eISSN: 2299-0046
ISSN: 1642-395X
Advances in Dermatology and Allergology/Postępy Dermatologii i Alergologii
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Publication charge Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
4/2010
vol. 27
 
Share:
Share:

Serum tryptase, interleukin 6 and SCORMA Index as disease severity parameters in childhood mastocytosis

Magdalena Lange
,
Joanna Renke
,
Jolanta Gleń
,
Marek Niedoszytko
,
Bogusław Nedoszytko

Post Dermatol Alergol 2010; XXVII, 4: 238-245
Online publish date: 2010/09/23
Article file
- Tryptaza mastocytowa.pdf  [0.17 MB]
Get citation
 
 

Wprowadzenie

Mastocytoza jest terminem okreœlaj¹cym heterogenn¹ grupê chorób, których podstawow¹ cechą etiopatogenetyczn¹ jest patologiczny rozrost i/lub nagromadzenie komórek tucznych – mastocytów (mast cells – MC) w ró¿nych narz¹dach. Do nadmiernego gromadzenia siê MC mo¿e dochodziæ w skórze (cutaneous mastocytosis – CM) i narz¹dach wewnêtrznych; przede wszystkim w szpiku kostnym, w¹trobie, œledzionie, wêz³ach ch³onnych i przewodzie pokarmowym (systemic mastocytosis – SM) [1–3]. Wielonarz¹dowa lokalizacja procesu chorobowego oraz wystêpowanie objawów zale¿nych od uwalniania mediatorów z MC powoduje, ¿e mastocytozy charakteryzuj¹ siê bardzo ró¿norodnym obrazem klinicznym [4–7]. Aktywacja MC prowadz¹ca do ich degranulacji i sekrecji mediatorów zachodzi zarówno w wyniku reakcji anafilaktycznej, jak i w odpowiedzi na ró¿ne bodŸce fizyczne. Najczêœciej s¹ to ekspozycja na ciep³o lub zimno, dra¿nienie mechaniczne, leki, jady owadów b³onkoskrzyd³ych oraz niektóre substancje chemiczne [3–5]. Najistotniejszymi mediatorami o szerokim spektrum biologicznego oddzia³ywania s¹: aminy biogenne (histamina, serotonina), proteoglikany i enzymy (tryptaza, chymaza, hydrolazy), prostaglandyny oraz liczne cytokiny (m.in. IL-1, IL-4, IL-5, IL-6, IL-8, IL-10, IL-13, SCF, TNF-) [1–5]. Do najczêstszych objawów klinicznych zale¿nych od mediatorów uwalnianych z MC nale¿¹: napadowe spadki ciœnienia têtniczego, zawroty i bóle g³owy, rumieñ skóry (flushing), biegunki, wymioty, bóle brzucha; rzadziej dochodzi do ciê¿kich reakcji anafilaktycznych, ze wstrz¹sem w³¹cznie.
Mastocytoza u dzieci jest przede wszystkim chorob¹ skóry, której czêsto towarzyszy œwi¹d i ró¿nie nasilone objawy ogólne zwi¹zane z degranulacj¹ MC [6, 8, 9]. W przeciwieñstwie do chorych doros³ych, rzadko dochodzi u nich do rozwoju SM. Opisano jednak przypadki zajêcia narz¹dów wewnêtrznych, zaburzenia hematologiczne i zejœcia œmiertelne w przebiegu mastocytozy u dzieci [10–12]. Z tego te¿ powodu z klinicznego punktu widzenia istotne wydaje siê ustalenie czynników prognostycznych, zwi¹zanych ze zwiêkszonym ryzykiem rozwoju postaci uk³adowej oraz wyst¹pienia nasilonych objawów ogólnych zale¿nych od mediatorów uwalnianych z MC [13–15].
Znanym markerem o potwierdzonym znaczeniu diag­nostycznym i rokowniczym jest tryptaza mastocytowa [16–19]. Stê¿enie tego enzymu w surowicy odzwierciedla ca³kowite „obarczenie” organizmu MC. Stê¿enie tryptazy do 5 ng/ml przyjmuje siê za normê dla osób zdrowych, natomiast wartoœci powy¿ej 20 ng/ml stanow¹ jedno z kryteriów mniejszych rozpoznania SM [1, 2, 16–19]. Stê¿enie tryptazy oznacza siê równie¿ w celu monitorowania progresji choroby oraz oceny skutecznoœci leczenia. Oprócz du¿ego stê¿enia tryptazy mastocytowej, za niekorzystne czynniki rokownicze uwa¿a siê tak¿e zwiêkszone stê¿enie dehydrogenazy mleczajowej (LDH), zwiê­k­szon¹ liczbê eozynofilów oraz wystêpowanie rozleg³ych zmian pêcherzowych w okresie niemowlêcym, które mog¹ stanowiæ pierwszy objaw choroby, najczêœciej uogólnionej skórnej mastocytozy (diffuse CM – DCM) [10, 12, 15].
W ostatnich latach ukaza³y siê doniesienia sugeruj¹ce, ¿e zwiêkszone stê¿enie interleukiny 6 (IL-6) w surowicy chorych na mastocytozê mo¿e korelowaæ z zajêciem narz¹dów wewnêtrznych, zw³aszcza z patologi¹ szpiku i osteoporoz¹ [20, 21]. Cytokina ta odgrywa istotn¹ rolê w regulacji hematopoezy, modulowaniu odpowiedzi immunologicznej oraz reakcji zapalnej. Interleukina 6 wykazuje w³aœciwoœci promuj¹ce rozrost oraz dzia³a antyapoptotycznie na szpikowe komórki CD34+, bêd¹ce prekursorami ludzkich MC. Jest ona zarówno kofaktorem czynników proproliferacyjnych, jak i bierze udzia³ w hamowaniu proliferacji MC [22, 23]. Zwiêkszone stê¿enie IL-6 w surowicy obserwowane u doros³ych chorych na SM mo¿e byæ wiêc uwa¿ane za marker progresji choroby, a poœrednio wskazuje tak¿e na udzia³ tej cytokiny w patomechanizmie mastocytozy [20, 21].
Na podstawie morfologii zmian skórnych wyró¿nia siê trzy zasadnicze postacie choroby: plamisto-grudkow¹ skórn¹ mastocytozê (maculopapular CM – MPCM), DCM oraz mastocytoma [24–26]. W ocenie ciê¿koœci przebiegu CM istotne jest uwzglêdnienie rozleg³oœci i intensywnoœci zmian skórnych oraz nasilenia towarzysz¹cych im objawów podmiotowych. W holenderskim oœrodku badañ nad mastocytoz¹ opracowano indeks SCORMA (scoring mastocytosis index), uwzglêdniaj¹cy wszystkie wymienione parametry [27–29]. Jest on wzorowany na indeksie SCORAD, utworzonym dla atopowego zapalenia skóry, i podobnie jak SCORAD pozwala na ocenê ciê¿koœci choroby oraz znajduje zastosowanie w monitorowaniu jej przebiegu i efektów leczenia.

