eISSN: 2299-0046
ISSN: 1642-395X
Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
3/2008
vol. 25
 
Share:
Share:

CASE REPORTS
Sweet’s syndrome in Kostmann disease – association with pegfilgrastim

Anna Lis-Święty
,
Ligia Brzeźińska-Wcisło
,
Sławomira Kyrcz-Krzemień
,
Iwona Rogala-Poborska

Post Dermatol Alergol 2008; XXV, 3: 135–137
Online publish date: 2008/07/09
Article file
- Zespol Sweeta.pdf  [0.06 MB]
Get citation
 
 

Wstęp
Zespół Sweeta (ang. Sweet syndrome – SS), czyli ostra gorączkowa dermatoza neutrofilowa, został opisany po raz pierwszy w 1964 r. przez Roberta Sweeta. Schorzenie charakteryzuje się rumieniowo-obrzękowo-naciekowymi ogniskami z gromadzeniem neutrofilów w górnej części skóry właściwej, często towarzyszą mu gorączka i zwiększona liczba neutrofilów we krwi obwodowej (nie występują u osób z neutropenią) [1]. Do mniej typowych postaci skórnych zalicza się zmiany pęcherzowe, krostkowe, ograniczony obrzęk lub wykwity przypominające ropnie [1]. Może dojść do zmian pozaskórnych, m.in. objawów ocznych, stawowych, zajęcia błon śluzowych jamy ustnej i narządów wewnętrznych [1, 2]. Zależnie od podłoża chorobowego SS klasyfikowany jest jako idiopatyczny, związany ze stanami zapalnymi (infekcje, choroby autoimmunologiczne, szczepienia), paraneoplastyczny (schorzenia rozrostowe układu krwiotwórczego, nowotwory złośliwe narządów wewnętrznych), związany z ciążą [1, 3, 4]. Osobną grupę stanowi polekowy SS – opisano wystąpienie zmian po leczeniu różnymi lekami, m.in. all-trans-kwasem retinowym, karbamazepiną, hydralazyną, lewonorgestrelem/etynylestradiolem, minocykliną, trimetoprymem/sulfametoksazolem, i czynniku stymulującym wzrost kolonii granulocytów (ang. granulocyte colony stimulating factor – G-CSF) [5–7]. Rekombinowany ludzki G-CSF jest szeroko stosowany w schorzeniach hematologicznych powikłanych neutropenią w celu mobilizacji obwodowych komórek progenitorowych krwi do podziałów oraz w leczeniu wrodzonych neutropenii i zespole nabytego niedoboru odporności [7]. Celem pracy jest przedstawienie przypadku zespołu Sweeta wywołanego pegfilgrastymem (G-CSF w formie pegylowanej o przedłużonym działaniu) u 23-letniej chorej z ciężką wrodzoną neutropenią (ang. severe congenital neutropenia – SCN) – chorobą Kostmanna.
