Omówienie książki Dominiki Dudek i Marii Mazurek Nie tylko mózg. Opowieść psychiatry o ludzkim umyśle

Nie tylko mózg. Opowieść psychiatry o ludzkim umyśle (Wydawnictwo Mando, Kraków 2020) to książka doskonałego duetu składającego się z wybitnej przedstawicielki polskiej psychiatrii Dominiki Dudek oraz znakomitej dziennikarki Marii Mazurek specjalizującej się w tekstach popularnonaukowych. W jedenastu rozdziałach omówione zostały kluczowe problemy współczesnej psychiatrii, ubarwione niezwykle celnymi refleksjami praktykującej psychiatry, dysponującej wielką wiedzą i doświadczeniem badawczym.
Rozdział o psychiatrii i psychiatrach wskazuje na oryginalność psychiatrii jako dziedziny medycyny i dowodzi, że nauka ta wykracza poza ramy medycyny. Składa się na to wiele przyczyn, a wśród nich pewna niedookreśloność diagnostyki oraz osadzenie rozpoznania, a zwłaszcza terapii, w kontekście psychospołecznym. Wspomniane są również zbrodnicze praktyki eugeniczne i wykorzystywanie psychiatrii do celów politycznych, niespotykane w innych dziedzinach medycyny. Co do leczenia – autorki opisały różnorodne, często dość makabryczne próby interwencji podejmowane na przestrzeni wieków, a dotyczące chorych psychicznie. Na szczęście dożyliśmy czasów, gdy wprowadzenie w ostatnich 70 latach skutecznych leków psychotropowych w istotny sposób przybliżyło psychiatrię do niezabiegowych specjalności medycznych. W rozdziale o umyśle i psychoterapii omówiono ten problem w duchu przezwyciężenia dualizmu kartezjańskiego, czyli uznania jedności czynności psychicznych (duszy) i czynności mózgu jako struktury cielesnej. Wiedział o tym już Freud, który napisał projekt naukowej psychologii, spopularyzowany dopiero długo po jego śmierci. W jego późniejszych koncepcjach, zwłaszcza psychoterapeutycznych, pobrzmiewa możliwość wpływu kontaktu na poziomie czysto poznawczym na czynność mózgu. Współcześnie wyartykułował to wspomniany w książce laureat Nagrody Nobla z 2000 r. Eric Kandel w manifeście opublikowanym dwa lata wcześniej na łamach „American Journal of Psychiatry”. Nagrodę Nobla, jak podano w książce, otrzymał za pionierskie badania pamięci, które przeprowadzał na ślimakach morskich. Wyniki można było jednak bezpośrednio przenieść na człowieka, co wskazuje na ich wielką uniwersalność. Autorki nazwały Kandela wiedeńczykiem z pochodzenia, aczkolwiek jego rodzice wywodzili się z polskich kresów wschodnich. Gdy rozmawiałem z nim na konferencji naukowej w 2005 r., chętnie przyznawał się do swoich polskich prakorzeni.
Wracając jeszcze do Freuda, podkreślane są jego wizjonerskie...


View full text...