cwajda
,
Maria T. Szewczyk

Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2007; 2: 77–80
Online publish date: 2007/07/19
Article file
- rola pielegniarki.pdf  [0.07 MB]
Get citation
 
 
Obserwowana od niedawna promocja wilgotnego leczenia ran i wprowadzenie nowych strategii postępowania, m.in. strategii TIME odwołującej się do wzmacniania naturalnych mechanizmów gojenia, wiąże się z wykluczeniem agresywnych i hamujących proliferację działań terapeutycznych i pielęgnacyjnych [1–3]. Pielęgnacja owrzodzeń powinna opierać się na dążeniu do optymalizacji mikrośrodowiska w łożysku rany i obejmować wyłącznie działania odzwierciedlające fizjologiczny przebieg procesu gojenia. Pielęgniarka postępująca wg najnowszych rekomendacji [1, 4] powinna brać pod uwagę wszystkie aspekty holistycznego leczenia ran. Wybierając preparat antyseptyczny, powinna uzasadnić jego zastosowanie aktualnym stanem i charakterystyką rany, odwoływać się nie tylko do możliwości uzyskania pożądanego efektu bakteriobójczego lub bakteriostatycznego, ale i przeciwwskazań oraz ewentualnych efektów ubocznych stosowanego preparatu. Przyzwyczajenie do metod tzw. tradycyjnego leczenia ran i rutynowe stosowanie antybiotyków lub antyseptyków na ich powierzchnię nie należy do działań godnych polecenia – nie tylko nie gwarantuje sukcesu w leczeniu, ale często powoduje zaburzenie równowagi innych parametrów i hamuje gojenie rany [5].
Zielone światło dla nowoczesnej antyseptyki ran
Następstwa bytowania drobnoustrojów w ranie zależą od kilku czynników m.in. od ilości patogenów, gatunku i liczby gatunków bakterii w ranie, a także od miejscowych i ogólnoustrojowych czynników wpływających na odporność gospodarza. Uzasadnieniem dla kontroli wzrostu lub eradykacji zakażenia są reakcje, jakie zachodzą w ranie m.in. w wyniku nadmiernej syntezy i uwalniania enzymów lub toksyn bakteryjnych, synergistyczne oddziaływanie różnych gatunków drobnoustrojów, zdolność niektórych bakterii do tworzenia tzw. biofilmu, a także stymulacja nadmiernej reakcji zapalnej w organizmie gospodarza [6]. Ryzyko zachwiania równowagi mikrobiologicznej oraz biochemicznej dotyczy zatem [6–8]: • ran zanieczyszczonych dużą ilością martwicy rozpływnej (żółtej) i/lub włóknikiem, • ran zanieczyszczanych z zewnątrz przez wydaliny – mocz i kał – lub inne zanieczyszczenia, • ran, w których dochodzi do kolonizacji bakteriami wysoce zjadliwymi, takimi jak np. paciorkowce β-hemolizujące, paciorkowce ropne (Streptococcus pyogenes) lub pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), • ran, w których dochodzi do kolonizacji synergistycznej różnymi szczepami patogenów (cztery gatunki i więcej), • ran, w których wzrost bakterii komensalnych przekracza 105/g tkanki (mniej w przypadku bakterii zjadliwych lub oddziałujących synergistycznie), • ran, w których obserwuje się zjawisko tworzenia tzw. biofilmu, • u chorych z zaburzeniami odporności, chorobami metabolicznymi i układu krążenia, • ran w przebiegu miejscowego niedokrwienia i niedotlenienia tkanek, np. u chorych przed zabiegiem rewaskularyzacji, • ran z objawami lokalnego stanu zapalnego i/lub zahamowaniem procesu gojenia, • ran, które nie zostały właściwie opracowane i oczyszczone w procesie miejscowej pielęgnacji uszkodzenia, • ran, których stan mimo stosowania terapii przyczynowej ulega pogorszeniu. Wymienione sytuacje stanowią najczęstsze wskazanie do podjęcia działań przeciwdrobnoustrojowych i zastosowania antyseptyku na powierzchnię owrzodzenia. Decyzję o jego włączeniu pielęgniarka podejmuje indywidualnie, po każdorazowej ocenie klinicznej i miejscowej diagnostyce rany. Analizuje też i uwzględnia ogólny stan zdrowia chorego z owrzodzeniem oraz obecność chorób współistniejących, które mogą osłabiać odporność gospodarza (ryc. 1.).