Cel pracy

Celem pracy jest ocena wartoœci diagnostycznej i prognostycznej indeksu SCORMA, stężenia tryptazy mastocytowej oraz IL-6 w surowicy dzieci choruj¹cych na mastocytozê. Analiza korelacji stê¿enia tryptazy i IL-6 z ró¿nymi postaciami klinicznymi mastocytozy, nasileniem objawów choroby i wystêpowaniem zmian narz¹dowych wydawa³a siê szczególnie istotna u dzieci, gdy¿ w tej grupie wiekowej nie badano dotychczas zale¿noœci miêdzy IL-6 i tryptaz¹ mastocytow¹ a obrazem klinicznym choroby. Ponadto, ze wzglêdu na rzadkie wystêpowanie SM u dzieci i zwi¹zane z tym ograniczone wskazania do wykonywania u nich biopsji szpiku kostnego, cenne wydaje siê wykorzystanie tryptazy mastocytowej i IL-6 jako istotnych prognostycznie wyk³adników ciê¿koœci przebiegu mastocytozy, które mo¿na uzyskaæ za pomoc¹ ma³o inwazyjnego badania surowicy.

Materia³ i metody

Analizie poddano grupê 65 dzieci (25 dziewczynek, 40 ch³opców) w wieku od 3 mies. do 17 lat (œrednia wieku 4,37 ±3,64 roku) choruj¹cych na mastocytozê. Do badania nie w³¹czono dzieci z mastocytoma, poniewa¿ wystêpowanie tej pojedynczej, samoistnie ustêpuj¹cej zmiany skórnej nie wi¹¿e siê z ryzykiem rozwoju SM i nasilonych objawów ogólnych zale¿nych od degranulacji MC. Grupê kontroln¹ stanowi³o 30 zdrowych dzieci (12 dziewczynek, 18 ch³opców) w wieku od 4 mies. do 17 lat. Mastocytozê skóry rozpoznano na podstawie obrazu klinicznego i badania histopatologicznego wycinka skóry, zgodnie ze standardowymi kryteriami diagnostycznymi [1, 25, 28, 30]. Mastocytozê uk³adow¹ zdiagnozowano na podstawie oceny histopatologicznej szpiku kostnego i du¿ego stê¿enia tryptazy mastocytowej, wg kryteriów diagnostycznych ustalonych dla SM [1, 2, 19]. We wszystkich przypadkach przeprowadzono wywiad, badanie przedmiotowe, oznaczono stê¿enie tryptazy mastocytowej, IL-6, transaminazy, LDH w surowicy, wykonano morfologiê z rozmazem oraz badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej. Tryptazê mastocytow¹ w surowicy oznaczono metod¹ fluoroimmunoenzymatyczn¹ za pomoc¹ aparatu UniCAP (Phadia, Szwecja), a IL-6 metodą enzymatyczn¹ przy u¿yciu manualnych testów ELISA (Human IL-6 ELISA, Bender Med Systems). U 6 dzieci z utrzymuj¹cym siê powy¿ej 20 ng/ml lub zwiêkszaj¹cym siê w czasie kolejnych kontroli stê¿eniem tryptazy wykonano biopsjê szpiku. Badanie densytometryczne przeprowadzono u dzieci ze stê¿eniem tryptazy przekraczaj¹cym 20 ng/ml, w wieku powy¿ej 5 lat ze wzglêdu na brak norm dla m³odszych dzieci. Nasilenie CM oceniono za pomoc¹ indeksu SCORMA, który sk³ada siê z 3 czêœci i uwzglêdnia:
A – rozleg³oœæ zmian skórnych wyra¿on¹ jako procent zajêtej skóry w stosunku do ca³ej powierzchni skóry,
B – nasilenie objawów skórnych (pigmentacja, obecnoœæ pêcherzy, wypuk³oœæ i objaw Dariera) ocenianych w skali 0–3 dla ka¿dego z tych objawów,
C – nasilenie objawów subiektywnych (wp³yw czynników prowokuj¹cych na stan skóry, flushing, biegunka, œwi¹d, zlokalizowany ból koœci) w skali wizualno-analogowej 0–10 dla ka¿dego z ocenianych objawów; parametr ten jest oceniany przez rodziców u dzieci poni¿ej 5. roku ¿ycia.
Indeks SCORMA oblicza siê na podstawie wzoru: A/5 + 5B + + 2C/5 i osi¹ga on wartoœæ 5,2–100 [27–29].
Analizê statystyczn¹ dotycz¹c¹ oceny ró¿nic jednej cechy miêdzy dwoma porównywanymi populacjami wykonano za pomoc¹ testu nieparametrycznego U Manna- -Whitneya. Si³ę korelacji dwóch cech oceniono na podstawie wspó³czynnika korelacji rang Spearmana. Za istotne statystycznie uznano ró¿nice przy p < 0,05. Wszystkie analizy statystyczne wykonano z u¿yciem oprogramowania Statistica 8.0 firmy StatSoft.
Na przeprowadzenie przedstawionych powy¿ej badañ uzyskano zgodê Niezale¿nej Komisji Bioetycznej ds. Badañ Naukowych przy Akademii Medycznej w Gdañsku nr NKEBN/34/2009.

