W dniach 7–13 sierpnia 2003 r. odbył się w Poznaniu VI Europejski Kurs Aerobiologii
(SECBA) pod auspicjami Międzynarodowego Stowarzyszenia Aerobiologów
(IAA – International Association for Aerobiology).
Honorowy patronat nad kursem sprawował minister zdrowia, Leszek Sikorki. Komitetowi Naukowemu przewodniczył prof. Frits Spieksma z Holandii (Lejda), a Organizacyjnemu prof. dr hab. Wojciech Silny z Akademii Medycznej w Poznaniu.
Poprzednie kursy aerobiologiczne odbywały się w Austrii (Krems 1993), w Holandii (Lejda 1995), w Wielkiej Brytanii (Worcester 1997), w Hiszpanii (Córdoba 1999) i Włoszech (Perugia 2001). Wybór Poznania na miejsce organizacji VI edycji kursu wynikał po pierwsze z chęci zlikwidowania białej plamy na mapie monitoringu europejskiego, jaką stanowi Polska i przylegające do wschodniej granicy kraje. Po drugie stanowił dowód uznania za zaangażowanie Poznania w problematykę aerobiologiczną. Propozycję zorganizowania kursu w Poznaniu otrzymałam od prof. Fritsa Spieksmy podczas IV ECBA w 1999 r. w Kordobie. Społeczność aerobiologiczna Europy o miejscu i terminie kursu została poinformowana podczas II Europejskiego Sympozjum Aerobiologicznego w Wiedniu w 2000 r.
Kurs prowadzili doświadczeni wykładowcy z Europy (prof. Frits Spieksma – Holandia, prof. Jean Emberlin – Wielka Brytania, prof. Carmen Galan – Hiszpania, prof. Giuseppe Frenguelli – Włochy, prof. Siegfried Jäger – Austria) i zaproszone do współpracy osoby z Polski: prof. Elżbieta Weryszko-
-Chmielewska z Katedry Botaniki Akademii Rolniczej w Lublinie, dr hab. Magdalena Czarnecka-Operacz i dr Alicja Stach z Ośrodka Diagnostyki Chorób Alergicznych Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W 24-osobowej grupie studentów byli przedstawiciele: Austrii, Chorwacji, Francji, Holandii, Jugosławii, Serbii i Czarnogóry, Estonii, Litwy, Łotwy, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Pakistanu i Polski. Należy podkreślić, że wielu studentów – uczestników kursu, posiadało stopień doktora nauk biologicznych. Na prośbę prof. Fritsa Spieksmy asystentkami kursu były osoby z Polski, które uczestniczyły we wcześniejszych edycjach europejskich kursów, tj. dr Idalia Kasprzyk z Uniwersytetu Rzeszowskiego, dr Małgorzata Góra z Uniwersytetu Gdańskiego, dr Dorota Myszkowska i mgr Danuta Stępalska z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W grupie asystentów była również mgr Andreja Seliger ze Słowenii (Ljubliana), która przygotowała preparaty porównawcze Ambrosia i Olea dla wszystkich uczestników kursu. Pozostałe preparaty porównawcze w liczbie ~600 sztuk przygotowała dr Idalia Kasprzyk z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Studenci mieli do dyspozycji zestawy preparatów porównawczych pyłku omawianych roślin, które po zakończeniu kursu zabierali ze sobą. Wiele pracy w przygotowanie materiałów kursowych, przygotowanie materiałów do ćwiczeń i wykładów, przygotowanie tekstu wykładów do druku włożyły: dr Magdalena Ratajczak – pełniąca rolę sekretarza kursu, dr Alicja Stach, mgr Magdalena Józefiak oraz studentka wolontariuszka Agata Giełdon. Większość materiałów przygotowano w Zakładzie Geomorfologii Instytutu Badań Czwartorzędu i Geoekologii, dzięki życzliwości kierownika prof. dr. hab. Bolesława Nowaczyka.
Dzięki staraniom prof. Wojciecha Silnego i dr hab. Magdaleny Czarneckiej-Operacz zajęcia odbywały się w Collegium Anatomicum,gdzie uczestnicy kursu mieli do dyspozycji dobrze wyposażoną salę wykładową i laboratorium z torem wizyjnym. O powodzeniu kursu decydowała również wysoka jakość mikroskopów, które wypożyczyła nam firma mikroskopowa Zeiss, reprezentowana przez pana mgr. Grzegorza Kołodzieja.
Ceremonia otwarcia kursu odbyła się w budynku Uniwersytetu w Collegium Minus w Sali Lubrańskiego. Po uroczystym otwarciu kursu, powitaniu gości przez prof. Wojciecha Silnego, kurs otworzył prof. Frits Spieksma. W imieniu władz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza przemówili JM Prorektor prof. dr hab. Bronisław Marciniak, a w imieniu Akademii Medycznej – JM Prorektor prof. dr hab. Wojciech Dyszkiewicz.
Wśród zaproszonych gości byli m.in. Waldemar Witkowski – wojewoda wielkopolski oraz Stanisław Bobrzyk – dyrektor Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania, dziekani: do spraw nauki Wydziału Biologii UAM – prof. dr hab. Maria Kaczmarek, Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM – prof. dr hab. Tadeusz Stryjakiewicz oraz kierownik Zakładu Geomorfologii prof. dr hab. Bolesław Nowaczyk.
