eISSN: 2081-2833
ISSN: 2081-0016
Medycyna Paliatywna/Palliative Medicine
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
2/2020
vol. 12
 
Share:
Share:
Original article

Assessment of the early analgesic effect of strontium 89 isotope treatment

Olgierd Chrabański
1, 2
,
Tomasz Gołąb
2

1.
Zakład Radiodiagnostyki, Radiologii Zabiegowej i Medycyny Nuklearnej, Wydział Nauk Medycznych w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
2.
Zakład Medycyny Nuklearnej, Clinica Medica sp.j., Tychy
Online publish date: 2020/07/16
Article file
Get citation
 
PlumX metrics:
 

WSTĘP

Rosnąca liczba chorych na nowotwory złośliwe skutkuje powiększaniem się grupy pacjentów cierpiących z powodu przerzutów do układu kostnego. Po wątrobie i płucach kości są trzecim najczęstszym miejscem lokalizowania się przerzutów nowotworowych [1]. Wśród terapii mogących zmniejszyć ból chorego i co za tym idzie zwiększyć komfort życia należy wymienić podanie izotopu strontu 89 (89Sr). 89Sr w 99,9% emituje promieniowanie β o maksy­malnym zasięgu w tkankach do 8 mm [2]. Zastosowany po raz pierwszy w 1941 r. był przedmiotem wielu badań, w których potwierdził swoją skuteczność w leczeniu i łagodzeniu bólu spowodowanego przerzutami do kości [3, 4]. Pacjentowi podawany jest w postaci chlorku strontu. Będąc analogiem wapnia, gromadzi się w obrębie osteoblastów w okolicy zmiany nowotworowej w kości. W znacznie większym stopniu kumuluje się w obrębie zmiany przerzutowej niż w zdrowej kości. Stosunek dawki pochłoniętej pomiędzy ogniskiem przerzutowym a szpikiem po podaniu 89Sr wynosi zazwyczaj 10 : 1 [3, 4]. Złagodzenie lub ustąpienie dolegliwości bólowych występuje w okresie od jednego do trzech tygodni i efekt ten utrzymuje się przeciętnie do kilku miesięcy [5]. W publikacjach najczęściej odnotowana jest skuteczność leczenia w przypadkach rozsiewu do kośćca raka gruczołu krokowego, raka piersi i raka płuca. Celem pracy była ocena wczesnych efektów lecze­nia (średnio po 21 dniach od podania) w materiale własnym uwzględniającym zastosowanie 89Sr również w rzadkich przypadkach rozsiewu do kości m.in. raka migdałka podniebiennego, raka szyjki macicy i mięsaka macicy.

MATERIAŁ I METODY

Praca miała charakter retrospektywny. Przeanalizowano 16 podań izotopu u chorych zakwalifikowanych do leczenia 89Sr z powodu nasilonych dolegliwości bólowych w przebiegu rozsiewu choroby nowotworowej do kośćca. Wszystkie osoby były kwalifikowane i leczone w Zakładzie Medycyny Nuklearnej Clinica Medica sp.j. w Tychach w latach 2015–2018. Leczonych było 12 pacjentów: 8 mężczyzn i 4 kobiety. Jeden mężczyzna otrzymał leczenie trzykrotnie, jedna kobieta i jeden mężczyzna leczeni byli dwukrotnie, pozostali otrzymali jedno podanie radioizotopu 89Sr. Klasyfikując podania izotopu, ze względu na chorobę zasadniczą 8 podań radioizotopu 89Sr wykonano u chorych z rozpoznaniem raka gruczołu krokowego, w tym jeden z chorych leczony był trzykrotnie, 3 podania wykonano u pacjentek z rakiem piersi, w tym jedna chora była leczona dwukrotnie, 1 podanie wykonano u pacjentki z rakiem szyjki macicy, 2 podania wykonano u pacjenta z rakiem migdałka podniebiennego, 1 podanie wykonano u chorej z mięsakiem macicy, 1 podanie u chorego z rakiem nerki. Podawany był dożylnie preparat wyprodukowany przez firmę POLATOM o aktywności 150 MBq. Kwalifikacja do podania izotopu odbywała się zgodnie ze standardową procedurą. Uwzględniono kryteria pochodzące z obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu medycyny nuklearnej obejmujące:
• wynik badania scyntygraficznego potwierdzającego wychwyt bisfosfonianów znakowanych technetem 99m (99mTc) w ogniskach przebudowy nowotworowej,
• wyniki innych badań obrazowych (zdjęcia rentgenowskie, badania wykonane tomografem komputerowym i/lub rezonansem magnetycznym),
• wykluczenie obecności niestabilnych złamań patologicznych lub zagrażającej kompresji rdzenia kręgowego,
• parametry morfologii krwi: L > 3,0 G/l, E > 3,0 T/l, Hgb > 10,0 g%, PLT > 100 G/l,
• parametry funkcji nerek oraz gospodarki wapniowo-fosforanowej (wykluczenie niewydolności nerek oraz hiperkalcemii),
• ocenę kliniczną stanu ogólnego i rokowanie dotyczące czasu przeżycia [6].
U pacjentów po podaniu 89Sr brano pod uwagę ewentualny spadek nasilenia dolegliwości bólowych zgłaszanych na wizycie kontrolnej względem stanu sprzed leczenia z użyciem skali natężenia bólu VAS (od 0 do 10 punktów). Istotność statystyczną zmniejszenia natężenia bólu po zastosowaniu terapii 89Sr oceniono testem t-Studenta z użyciem programu w wersji testowej PQStat – Statystyczne Oprogramowanie Obliczeniowe. W obliczeniach założono poziom istotności statystycznej α = 0,05. Żaden z leczonych pacjentów nie miał w okresie obserwacji zwiększonej dawki leków przeciwbólowych. Wszyscy chorzy przed podaniem izotopu 89Sr mieli przeprowadzone leczenie onkologiczne (tabela 1). Terapia 89Sr miała charakter paliatywny.