Wyniki

Mastocytozê rozpoznano u 65 dzieci; skórna postaæ choroby dotyczy³a 64 dzieci, natomiast postaæ uk³adowa zosta³a zdiagnozowana u 1 dziecka. Zmiany skórne mia³y charakter MPCM w 58 przypadkach (90,6%), natomiast obraz kliniczny odpowiadaj¹cy DCM stwierdzono w 6 przypadkach (9,4%). Mastocytozê uk³adow¹ przebiegaj¹c¹ z zespo³em hipereozynofilowym i osteoporoz¹ rozpoznano u 9-letniej dziewczynki. W badaniu histopatologicznym szpiku kostnego tego dziecka wykazano obecnoœæ nacieków z MC, w badaniu densytometrycznym – osteo­porozê, a badania genetyczne mutacji genu KIT i PDGFRA da³y wynik ujemny. Stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy wynosi³o 200 ng/ml. Klinicznie u dziecka obserwowano wystêpowanie napadowego rumienia skóry (flushing), nasilonych objawów ogólnych zale¿nych od degranulacji MC (nudnoœci, wymioty, biegunki, bóle i zawroty g³owy), wstrz¹s anafilaktyczny oraz ograniczone do skroni i okolicy mostkowej zmiany skórne o charakterze MPCM/urticaria pigmentosa.
Ogóln¹ charakterystykê analizowanej grupy dzieci z ró¿nymi postaciami klinicznymi mastocytozy przedstawiono w tab. 1. U dzieci z DCM istotnie statystycznie czêœciej ni¿ u dzieci z MPCM wystêpowa³y takie objawy, jak: flushing (p = 0,0003), pêcherze (p = 0,03), œwi¹d skóry (p = 0,0008), nasilone objawy ogólne zale¿ne od degranulacji MC (p = 0,005) oraz osteoporoza (p = 0,04). U dzieci choruj¹cych na DCM obserwowano statystycznie istotnie wy¿szy indeks SCORMA ni¿ u dzieci z MPCM (ryc. 1.). Œrednia wartoœæ indeksu SCORMA w przypadkach DCM wynosi³a 82 ±3,88, natomiast w przypadkach MPCM 45 ±11,7. Zarówno stê¿enie tryptazy mastocytowej, jak i IL-6 w surowicy by³o istotnie statystycznie wiêksze u osób choruj¹cych na DCM ni¿ na MPCM i w grupie kontrolnej (ryc. 2., 3.). Œrednie stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy dzieci z DCM wynosi³o 47,15 ±45,29 ng/ml, natomiast u dzieci z MPCM i w grupie kontrolnej odpowiednio: 9,46 ±18,63 ng/ml oraz 3,28 ±3,03 ng/ml. U dzieci z MPCM stê¿enie tryptazy mastocytowej oraz IL-6 by³o istotnie statystycznie wiêksze ni¿ w grupie kontrolnej (ryc. 2., 3.). Œrednie stê¿enie IL-6 w surowicy wynosi³o w przypadkach DCM 2,9 ±0,38 pg/ml, MPCM 1,79 ±1,24 pg/ml, a w grupie kontrolnej 0,98 ±0,26 pg/ml.
Stwierdzono ponadto pozytywn¹ korelacjê miêdzy wartoœci¹ indeksu SCORMA a stê¿eniem tryptazy w surowicy dzieci choruj¹cych na mastocytozê – wspó³czynnik korelacji r = 0,316, p = 0,01 (ryc. 4.). Równie¿ odnoœnie do IL-6 zaobserwowano pozytywn¹ zale¿noœæ miêdzy wartoœci¹ indeksu SCORMA a stê¿eniem tej cytokiny w surowicy dzieci z mastocytoz¹ – wspó³czynnik korelacji r = 0,24, p = 0,02 (ryc. 5.).
Osteoporozê rozpoznano u 4, a osteopeniê u 3 dzieci choruj¹cych na mastocytozê. U dzieci tych stwierdzono statystycznie istotnie wiêksze stê¿enie IL-6 w surowicy w porównaniu ze stê¿eniem tej cytokiny u dzieci z mastocytoz¹, u których osteoporoza i osteopenia nie wystêpowa³y, oraz w porównaniu z grup¹ kontroln¹ (ryc. 6.).