Szczególnymi gośćmi na uroczystości byli prekursorzy polskiej aerobiologii z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie: prof. dr hab. Krystyna Obtułowicz z Collegium Medicum oraz prof. dr hab. Kazimierz Szczepanek z Instytutu Biologii, ich zasługi podkreśliła w swym wystąpieniu dr hab. Magdalena Czarnecka-Operacz.
Program kursu był bardzo intensywny, przedstawiono następujące zagadnienia: Aerobiology, aerodynamics and pollen sampling – J. Emberlin, Pollen structure and morphology – G. Frenguelli, Airborne mould spores of allergenic importance – F.Th.M. Spieksma, Meteorological aspects of particle dispersal – J. Emberlin, Pollen development, biology and function – E. Weryszko-Chmielewska, Plant taxonomy and nomenclature – S. Jäger, Basic microscopy, calculating the field of view, scanning of slides, sources of error – G. Frenguelli, Allergy and pollinosis – M. Czarnecka-Operacz, Basic statistics applied to aerobiology – C. Galan, The European Pollen Information System (epi), Data bank (EAN), Web sites and forecasting – S. Jäger, Quality control in aerobiological networks – C. Galan, The use of Hirst volumetric trap, preparation of drums and slides – A. Stach.
Podczas ćwiczeń studenci zapoznali się z budową ziaren pyłku 22 najsilniej uczulających roślin w Europie oraz zarodników 10 uczulających grzybów. Zajęcia odbywały się od 9.00 do 19.00, z przerwami na posiłki, czasami studenci zostawali w laboratorium pod opieką asystentów do godziny 21.00. Należy podkreślić wielkie zaangażowanie wszystkich uczestników kursu. Kurs kończył 2-stopniowy egzamin, w pierwszym etapie wszyscy uczestnicy badali skład jakościowy i ilościowy aeroplanktonu na szkiełkach dobowych przygotowanych do egzaminu (były to dobowe preparaty z Lejdy, Worcester oraz Poznania). Ten etap egzaminu oceniała komisja w składzie: S. Jäger, F. Spieksma, A. Stach. W drugim etapie egzaminu, każdy student indywidualnie przy mikroskopie oznaczał pyłek taksonów wskazanych przez egzaminatorów (J. Emberlin, C. Galan, E. Weryszko-Chmielewska). 10 osób uczestniczyło w poszerzonej sekcji grzybowej i dodatkowy egzamin przeprowadził dla nich F. Spieksma.
Tradycją kursów aerobiologicznych jest umożliwienie uczestnikom kontaktu z historią, kulturą i naturą kraju, w którym przebywają, co przy tak intensywnym programie kursu udaje się częściowo zrealizować podczas jednodniowych wycieczek. Uczestnicy SECBA mieli okazję w niedzielę, 10 sierpnia 2003 r., wziąć udział w wycieczce Szlakiem Piastowskim, poprzez Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno do Biskupina. Wszyscy otrzymali specjalnie w tym celu przygotowane przewodniki The natural and cultural values of Szlak Piastowski (Piast Route), autorstwa dr. Juliana Chmiela, dr. Zbigniewa Celki, dr Magdaleny Ratajczak i dr Alicji Stach. Aspekty botaniczne zwiedzanych obszarów przybliżali uczestnikom: dr Julian Chmiel z Zakładu Taksonomii Roślin Instytutu Biologii UAM oraz mgr Danuta Stępalska z Instytutu Botaniki UJ w Krakowie, a zagadnienia fizyczno-geograficzne dr Magdalena Ratajczak z Zakładu Geomorfologii IBCziG UAM. W czasie wycieczki, oprócz niewątpliwych uroków Szlaku Piastowskiego, podziw wykładowców wzbudził fakt, że studenci podczas jazdy autobusem, oprócz podziwiania widoków pilnie studiowali notatki z wykładów i ćwiczeń.
Pożegnalny bankiet odbył się w niecodziennej atmosferze Poznańskiej Palmiarni, co spotkało się z ogromnym aplauzem uczestników, którzy ze względu na napięty pogram kursu, nie mieli wcześniej okazji podziwiać piękna zgromadzonych tam okazów. Nastrój w Palmiarni uświetniła kapela U Brody, wykonując regionalne i międzynarodowe utwory na niezwykłych instrumentach.
Profesor F. Spieksma i pozostali wykładowcy bardzo wysoko ocenili przygotowanie do kursu. O powodzeniu kursu świadczą wyniki uzyskane przez studentów, zdaniem prof.
F. Spieksmy i prof. S. Jägera najwyższe w historii dotychczasowych kursów, co zostało podkreślone podczas III Europejskiego Sympozjum Aerobiologicznego odbywającego się w Wielkiej Brytanii w Worcester (30.08–4.09.2003).
Przygotowanie i przeprowadzenie kursu na tak wysokim poziomie nie byłoby możliwe, gdyby nie zaangażowanie prof. Wojciecha Silnego i dr hab. Magdaleny Czarneckiej-Operacz w zdobywaniu środków finansowych na organizację kursu.