WYNIKI

W grupie badanej znajdowali się pacjenci w wieku od 42 lat do 81 lat, średnio 67 lat, SD = 11 lat. Wizyta kontrolna, podczas której oceniano efekt przeciwbólowy, odbywała się między 2. a 5. tygodniem po podaniu izotopu, średnio 21 dni ± 6 dni. Średni czas w latach od rozpoznania choroby nowotworowej do podania 89Sr wyniósł 5 lat ± 3 lata, minimalnie 2 lata, maksymalnie 16 lat, SD = 3 lata. W dniu podania 89Sr średnia wartość hemoglobiny wynosiła 12,1 g/dl, minimalna 10,5 g/dl, maksymalna 13,9 g/dl, SD = 0,9 g/dl. W 15 z 16 przeprowadzonych terapii pacjent zgłosił na wizycie kontrolnej spadek dolegliwości bólowych w porównaniu ze stanem sprzed leczenia. Skuteczność leczenia przeciwbólowego w materiale własnym wyniosła 93,75% z przeprowadzonych terapii. Średnia liczba punktów w skali VAS przed leczeniem wynosiła 6,75, po leczeniu 3,88, potwierdzono istotny statystycznie spadek natężenia dolegliwości bólowych (p < 0,0001). Chorzy nie zgłaszali działań niepożądanych na wizycie kontrolnej. W morfologii krwi obwodowej, biorąc pod uwagę parametry ilościowe erytrocytów, leukocytów oraz płytek krwi, na wizycie kontrolnej nie stwierdzono istotnych odchyleń od normy. W dalszej ocenie parametrów morfologii krwi obwodowej po średnio 51 ± 9 dniach od podania u dwóch chorych stwierdzono toksyczność 3. stopnia (liczba płytek krwi 25 000–49 000/ml), odpowiednio 48 000 i 44 000 płytek/ml.

DYSKUSJA

Okada, badając grupę 15 kobiet z rozsianym do kośćca rakiem piersi, wykazał spadek natężenia dolegliwości bólowych u 11 z nich (73,3%) na wizycie kontrolnej w przedziale czasowym 1–2 miesięcy po podaniu 89Sr [7]. Furubayashi w pracy obejmującej 18 pacjentów z rozpoznaniem raka prostaty, badając ewentualny spadek dolegliwości bólowych co 2 tygodnie aż do 3. miesiąca po podaniu 89Sr, stwierdził efekt przeciwbólowy u 13 chorych, co stanowiło 72,2% badanej grupy [8]. W obu powyżej zacytowanych pracach odsetek przypadków, w których udało się uzyskać zmniejszenie dolegliwości bólowych, jest nieco niższy od obserwowanego w materiale własnym, w pracach tych mamy podobnie małe jak w materiale własnym grupy badawcze. Ye w grupie 126 chorych z rozpoznanym rakiem płuca i bolesnymi przerzutami do kośćca wskazał skuteczność leczenia na poziomie 75,4%, pierwsze efekty analgetyczne występowały przeważnie między 1. a 2. tygodniem po zastosowanym leczeniu. W grupie kontrolnej autor tej pracy obserwował 120 pacjentów – 71 chorych z rakiem piersi i 49 z rakiem prostaty, wykazując bardzo wysoką skuteczność przeciwbólową, sięgającą 95% chorych [9]. Baba i współpracownicy oceniali efekt podania 89Sr wspomagany terapią kwasem zoledronowym u 51 pacjentów, osiągając skuteczność na poziomie 94% między a 3. miesiącem od terapii [10]. W cytowanych pracach w grupach z odsetkiem skuteczności terapii powyżej 90% przypadków wyniki są zbliżone do materiału własnego. Należy jednak mieć na uwadze, iż w pracy Baby i współpracowników terapia była wspomagana podaniem kwasu zoledronowego, jak również to, że grupy badane były znacznie liczniejsze w pracy Baby oraz Ye niż w obserwacji własnej. Jager w swojej pracy przytacza 9 artykułów naukowych skupiających się na efekcie przeciwbólowym 89Sr opublikowanych w latach 1985–1995, ukazując rozbieżne wyniki uzyskanej odpowiedzi na leczenie, zawierające się w przedziale od 48% do 95%. Wskazuje również początek działania przeciwbólowego terapii między 1. a 2. tygodniem od podania izotopu [11]. Zorga i współpracownicy w co najmniej trzymiesięcznej obserwacji grupy 49 pacjentów po podaniu 89Sr stwierdzili bardzo dobry efekt przeciwbólowy u 20%, dobry u 41%, zadowalający u 16%, łącznie u 77% badanej grupy [12].