Omówienie wyników

Mastocytoza u dzieci to choroba objawiaj¹ca siê w zale¿noœci od postaci klinicznej przede wszystkim zmianami skórnymi, najczêœciej plamisto-grudkowymi, brunatnawymi wykwitami o ró¿nej wielkoœci i morfologii. Ulegaj¹ one po potarciu zaczerwienieniu i obrzêkowi, co stanowi patognomoniczny dla CM objaw Dariera [24, 25]. Mastocytozy nie należy jednak postrzegać jako choroby ograniczonej tylko do skóry, wykazuj¹cej tendencjê do samoistnego ustêpowania [4, 6, 8, 9, 11]. Zarówno badania prowadzone u dzieci w innych oœrodkach, jak i prezentowane w tej pracy wskazuj¹, ¿e powa¿ny problem kliniczny u dzieci z mastocytoz¹ stanowi napadowe wystêpowanie nasilonych objawów ogólnych zale¿nych od degranulacji MC, a tak¿e ryzyko wyst¹pienia u nich wstrz¹su anafilaktycznego oraz zmian narz¹dowych [10, 15, 31, 32].
Niew¹tpliwie najciê¿sz¹ postaæ CM stanowi DCM, której istot¹ jest nacieczenie przez MC ca³ej skóry [15, 24]. Ta bardzo rzadka odmiana choroby rozpoczyna siê najczêœciej w pierwszych miesi¹cach ¿ycia dziecka i objawia siê rozleg³ymi, czêsto krwotocznymi zmianami pêcherzowymi. Wykwitom skórnym towarzyszy wystêpowanie nasilonych, napadowych objawów ogólnych zale¿nych od degranulacji MC; najczêœciej s¹ to: spadek ciœnienia têtniczego, biegunki, wymioty oraz flushing. W du¿ej grupie, licz¹cej 173 dzieci z CM, analizowanej przez badaczy australijskich DCM rozpoznano jedynie w 3 przypadkach (2%), natomiast w badaniu dotycz¹cym 71 meksykañskich dzieci postaæ tê zdiagnozowano u 6 z nich (8%) [31, 33]. W obu tych grupach DCM przebiega³a, podobnie jak w obserwowanych przez autorów niniejszej pracy przypadkach, w sposób ciê¿ki, z nasilonymi objawami ogólnymi i rozleg³ymi zmianami pêcherzowymi. Cytowani autorzy [31, 33] nie opisuj¹ jednak wstêpowania u tych dzieci wstrz¹su anafilaktycznego czy osteoporozy lub osteopenii, które w analizowanej przez autorów tej publikacji grupie dotyczy³y odpowiednio 50% i 33% dzieci z DCM. Indeks SCORMA, stê¿enie tryptazy mastocytowej i IL-6 w surowicy by³y u badanych przez autorów niniejszej pracy dzieci z DCM statystycznie istotnie wiêksze ni¿ u dzieci z MPCM, co potwierdza wartoœæ tych parametrów w ocenie ciê¿koœci choroby.
Dzieci z postaci¹ MPCM stanowi³y bardzo zró¿nicowan¹ pod wzglêdem rozleg³oœci i nasilenia objawów grupê chorych, dlatego te¿ istotne by³o zastosowanie inde­ksu SCORMA jako klinicznego wskaŸnika ciê¿koœci choroby [27–29]. Wykazano pozytywn¹ korelacjê miêdzy stê¿eniem tryptazy mastocytowej a wartoœci¹ indeksu SCORMA, co sugeruje, ¿e du¿ej rozleg³oœci i intensywnoœci zmian skórnych mo¿e towarzyszyæ zwiêkszone stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy. Zale¿noœæ miêdzy rozleg³oœci¹ i „gêstoœci¹” zmian skórnych a stê¿eniem tryptazy obserwowali Brockow i wsp. u chorych doros³ych, natomiast nie potwierdzono tego zwi¹zku u dzieci [26]. W badanej przez nich grupie znalaz³o siê tylko 19 