Opis przypadku
Chorą, lat 23, z rozpoznaną w 10. roku życia chorobą Kost- manna, z powodu współistniejących poważnych powikłań infekcyjnych w obrębie jamy brzusznej (ropień otrzewnej w dole biodrowym prawym i perforacja końcowego odcinka jelita krętego w 2005 r., wielokrotne zabiegi operacyjne w celu odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego powikłane obecnością przetoki moczowej pęcherzowo-otrzewnowej z urosepsą w latach 2005–2006), długo leczono G-CSF w Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku w Katowicach. Kobieta od grudnia 2006 r. zamiast wcześniej stosowanego lenograstymu otrzymywała pegfilgrastym – G-CSF w formie pegylowanej o przedłużonym działaniu w dawce 6 mg s.c. co 4 tyg. W tym czasie zauważono pojawienie się zmian skórnych o charakterze rumieniowo-naciekowym i pęcherzowo-krwotocznym w obrębie kończyn dolnych oraz zaostrzenie objawów ze strony jamy brzusznej (ostra niedrożność przewodu pokarmowego), wymagających hospitalizacji na oddziale chirurgicznym. Po zastosowaniu kortykosteroidów (sól sodowa fosforanu deksa- metazonu 16 mg/dobę) obserwowano regresję zmian skórnych. Chorą skierowano do Kliniki Dermatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w lutym 2007 r. z powodu zaostrzenia zmian skórnych przy próbie wycofania się z kortykosteroidoterapii. Przy przyjęciu do Kliniki stwierdzono na powierzchniach grzbietowych stóp ogniska rumieniowo-naciekowe z obecnością nadżerek pokrytych strupami. Na kończynach górnych i powierzchniach przednich podudzi obecne były pojedyncze przebarwienia pozapalne, blizny pooperacyjne w obrębie podbrzusza prawego oraz szczelinowate owrzodzenie z wyciekiem treści jelitowej. W badaniu fizykalnym stwierdzono ponadto cechy ogólnego wyniszczenia (wzrost 165 cm, waga 45,8 kg) i zaniki mięśniowe. W wykonanych badaniach dodatkowych wykazano następujące odbiegające od norm wyniki: leukopenia 2,3 G/l, neutrofile 1,7 (w rozmazie stanowiły 71,3%), aminotransferaza asparaginianowa AspAT 61 IU/l (norma do 42), aminotransferaza alaninowa AlAT 190 IU/l (norma do 40), fosfataza alkaliczna 107 IU/l (norma do 92), g-glutamylotranspeptydaza GGTP 56 IU/l (norma do 24), immunoglobulina M IgM 6,81 g/l (norma do 2,3). W badaniu ultrasonograficznym jamy brzusznej zaobserwowano powiększenie wątroby i śledziony. W badaniu histopatologicznym wycinka pobranego ze zmiany rumieniowo-naciekowej na skórze wykryto naciek neutrofilowy i obrzęk w górnej części skóry właściwej oraz rozrost naczyń, cechy charakterystyczne dla SS. W czwartej dobie hospitalizacji wg zaleceń hematologa podano chorej pegfilgrastym w dawce 6 mg s.c., co spowodowało po 4 dniach zaostrzenie zmian skórnych, potwierdzając związek ze stosowanym preparatem. Jednocześnie obserwowano nasilenie objawów ze strony jamy brzusznej (ropna wydzielina z przetoki jelitowej) oraz wzrost leukocytozy 10,0 G/l i bezwzględnej liczby neutrofilów 9,2 G/l (w rozmazie 92,2%). Chorą przekazano ponownie na oddział chirurgiczny. Po zastosowaniu kortykosteroidów (sól sodowa fosforanu deksametazonu 16 mg/dobę ze stopniową redukcją dawki po tygodniu terapii) w ciągu 3 tyg. uzyskano całkowite ustąpienie ognisk rumieniowo-naciekowych na kończynach dolnych oraz dobrą odpowiedź w zakresie zmian jelitowych. Chorą wypisano z oddziału chirurgicznego w stanie ogólnym dobrym i do chwili obecnej nie wymaga terapii G-CSF.