WNIOSKI

Uzyskana bardzo wysoka skuteczność terapii 89Sr w materiale własnym w zakresie wczesnego efektu przeciwbólowego powinna skłonić do częstszego rozważenia zastosowania terapii izotopowej u chorych z bólami w przebiegu rozsiewu choroby nowotworowej do kośćca. Autorzy deklarują brak konfliktu interesów.

PIŚMIENNICTWO

1. Terlikiewicz J, Makarewicz R. Ból kostny u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. Med Paliat Prakt 2008; 2: 1-8.
2. Szefer J, Zuchora Z. Radioizotopy w leczeniu bolesnych przerzutów do kości. Wiad Lek 2004; 57: 280-283.
3. Birkenfeld B, Listewnik M. Medycyna nuklearna – obrazowanie molekularne. Wyd PUM, Szczecin 2011; 135-141.
4. Królicki L. Medycyna nuklearna. Fundacja im. Ludwika Rydy­giera, Warszawa 1996.
5. Lass P. Radioterapia izotopowa przerzutów nowotworowych do kości. Współcz Onkol 2001; 5: 185-187.
6. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu medycyny nuklearnej. Leczenie przerzutów do układu kostnego (terapia przeciwbólowa). Sr-89: 79-82.
7. Okada Y, Abe T, Shinozaki M, et al. Strontium-89 therapy for breast cancer bone metastases: pain relief effects and predictive factors. Adv Breast Cancer Res 2018; 7: 250-257.
8. Furubayashi N, Negishi T, Ura S, et al. Palliative effects and adverse events of strontium89 for prostate cancer patients with bone metastasis. Mol Clin Oncol 2015; 3: 257-263.
9. Ye X, Sun D, Lou C. Comparison of the efficacy of strontium-89 chloride in treating bone metastasis of lung, breast, and prostate cancers. J Can Res Ther 2018; 14: 36-40.
10. Baba K, Kaida H, Hattori C, et al. Tumoricidal effect and pain relief after concurrent therapy by strontium-89 chloride and zoledronic acid for bone metastases. Hell J Nucl Med 2018; 21: 15-23.
11. Jager P, Kooistra A, Piers D. Treatment with radioactive 89strontium for patients with bone metastases from prostate cancer. BJU Int 2000; 86: 929-934.
12. Zorga P, Birkenfeld B, Listewnik M i wsp. Efektywność paliatywnej terapii przeciwbólowej strontem-89 u pacjentów z przerzutami do kośćca. Annales Academiae Medica Estetinensis/Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2011; 57: 49-53.
1. Terlikiewicz J, Makarewicz R. Ból kostny u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. Med Paliat Prakt 2008; 2: 1-8.
2. Szefer J, Zuchora Z. Radioizotopy w leczeniu bolesnych przerzutów do kości. Wiad Lek 2004; 57: 280-283.
3. Birkenfeld B, Listewnik M. Medycyna nuklearna – obrazowanie molekularne. Wyd PUM, Szczecin 2011; 135-141.
4. Królicki L. Medycyna nuklearna. Fundacja im. Ludwika Rydy­giera, Warszawa 1996.
5. Lass P. Radioterapia izotopowa przerzutów nowotworowych do kości. Współcz Onkol 2001; 5: 185-187.
6. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu medycyny nuklearnej. Leczenie przerzutów do układu kostnego (terapia przeciwbólowa). Sr-89: 79-82.
7. Okada Y, Abe T, Shinozaki M, et al. Strontium-89 therapy for breast cancer bone metastases: pain relief effects and predictive factors. Adv Breast Cancer Res 2018; 7: 250-257.
8. Furubayashi N, Negishi T, Ura S, et al. Palliative effects and adverse events of strontium89 for prostate cancer patients with bone metastasis. Mol Clin Oncol 2015; 3: 257-263.
9. Ye X, Sun D, Lou C. Comparison of the efficacy of strontium-89 chloride in treating bone metastasis of lung, breast, and prostate cancers. J Can Res Ther 2018; 14: 36-40.
10. Baba K, Kaida H, Hattori C, et al. Tumoricidal effect and pain relief after concurrent therapy by strontium-89 chloride and zoledronic acid for bone metastases. Hell J Nucl Med 2018; 21: 15-23.
11. Jager P, Kooistra A, Piers D. Treatment with radioactive 89strontium for patients with bone metastases from prostate cancer. BJU Int 2000; 86: 929-934.
12. Zorga P, Birkenfeld B, Listewnik M i wsp. Efektywność paliatywnej terapii przeciwbólowej strontem-89 u pacjentów z przerzutami do kośćca. Annales Academiae Medica Estetinensis/Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2011; 57: 49-53.
Copyright: © 2020 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.