dzieci, w tym 2 z mastocytoma [26]. Pozytywn¹ korelacjê miêdzy inde- ksem SCORMA a stê¿eniem tryptazy u chorych doros³ych (31 badanych) i dzieci (33 badanych) wykazali Heide i wsp. [27]. Wnioskowali wiêc, ¿e oba parametry – zarówno indeks SCORMA, jak i stê¿enie tryptazy mastocytowej – s¹ wyk³adnikami ciê¿koœci choroby [27]. Autorzy ci podkreœlili jednak, ¿e w badanej przez nich grupie chorych na CM znajdowa³o siê niewielu pacjentów ze stê¿eniem tryptazy > 20 ng/ml, a wœród chorych na SM niewielu ze stê¿eniem tryptazy < 20 ng/ml. Wiadomo, ¿e stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy przekraczaj¹ce 20 ng/ml stanowi jedno z 4 kryteriów mniejszych SM, jednak jako pojedynczy parametr nie przes¹dza o rozpoznaniu; stanowi wskazanie do podjêcia dalszej diagnostyki. W grupie badanej przez autorów niniejszej pracy znalaz³o siê 12 dzieci (5 z DCM oraz 7 z MPCM) ze zwiêkszonym > 20 ng/ml stê¿eniem tryptazy. U 11 z nich dalsza diag­nostyka nie wykaza³a obecnoœci zmian narz¹dowych, natomiast u 1 dziecka rozpoznano SM z zajêciem szpiku kostnego.
Mastocytoza uk³adowa u dzieci wystêpuje sporadycznie, dlatego te¿ wiêkszoœæ doniesieñ ma charakter kazuistyczny [10, 11]. Hannaford i Rogers przedstawiaj¹ tylko 2 przypadki SM u 173 dzieci ze zmianami skórnymi typowymi dla mastocytozy [31]. Dane z piœmiennictwa wskazuj¹, ¿e zwiększone ryzyko zajêcia narz¹dów wewnêtrznych dotyczy przede wszystkim dzieci z DCM i rozleg³ymi zmianami pêcherzowymi [10, 11, 31, 33]. W badanej przez autorów niniejszej pracy grupie chorych SM rozpoznano u 9-letniej dziewczynki z nieznacznie nasilon¹ MPCM i niskim indeksem SCORMA. Choroba rozpoczê³a siê u niej w 6. roku ¿ycia w postaci nielicznych, typowych dla urticaria pigmentosa zmian skórnych. W czasie kolejnych kontroli stê¿enie tryptazy zwiêksza³o siê od 65 ng/ml do 200 ng/ml, pojawi³y siê nasilone, napadowe objawy flushingu i epizody hipotensji z utrat¹ przytomnoœci. W szpiku kostnym stwierdzono obecnoœæ nacieków MC i rozpoznano SM. Znacznie podwy¿szone i zwiêkszaj¹ce siê stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy dziecka okaza³o siê wiêc pierwszym uchwytnym objawem rozwijaj¹cej siê postaci uk³adowej. Świadczy to o du¿ej wartoœci tego parametru zarówno w diagnostyce, jak i monitorowaniu progresji choroby.
Interpretacja obserwowanej w materiale w³asnym dodatniej korelacji miêdzy indeksem SCORMA, odzwierciedlaj¹cym nasilenie objawów CM, a stê¿eniem IL-6 wymaga du¿ej ostro¿noœci. Interleukina 6 jest bowiem wielofunkcyjn¹, prozapaln¹ cytokin¹ produkowan¹ przez liczne komórki, takie jak monocyty, makrofagi, fibroblasty, MC, limfocyty i komórki œródb³onka [20–23]. Bierze ona udzia³ w hematopoezie, modulowaniu odpowiedzi immunologicznej, indukowaniu reakcji zapalnej oraz w procesach kancerogenezy [23, 34, 35]. Interleukina 6 odgrywa rolê w patogenezie chorób autoimmunologicznych i przewlek³ych chorób zapalnych [34, 