Review paper
Carotid stenting and endarterectomy – are they equally safe in symptomatic patients?

Wstęp
Miażdżyca tętnic szyjnych jest jedną z głównych przyczyn udarów niedokrwiennych. Ciasne, objawowe zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej wymaga rewaskularyzacji z uwagi na wysokie, sięgające 20% rocznie, ryzyko udaru. Od lat 50. wykonywane są operacje enarterektomii tętnic szyjnych (CAE), których skuteczność została następnie zweryfikowana w badaniach z randomizacją opublikowanych w latach 90. [1, 2]. W tym czasie rozwinęła się metoda przezskórnej rewaskularyzacji tętnic szyjnych – początkowo angioplastyka balonowa, następnie implantacja stentów (CAS), z czasem uzupełniona o zastosowanie systemu przeciwzatorowego. Obecnie różnorodność budowy stentów oraz systemów przeciwzatorowych pozwala na odpowiedni dobór sprzętu dla każdego chorego w zależności od morfologii zwężenia, czynników ryzyka i chorób towarzyszących. Obydwie metody terapeutyczne mają swoje ograniczenia i konieczność ich współistnienia nie budzi wątpliwości. Nierozstrzygnięta natomiast pozostaje kwestia, gdzie ma przebiegać granica wskazań do jednego i drugiego zabiegu. Czy CAE pozostanie „złotym standardem”, a zabieg przezskórny jedynie jej uzupełnieniem, stosowanym tylko w razie wystąpienia przeciwskazań do CAE, czy też będą to zabiegi równoważne dla większości chorych? Dyskusja na ten temat ożywa zawsze po publikacji nowych danych lub analiz naukowych porównujących obie metody lecznicze. Dużym echem odbiły się opublikowane w tym samym 2006 r. wyniki badań SPACE i EVA-3S [3, 4]. Szeroko komentowano zarówno ich wyniki, jak i metodologię nakazującą wstrzemięźliwość w formułowaniu wniosków. Wydaje się, że właściwą perspektywę przywraca tegoroczna publikacja w European Heart Journal wyników metaanalizy badań, w których porównywano operacyjną i przezskórną rewaskularyzację tętnic szyjnych u chorych objawowych [5]. Praca ta została dodatkowo opatrzona artykułem redakcyjnym autorstwa chirurga naczyniowego P. Bergerona [6]. Autorzy przeanalizowali badania opublikowane w latach 1990–2006 i wybrali spośród nich te, do których włączono co najmniej 50 chorych i w których porównywano 30-dniowe wyniki chorych randomizowanych do CAS lub CAE tętnicy odpowiedzialnej za udar lub przemijające niedokrwienie mózgu (TIA) w ciągu poprzedzających 120 dni. Z 14 opublikowanych w tym okresie badań jedynie 5 spełniło opisane warunki: Wallstent [7], Kentucky [8], SAPPHIRE [9] w części dotyczącej chorych objawowych oraz wspomniane wyżej SPACE i EVA-3S. Po przeanalizowaniu...


View full text...