Opieka nad raną
Stosowanie miejscowych środków oraz opatrunków na powierzchnię ran owrzodzeniowych, chociaż pomaga utrzymać w nich równowagę biochemiczną i mikrobiologiczną, nie może obejść się bez dodatkowych interwencji i pielęgniarskiej opieki nad raną, tzn. jej łożyskiem i otaczającą skórą. Wzrost efektywności preparatu bakteriobójczego i szybsze gojenie rany można osiągnąć m.in. na drodze mechanicznego opracowania tkanek – eliminacji martwych składników rany, włóknika i zanieczyszczeń z zewnątrz. Nawet najlepszy środek bakteriobójczy i opatrunek, którego celem będzie eliminacja bakterii i zanieczyszczeń, nie zastąpią pielęgniarki. Penetracja patogenów w obszarze niedokrwionych i/lub martwych tkanek może być bardzo głęboka, a penetracja i adsorpcja antyseptyku ograniczone [1–4, 6, 9–12]. Eksperci Europejskiego Towarzystwa Leczenia Ran (EWMA) i Polskie Towarzystwo Leczenia Ran (PTLR) zalecają metody opracowania ran powierzchownych [1, 4, 6]. Podobne procedury stosują autorzy niniejszej pracy, m.in. [2, 3]: • hydroterapię strumieniem soli fizjologicznej, wody destylowanej lub przegotowanej wody z kranu o temperaturze ok. 36°C (rozmiękcza martwicę, wypłukuje drobnoustroje i inne zanieczyszczenia), • delikatne usuwanie zanieczyszczeń za pomocą jałowych narzędzi opatrunkowych, np. pęsety i gazika (ułatwiają podważenie i usunięcie rozmiękczonych tkanek oraz włóknika z powierzchni rany), • stosowanie roztworów leków przeciwdrobnoustrojowych, np. roztworu okteniseptu pod ciśnieniem, wytwarzanym np. za pomocą strzykawki (dezynfekuje i mechanicznie wypłukuje drobnoustroje); w tab. 1. przedstawiono zalety i wady stosowania środka dezynfekcyjnego, • w fazie oczyszczania rany stosowanie opatrunków oczyszczających o strukturze zapewniającej efektywną sekwestrację patogenów (hydrowłókniste, piankowe), • w ranach krytycznie kolonizowanych i zakażonych dodatkowe stosowanie preparatów lub opatrunków impregnowanych środkiem przeciwdrobnoustrojowym, np. opatrunków ze srebrem jonowym, dekstranomerów jodu oraz, oczekujących na rejestrację w Polsce, preparatów miodu – pasty/alginianów pokrytych miodem (wspomagają autolityczne i biochemiczne oczyszczanie rany, hamują wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych i optymalizują wilgoć zgodnie z założeniami koncepcji wilgotnej, często stanowią uzupełnienie antyseptyków stosowanych miejscowo w czasie opracowania rany). Rany głębokie zwykle wymagają uprzedniej interwencji lekarskiej i opracowania chirurgicznego. Podobnie owrzodzenia niedokrwienne, które korzyści z miejscowego opracowania i hydroterapii mogą odnieść dopiero po uprzedniej rewaskularyzacji. Podsumowanie Skuteczne postępowanie przeciwdrobnoustrojowe opiera się na procesie pielęgnowania i nowych strategiach leczenia ran owrzodzeniowych – obejmuje nie tylko antyseptykę powierzchni rany, ale również jej opracowanie, zapewnienie optymalnej ochrony zewnętrznej, utrzymanie równowagi biochemicznej w środowisku rany oraz eliminację innych miejscowych i ogólnych czynników ryzyka zakażenia. Efektywność preparatu bakteriobójczego i postęp gojenia rany można uzyskać poprzez systematyczną eliminację martwicy. Nawet najlepszy środek bakteriobójczy, żel i opatrunek oczyszczający nie zastąpią koniecznych czynności podejmowanych przez pielęgniarkę.
Piśmiennictwo
1. Moffatt Ch, Morison MJ, Pina E. Wound bed preparation for venous leg ulcers: Position Document EWMA. NEP LDT 2004; 12-7. 2. Szewczyk MT, Jawień A, Cwajda J i wsp. Metody opracowania ran. Zakażenia 2005; 5: 82-7. 3. Szewczyk MT. Cele i metody opracowania rany. W: Owrzodzenia żylne goleni. Jawień A, Szewczyk MT (red.). Wydawnictwo Twoje Zdrowie, Warszawa 2005; 138-45. 4. Jawień A, Rybak Z, Cencora A i wsp. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran w sprawie gojenia owrzodzeń żylnych goleni. Leczenie Ran 2006; 3: 103-12. 5. Miller M. Wound care. The role of debridement using in wound healing. Community Nurs 1996; 2 (Pt 9) 52: 54-5. 6. Falanga V. Wound bed preparation: science applied to practice. Position Document EWMA. NEP LTD 2004; 2-5. 7. Grey JE. Cellulitis associated with wounds. Journal of Wound Care 1998; 7: 338-9. 8. Madsen SM, West H, Danielson L, et al. Bacterial colonization and healing of venous leg ulcers. AMPIS 1996; 104, 12: 895-9. 9. Zacur H, Kirsner RS. Debridement: rationale and therapeutic options. Wounds 2002; 17 (7 Suppl E): 2E-7E. 10. Brennan SS, Leaper DJ. The effect of antiseptics on the healing wound: a study using the rabbit ear chamber. Br J Surg 1985; 72: 780-2. 11. Lucarotti ME, Morgan AP, Leaper DJ. The effect of antiseptics and the moist environment on ulcer healing: an experimental and biochemical study. Phlebology 1990; 5: 173-9. 12. Deas J, Billings P, Brennan SS, et al. The toxicity of commonly used antiseptics on fibroblasts in tissue culture. Phlebology 1986; 1: 205-9.
Copyright: © 2007 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.