35]. Zwiêkszone stê¿enie tej cytokiny w surowicy stanowi niekorzystny czynnik prognostyczny w szpiczaku mnogim i wielu innych nowotworach [20, 34, 35]. U 29 chorych doros³ych z ró¿nymi postaciami klinicznymi mastocytozy Brockow i wsp. obserwowali pozytywn¹ korelacjê miêdzy stê¿eniem IL-6 a stê¿eniem tryptazy, fosfatazy alkalicznej, immunoglobulin M, liczb¹ leukocytów, neutrofilów, parametrami funkcji w¹troby, organomegali¹ oraz nasileniem zmian skórnych [20]. Theoharides i wsp. wykazali natomiast pozytywn¹ korelacjê miêdzy ciê¿koœci¹ przebiegu mastocytozy a zwiêkszonym stê¿eniem tryptazy mastocytowej i IL-6 w surowicy u 23 chorych doros³ych z SM. W badaniu tym zwiêkszone stê¿enie IL-6 stwierdzono u wszystkich chorych z osteoporoz¹ i bólami kostnymi [21]. Z tego te¿ powodu autorzy ci uwa¿aj¹, ¿e oznaczenie stê¿enia IL-6 jest cennym uzupe³nieniem standardowej diagnostyki mastocytozy. Wyniki badañ dotycz¹cych patofizjologii osteoporozy wskazuj¹, ¿e IL-6 mo¿e odgrywaæ rolê w jej indukowaniu, prawdopodobnie poprzez aktywacjê osteoklastów [36–39]. Z obserwacji w³asnych wynika, ¿e stê¿enie IL-6 by³o statystycznie istotnie wiêksze u dzieci z osteoporoz¹ i osteopeni¹ ni¿ u dzieci z mastocytoz¹ bez osteoporozy oraz w grupie kontrolnej. Osteoporozê lub osteopeniê rozpoznano tylko u 6 badanych dzieci, dlatego te¿ niezbêdne wydaj¹ siê dalsze badania dotycz¹ce tego zagadnienia.
Przedstawiony materia³ kliniczny, bêd¹cy wynikiem wieloletniej obserwacji mastocytozy u dzieci w Gdañskim Oœrodku Leczenia Mastocytozy, wskazuje na du¿e zró¿nicowanie ciê¿koœci przebiegu tej rzadkiej choroby. Z tego te¿ wzglêdu indeks SCORMA odzwierciedlaj¹cy rozleg³oœæ i nasilenie objawów choroby znajduje zastosowanie praktyczne w ocenie klinicznej CM. Indeks ten jest równie¿ przydatny w monitorowaniu przebiegu i efektów leczenia CM, natomiast znaczenie prognostyczne tego wskaŸnika bywa ograniczone [40]. Stê¿enie tryptazy mastocytowej w surowicy stanowi zarówno cenne kryterium diagnostyczne, jak i wartoœciowy wskaŸnik prognostyczny. Zw³aszcza okresowe oznaczanie tego enzymu odgrywa istotn¹ rolê w ocenie dynamiki procesu chorobowego i ryzyka rozwoju postaci uk³adowych. Przedstawione obserwacje w³asne oraz badania przeprowadzone w innych oœrodkach sugeruj¹, ¿e IL-6 mo¿e braæ udzia³ w patofizjologii mastocytozy, zw³aszcza wystêpuj¹cej w jej przebiegu osteoporozy. Dotychczasowe doniesienia dotycz¹ce znaczenia tej cytokiny w diagnostyce mastocytozy maj¹ charakter wstêpny i wymagaj¹ potwierdzenia na szerszym materiale, dlatego te¿ oznaczanie IL-6 w surowicy chorych na mastocytozê mo¿na potraktowaæ jako badanie uzupe³niaj¹ce. Jedynie przeprowadzenie wielokierunkowej diagnostyki, z uwzglêdnieniem wszystkich objawów klinicznych, dynamiki procesu chorobowego i dostêpnych parametrów laboratoryjnych, umo¿liwia w³aœciw¹ ocenê ciê¿koœci przebiegu mastocytozy u dziecka oraz podjêcie stosownego leczenia.