Omówienie
Zespół Sweeta należy do najczęstszych dermatoz neutrofilowych indukowanych przez G-CSF [8]. Obraz kliniczny może być typowy lub zmiany chorobowe bardziej przypominają rumień wielopostaciowy, piodermię zgorzelinową. Występuje również postać pęcherzowa [7, 8]. Zmiany skórne pojawiają się zwykle po ok. 4 dniach od wdrożenia terapii G-CSF [8]. W przypadku chorych z aplazją szpiku leczonych G-CSF obraz histologiczny wycinka skórnego może wykazywać szczególne cechy. Obok klasycznych cech histologicznych SS, do których należy naciek neutrofilowy i obrzęk w górnej części skóry właściwej, mogą być obecne atypowe histiocyty oraz rozrost naczyń [9]. Obecnie uważa się także, że w obrazie histopatologicznym SS towarzyszyć może zapalenie naczyń, a jego stwierdzenie nie powinno wykluczać rozpoznania tej choroby [10]. Cytokina G-CSF odgrywa prawdopodobnie kluczową rolę w patogenezie SS. Wiadomo, że w zespole dochodzi do akumulacji neutrofilów w skórze [1, 9, 10]. Zjawisko to przynajmniej częściowo zależy od endogennego G-CSF (źródłem mogą być fibroblasty, makrofagi, komórki śródbłonkowe aktywowane przez komórki T lub cytokiny) lub egzogennego G-CSF jako składowej postępowania chemioterapeutycznego [1, 7]. Potwierdzeniem roli tej cytokiny w patogenezie SS jest przypadek pacjenta z wewnątrzwątrobowym rakiem przewodów żółciowych, którego komórki produkowały G-CSF [11]. Cytokina G-CSF prawdopodobnie za pośrednictwem receptorów IgG o wysokim powinowactwie indukuje proliferację komórek pnia, wpływa na różnicowanie się neutrofilów i ich przeżycie, co przyczynia się do obwodowego wzrostu liczby neutrofilów i tworzenia się nacieków neutrofilowych w skórze [1, 12]. U chorych z SS wykazano znaczny wzrost stężenia G-CSF krótko przed pojawieniem się objawów i jego zmniejszenie w czasie ustępowania zmian chorobowych [12]. Prowokacja objawów była zależna od dawki G-CSF [13]. Liczba rozpoznawanych przypadków jatrogennego SS indukowanego przez G-CSF stale rośnie. Wystąpienie SS opisano po leczeniu różnymi preparatami G-CSF – lenograstymem, filgrastymem, sargramostymem, pegfilgrastymem [7, 13, 14]. Doniesienia najczęściej dotyczą chorych leczonych z powodu powikłań w przebiegu nowotworów układu krwiotwórczego [7, 13–15]. Istnieją także pojedyncze opisy przypadków wystąpienia SS po podaniu G-CSF osobie zdrowej – dawcy komórek macierzystych – oraz dzieciom z anemią aplastyczną i chorobą spichrzeniową glikogenu typu Ib [16–18]. Istotne wskazanie do stosowania G-CSF stanowi także grupa chorych z wrodzonymi neutropeniami [19]. Ciężka wrodzona neutropenia określana także mianem zespołu lub choroby Kostmanna została po raz pierwszy opisana w 1956 r. u 6 szwedzkich dzieci jako zaburzenie mielopoezy w postaci zablokowania dojrzewania na etapie promielocyt/mielocyt [20]. Schorzenie dziedziczone jest w sposób autosomalny recesywny. Nieleczone dzieci cierpią na nawracające stany gorączkowe, infekcje skórne, owrzodzenia jamy ustnej i stany zapalne dziąseł. Zanim do terapii SCN wprowadzono G-CSF, prawie połowa dotkniętych tą chorobą dzieci umierała w pierwszych latach życia [20]. Leczenie SCN za pomocą G-CSF (wg danych SCNIR – Severe Chronic Neutropenia International Registry, w 2006 r. było leczonych 374 pacjentów) znacząco poprawiło rokowanie i jakość życia chorych [19, 20]. Konieczność długoterminowej terapii sprawia, że najdogodniejsze są preparaty G-CSF o przedłużonym działaniu, do których należy pegfilgrastym – forma pegylowana stosowana raz w miesiącu. Dotychczas tylko w jednym przypadku stwierdzono wystąpienie SS po zastosowaniu tego preparatu [13]. Leczenie prowadzono z powodu wrodzonej neutropenii, a zmiany chorobowe odpowiadały postaci pęcherzowej. Wcześniejsze leczenie innymi preparatami G-CSF również nie powodowało SS. Można zatem przypuszczać, że unikalne właściwości farmakologiczne pegfilgrastymu wynikają prawdopodobnie z różnej dawki lub stopnia glikozylacji.
