Czy uzasadniona jest suplementacja diety beta-karotenem?

Na przestrzeni ostatnich pięciu lat w piśmiennictwie światowym ukazało się kilka tysięcy publikacji, dotyczących działania beta-karotenu w różnych aspektach, w zdrowiu, w chorobie i w profilaktyce. Jak do tej pory, nie uzyskano definitywnej odpowiedzi na powszechnie stawiane pytanie, czy jest korzystne, szkodliwe czy obojętne przyjmowanie beta-karotenu lub innych karotenoidów.








Badania epidemiologiczne prowadzone w różnych krajach świata, porównujące zwyczaje żywieniowe z zapadalnością na choroby cywilizacyjne (niedokrwienna choroba serca, nowotwory) wykazały, że populacje lub grupy ludności spożywające duże ilości warzyw i owoców cechują się niższą zapadalnością na choroby nowotworowe, niż osoby spożywające posiłki wysokoenergetyczne i bogate w tłuszcze. Wydaje się, że jednym z czynników działających ochronnie mogą być karotenoidy, a zwłaszcza beta-karoten, występujący powszechnie w warzywach i owocach (Tab. 1.). Karotenoidy znaleziono we wszystkich roślinach i niektórych mikroorganizmach, występują także u ptaków, ryb i owadów, warunkując ich ubarwienie.
Karotenoidy są tetraterpenami, których podstawę stanowi osiem reszt izoprenowych lub ich pochodnymi. Karotenoidy o charakterze węglowodorów nazywane są karotenami, natomiast pochodne zawierające atom tlenu w cząsteczce, ksantofilami. W ksantofilach tlen występuje w typowych tlenowych grupach funkcyjnych, jak hydroksylowa, karbonylowa, karboksylowa lub epoksydowa, zlokalizowanych w pierścieniach na końcach łańcucha.

Nie stwierdza się w karotenoidach atomów azotu i siarki. Obecność wielu wiązań podwójnych w alifatycznym łańcuchu cząsteczki, warunkuje możliwość istnienia licznych izomerów geometrycznych, cis- i trans-. Dziewięć wiązań podwójnych w łańcuchu alifatycznym teoretycznie daje możliwość istnienia ok. 500 izomerów cis- i trans-. Praktycznie beta-karoten występuje w 20 odmianach izomerycznych, a alfa-karoten w 32.
Karotenoidy nie powstają w organizmie ludzkim i są dostarczane razem z dietą. Występują głównie w naziemnych częściach roślin związanych z fotosyntezą (Tab. 2.). Produkty mleczne (Tab. 3.) i mięsne (Tab. 4.), jak również zbożowe (Tab. 5) są ubogim źródłem karotenoidów. Dzienne zapotrzebowanie na beta-karoten nie zostało ustalone z uwagi na duże rozpowszechnienie w przyrodzie i brak bezpośredniego efektu witaminowego, natomiast maksymalną dzienną dawkę ustalono na poziomie 25 mg....


View full text...