Praca zosta³a wykonana w Klinice Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Gdañskiego Uniwersytetu Medycznego.

Piœmiennictwo

 1. Valent P, Akin C, Escribano L, et al. Standards and standardization in mastocytosis: consensus statements on diagnostics, treatment recommendations and response criteria. Eur J Clin Invest 2007; 37: 435-53.  
2. Escribano L, Akin C, Castells M, et al. Mastocytosis: current concepts in diagnosis and treatment. Ann Hematol 2002; 81: 677-90.  
3. Roszkiewicz J, Lange M. Mastocytozy: spektrum kliniczne, diagnostyka, leczenie. Przegl Dermatol 2000; 87: 369-77.  
4. Hartman K, Henz BM. Mastocytosis: recent advances in defining the disease. Br J Dermatol 2001; 144: 682-95.  
5. Lange M, Szczerkowska-Dobosz A, Jasiel-Walikowska E. Mastocytoza uk³adowa – spektrum kliniczne, diagnostyka i leczenie. Przegl Dermatol 2005; 3: 245-50.  
6. Renke J, Lange M. Mastocytoza u dzieci. Przegl Lek 2006; 63: 551-3.  
7. Horny HP, Valent P. Diagnosis of mastocytosis: general histopathological aspects, morphological criteria, and immunohistochemical findings. Leuk Res 2001; 25: 543-51.  
8. Hartman K, Metcalfe DD. Pediatric mastocytosis. Hematol Oncol Clin North Am 2000; 14: 625-40.  
9. Kettelhut BV, Metcalfe DD. Paediatric mastocytosis. J Invest Dermatol 1991; 96 (3 Suppl): 15S-18S.
10. Waxtein LM, Vega-Memije ME, Cortés-Franco R, Dominguez-Soto L. Diffuse cutaneous mastocytosis with bone marrow infiltration in a child: a case report. Pediatr Dermatol 2000; 17: 198-201.
11. Carter MC, Metcalfe DD. Paediatric mastocytosis. Arch Dis Child 2002; 86: 315-9.
12. Murphy M, Walsh D, Drumm B, Watson R. Bullous mastocytosis: a fatal outcome. Pediatr Dermatol 1999; 16: 452-5.
13. Niedoszytko M. Mastocytoza – rozrostowa choroba komórek tucznych zwi¹zana z ryzykiem reakcji anafilaktycznej. Pol Merkuriusz Lek 2006; 126; 570-2.
14. Marciniak J, Jutel M. Znaczenie mastocytozy w reakcjach anafilaktycznych. Post Dermatol Alergol 2006; 23: 17-20.
15. Lange M, Kaszuba A. Uogólniona skórna mastocytoza przebiegaj¹ca z anafilaksj¹. Post Dermatol Alergol 2007; 24: 52-7.
16. Akin C, Metcalfe DD. Surrogate markers of disease in mastocytosis. Int Arch Allergy Immunol 2002; 127: 133-6.
17. Valent P, Akin C, Sperr WR, et al. Mastocytosis: pathology, genetics, and current options for therapy. Leuk Lymphoma 2005; 46: 35-48.
18. Caughey GH. Tryptase genetics and anaphylaxis. J Allergy Clin Immunol 2006; 117: 1411-4.
19. Pardanani A, Akin C, Valent P. Pathogenesis, clinical features, and treatment advances in mastocytosis. Best Pract Res Clin Haematol 2006; 19: 595-615.
20. Brockow K, Akin C, Huber M, Metcalfe DD. IL-6 levels predict disease variant and extent of organ involvement in patients with mastocytosis. Clin Immunol 2005; 115: 216-23.
21. Theoharides TC, Boucher W, Spear K. Serum interleukin-6 reflects disease severity and osteoporosis in mastocytosis patients. Int Arch Allergy Immunol 2002; 128: 344-50.
