W dniach 7–8 listopada 2011 r. w specjalistycznym ośrodku szkoleniowym Medizinisches Kompetenzzentrum (www.medizin-im-gruenen.de) w Wendisch Rietz w Niemczech (ryc. 1.) odbyła się II edycja Warsztatów Kardiochirurgicznych pt. „Leczenie operacyjne wad zastawki aortalnej i aorty wstępującej ze szczególnym uwzględnieniem hemostazy śród-
operacyjnej”. Warsztaty zostały zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgów i Sekcję Kardiochirurgii Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego przy współudziale firmy Nycomed, producenta i dystrybutora preparatu TachoSil. Placówka w Wendisch Rietz jest ośrodkiem szkoleniowym, specjalistycznie wyposażonym, umożliwiającym prowadzenie warsztatów teoretycznych i praktycznych z zakresu dziedzin zabiegowych i intensywnej terapii dla lekarzy, pielęgniarek oraz perfuzjonistów przez wykwalifikowany personel medyczny (wykładowcy szkół medycznych, klinicyści). Szkolenia odbywają się na specjalistycznych fantomach, preparatach zwierzęcych (np. serca świńskie) bądź na zwierzętach.
Warsztaty miały charakter szkoleniowy i dedykowane były kardiochirurgom rozpoczynającym specjalizację, nieposiadającym doświadczenia w przeprowadzaniu operacji wymiany zastawki aortalnej i aorty wstępującej. Z różnych ośrodków kardiochirurgicznych, na podstawie wcześniej przesłanych ankiet, wybrano 8 osób w trakcie specjalizacji z kardiochirurgii – jak się okazało, został zachowany parytet. Wykładowcami i opiekunami warsztatów byli doświadczeni kardiochirurdzy: prof. dr hab. med. Jerzy Sadowski, dr hab. med. Bogusław Kapelak i anestezjolog dr hab. med. Rafał Drwiła z Kliniki Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii Instytutu Kardiologii w Szpitalu im. Jana Pawła II w Krakowie oraz prof. dr hab. med. Jacek Różański i prof. dr hab. med. Mariusz Kuśmierczyk z Kliniki Kardiochirurgii i Transplantologii Instytutu Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. W warsztatach brały również instrumentariuszki i perfuzjoniści (ryc. 2.).
Wszystkie zajęcia odbywały się w jednym niepozornym budynku, który wielkością nie zwracał na siebie uwagi otoczenia, natomiast poziom jego wyposażenia budził zazdrość. Budynek wyposażony w 2 sale wykładowe i 4 sale ćwiczeniowe, z których 2 pełniły funkcję sal operacyjnych wyposażonych w nowoczesne aparaty do znieczulania, prowadzenia krążenia pozaustrojowego oraz wykonywania operacji mało inwazyjnych (ryc. 3. i 4.).
Dwa intensywne dni warsztatów zostały podzielone na część teoretyczną i praktyczną. Cześć teoretyczna dotyczyła wskazań i sposobu protezowania lewego ujścia tętniczego, rozpoznawania, wskazań do zabiegu, trybu i sposobu leczenia przewlekłych i rozwarstwionych tętniaków aorty piersiowej. Doktor hab. med. Rafał Drwiła omówił szczegółowo uwarunkowania krwawień w kardiochirurgii, a dr med. Michael Erb, specjalista kardiochirurg, możliwości, jakie daje zastosowanie preparatu TachoSil w kardiochirurgii oraz objaśnił sposób i odmienności w przeprowadzaniu wymiany zastawki aortalnej u świni.
W części praktycznej uczestnicy zostali podzieleni na 4 podgrupy, z których każda wraz ze swoim opiekunem miała do wykonania dwa zadania:
1) operacja na wyizolowanym sercu świńskim: wszycie zastawki aortalnej oraz wstawki nadwieńcowej (proteza naczyniowa dakronowa) i zastosowanie TachoSil (ryc. 5. i 6.).
2) operacja na świniach w krążeniu pozaustrojowym: wymiana zastawki aortalnej na sztuczną, hemostaza szwu aortalnego i prawej komory serca z zastosowaniem preparatu TachoSil (ryc. 7. i 8.).
Uczestnicy zostali stosownie przeszkoleni i z niemałym niepokojem przystąpili do praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy. Podzielono ich na zespoły, które na co dzień nie pracują ze sobą, nie znają swoich przyzwyczajeń, a wychowani na doświadczeniach swoich przełożonych stosują, jak się później okazało, odmienne – w sposób mniejszy lub większy – nie tylko techniki operacyjne, ale i sposób prowadzenia krążenia pozaustrojowego. Opiekunowie podgrup bardzo dokładnie i cierpliwie tłumaczyli sposób wszywania zastawki, zwracając szczególnie uwagę na sposób zakładania szwów na kolejnych etapach zabiegu, chwytania i prowadzenia narzędzi chirurgicznych. Wskazywali błędy, wyjaśniali, jakie zalety i wady mają różne techniki operacyjne i odpowiadali na wszystkie, czasem nawet bardzo proste, pytania. Za to uczestnicy byli im bardzo wdzięczni.
Uczymy się kardiochirurgii, czytając podręczniki, studiując godzinami atlasy anatomiczne, oglądając zdjęcia czy filmy z operacji kardiochirurgicznych, bierzemy udział w szkoleniach i kursach, ponieważ każdy z nas chciałby wykonać zabieg operacyjny najlepiej jak potrafi. Jednak nic nie zastąpi zajęć praktycznych na preparatach lub zwierzętach, na których możemy własnoręcznie wykonać to, o czym do tej pory czytaliśmy, zweryfikować swoje umiejętności, sprawdzić, jak sobie poradzimy, stając po tej drugiej stronie stołu operacyjnego, kiedy to my jesteśmy odpowiedzialni za prawidłowo przeprowadzony zabieg i możemy to wszystko wykonać dość bezkarnie, bez świadomości, że odpowiadamy za ludzkie życie, bez pośpiechu, pod nadzorem doświadczonego kardiochirurga, a przede wszystkim w miłej atmosferze.