Piśmiennictwo
1. Cohen PR, Kurzrock R. Sweet’s syndrome revisited: a review of disease concepts. Int J Dermatol 2003; 42: 761-78. 2. Astudillo L, Sailler L, Launay F, et al. Pulmonary involvement in Sweet’s syndrome: a case report and review of the literature. Int J Dermatol 2006; 45: 677-80. 3. Jovanović M, Poljacki M, Vujanović L, Duran V. Acute febrile neutrophilic dermatosis (Sweet’s syndrome) after influenza vaccination. J Am Acad Dermatol 2005; 52: 367-9. 4. Bayer-Garner IB, Cottler-Fox M, Smoller BR. Sweet syndrome in multiple myeloma: a series of six cases. J Cutan Pathol 2003; 30: 261-4. 5. Thompson DF, Montarella KE. Drug-induced Sweet’s syndrome. Ann Pharmacother 2007; 41: 802-11. 6. Govindarajan G, Bashir Q, Kuppuswamy S, Brooks C. Sweet syndrome associated with furosemide. South Med J 2005; 98: 570-2. 7. White JM, Mufti GJ, Salisbury JR, du Vivier AW. Cutaneous manifestations of granulocyte colony-stimulating factor. Clin Exp Dermatol 2006; 31: 206-7. 8. Dereure O, Hillaire-Buys D, Guilhou JJ. Neutrophil-dependent cutaneous side-effects of leucocyte colony-stimulating factors: manifestations of a neutrophil recovery syndrome? Br J Dermatol 2004; 150: 1228-30. 9. Abecassis S, Ingen-Housz-Oro S, Cavelier-Balloy B, et al. Particular histological features of a case of Sweet’s syndrome induced by G-CSF. Ann Dermatol Venereol 2004; 131: 369-72. 10. Ratzinger G, Burgdorf W, Zelger BG, Zelger B. Acute febrile neutrophilic dermatosis: a histopathologic study of 31 cases with review of literature. Am J Dermatopathol 2007; 29: 125-33. 11. Shinojima Y, Toma Y, Terui T. Sweet syndrome associated with intrahepatic cholangiocarcinoma producing granulocyte colony-stimulating factor. Br J Dermatol 2006; 155: 1103-4. 12. Kawakami T, Ohashi S, Kawa Y, et al. Elevated serum granulocyte colony-stimulating factor levels in patients with active phase of Sweet syndrome and patients with active Behcet disease: implication in neutrophil apoptosis dysfunction. Arch Dermatol 2004; 140: 570-4. 13. Draper BK, Robbins JB, Stricklin GP. Bullous Sweet’s syndrome in congenital neutropenia: association with pegfilgrastim. J Am Acad Dermatol 2005; 52: 901-5. 14. Kumar G, Bernstein JM, Waibel JS, Baumann MA. Sweet’s syndrome associated with sargramostim (granulocyte macrophage colony stimulating factor) treatment. Am J Hematol 2004; 76: 283-5. 15. Thompson MA, Dyson SW, Faderl S. Sweet’s syndrome in chronic lymphocytic leukemia associated with neutropenic fever and granulocyte colony stimulation factor. Am J Hematol 2006; 81: 703-5. 16. Oiso N, Watanabe K, Kawada A. Granulocyte colony-stimulating factor-induced Sweet syndrome in a healthy donor. Br J Haematol 2006; 135: 148. 17. Garty BZ, Levy I, Nitzan M, Barak Y. Sweet syndrome associated with G-CSF treatment in a child with glycogen storage disease type Ib. Pediatrics 1996; 97: 401-3. 18. Shimizu T, Yoshida I, Eguchi H, et al. Sweet syndrome in a child with aplastic anemia receiving recombinant granulocyte colony-stimulating factor. J Pediatr Hematol Oncol 1996; 18: 282-4. 19. Rosenberg PS, Alter BP, Bolyard AA, et al.; Severe Chronic Neutropenia International Registry. The incidence of leukemia and mortality from sepsis in patients with severe congenital neutropenia receiving long-term G-CSF therapy. Blood 2006; 107: 4628-35. 20. Carlsson G, Andersson M, Pütsep K, et al. Kostmann syndrome or infantile genetic agranulocytosis, part one: celebrating 50 years of clinical and basic research on severe congenital neutropenia. Acta Paediatr 2006; 95: 1526-32.
Copyright: © 2008 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.