22. Kuna P, Jarmakowska K. Patofizjologia. W: Mastocytoza: rozpoznanie i leczenie. Nedoszytko M, Jassem E, Kruszewski J (red.). Agencja Benkowski, Bia³ystok 2007; 27-41.
23. Papanicolaou D, Wilder RL, Manolagas SC, Chrousos GP. The pathophysiologic roles of interleukin-6 in human disease. Ann Intern Med 1998; 128: 127-37.
24. Wolff K, Komar M, Petzelbauer P. Clinical and histopathological aspects of cutaneous mastocytosis. Leuk Res 2001; 25: 519-28.
25. Hartmann K, Henz BM. Cutaneous mastocytosis – clinical heterogeneity. Int Arch Allergy Immunol 2002; 127: 143-6.
26. Brockow K, Akin C, Huber M, Metcalfe DD. Assessment of the extent of cutaneous involvement in children and adults with mastocytosis: relationship to symptomatology, tryptase levels, and bone marrow pathology. J Am Acad Dermatol 2003; 48: 508-16.
27. Heide R, van Dorn K, Mulder PG, et al. Serum tryptase and SCORMA (SCORing MAstocytosis) Index as disease severity parameters in childhood and adult cutaneous mastocytosis. Clin Exp Dermatol 2009; 34: 462-8.
28. Heide R, Beishuizen A, De Groot H, et al. Mastocytosis in children: a protocol for management. Pediatr Dermatol 2008; 25: 493-500.
29. Heide R, Middelkamp Hup MA, Mulder PG, Oranje AP; Mastocytosis Study Group Rotterdam. Clinical scoring of cutaneous mastocytosis. Acta Derm Venereol 2001; 81: 273-6.
30. Valent P. Diagnostic evaluation and classification of mastocytosis. Immunol Allergy Clin North Am 2006; 26: 515-34.
31. Hannaford R, Rogers M. Presentation of cutaneous mastocytosis in 173 children. Australas J Dermatol 2001; 42: 15-21.
32. Shah PY, Sharma V, Worobec AS, et al. Congenital bullous mastocytosis with myeloproliferative disorder and c-kit mutation. J Am Acad Dermatol 1998; 39: 119-21.
33. Kiszewski AE, Duran-Mckinster C, Orozco-Covarrubias L, et al. Cutaneous mastocytosis in children: a clinical analysis of 71 cases. J Eur Acad Dermatol Venereol 2004; 18: 285-90.
34. Klein B, Zhang XG, Lu ZY, Bataille R. Interleukin-6 in human multiple myeloma. Blood 1995; 85: 863-72.
35. Bataille R, Jourdan M, Zhang XG, Klein B. Serum levels of IL-6, a potent myeloma cell growth factor, as a reflect of disease severity in plasma cell dyscrasias. J Clin Invest 1989; 84: 2008-11.
36. Manolagas SC, Jilka RL. Bone marrow, cytokines, and bone remodeling: emerging insights into the pathophysiology of osteoporosis. N Engl J Med 1995; 332: 305-11.
37. Jilka RL, Hangoc G, Girasole G, et al. Increased osteoclast development after estrogen loss: mediation by interleukin-6. Science 1992; 257: 88-91.
38. Rockoff SD, Armstrong JD Jr. Parathyroid hormone as a stimulus to mast cell accumulation in bone. Calcif Tissue Res 1970; 5: 49-55.
39. Tsakalos ND, Theoharides TC, Kops SK, Askenase PW. Introduction of mast cell secretion by parathormone. Biochem Pharmacol 1983; 32: 355-60.
40. Brockow K, Scott LM, Worobec AS, et al. Regression of urticatia pigmentosa in adult patients with systemic mastocytosis: correlation with clinical patterns of disease. Arch Dermatol 2002; 138: 785-90.
Copyright: © 2010 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.