en POLSKI
eISSN: 2299-8284
ISSN: 1233-9989
Nursing Problems / Problemy Pielęgniarstwa
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Reviewers Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
2/2018
vol. 26
 
Share:
Share:
Original paper

Recovering independence for patients with lumbar disc treated surgically

Katarzyna Olczak
,
Marek Zawirski
,
Sebastian Warchoł
,
Małgorzata Lewandowska
,
Jolanta Glińska

Problemy Pielęgniarstwa 2018; 26 (2): 140–145
Online publish date: 2018/11/13
Article file
- Odzyskiwanie.pdf  [1.08 MB]
Get citation
 
PlumX metrics:
 

WSTĘP

Bóle kręgosłupa w odcinku lędźwiowym są jednymi z najczęściej występujących w ostatnich latach zespołów cho-robowych. Problem ten jest częstą przyczyną nieobecności w pracy i ograniczenia aktywności. Według aktualnych danych szacuje się, że dolegliwość ta występuje co najmniej przez tydzień w ciągu życia u 70% ogółu ludności [1, 2].
W patogenezie bólów kręgosłupa ważną rolę odgrywają zmiany toczące się w obrębie krążka międzykręgowe-go, stawów międzykręgowych oraz więzadeł kręgosłupa. Niezależnie od miejsca występowania bólu, zmiany patolo-giczne dotyczą segmentu ruchowego kręgosłupa. W miarę nasilania się patologii zaburzenia mogą obejmować różne struktury wchodzące w skład segmentu ruchowego, a także sąsiednie i odległe narządy, co wiąże się ze wspólnym seg-mentalnym pochodzeniem tych struktur w rozwoju ontogenetycznym [3, 4].
Bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa stanowią problem interdyscyplinarny. Dlatego prawidłowe leczenie obejmuje wiele różnych terapii: fizjoterapię, farmakoterapię, psychoterapię oraz edukację pacjenta i rodziny w zakresie stylu życia, pracy i wypoczynku. Głównym celem leczenia jest umożliwienie pacjentowi powrotu do pożą-danej aktywności społecznej i fizycznej. Jedną z form leczenia dolegliwości bólowych w okolicy lędźwiowej kręgosłu-pa jest operacja chirurgiczna [5, 6].
Samodzielność to kontrola nad czynnikami determinującymi działanie. Jednym z wyznaczników samodziel-ności może być zdolność pacjenta do samopielęgnacji, która opisywana jest jako zbiór czynności wykonywanych codziennie w celu normalnego funkcjonowania i rozwoju. Pacjenci deklarowali, że wpływ na ich samodzielność ma występowanie dolegliwości bólowych, kłopoty z poruszaniem oraz występowanie deficytów neurologicznych. Wyżej wymienione dolegliwości posłużyły jako kryteria w określeniu samodzielności grupy badanej. Spełnienie oczekiwań związanych z zakładanym efektem operacji wiąże się z uniezależnieniem od pomocy osób trzecich.

CEL PRACY

Celem pracy była analiza wybranych czynników wpływających na odzyskiwanie samodzielności u pacjentów z chorobą dyskową kręgosłupa lędźwiowego leczonych operacyjnie oraz ocena samodzielności na podstawie wybra-nych kryteriów.

MATERIAŁ I METODY

Badanie przeprowadzono w Klinice Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersyteckiego Szpitala Kli-nicznego nr 1 im. Norberta Barlickiego w Łodzi w latach 2010–2014 wśród 60 pacjentów operowanych z powodu cho-roby dyskowej lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Metodą był sondaż diagnostyczny, a narzędziem badawczym kwe-stionariusz ankiety opracowany przez autorów. Ankieta była dobrowolna i anonimowa. Wypełniana była przez re-spondentów przed zabiegiem chirurgicznym w dobie zerowej, w piątej dobie po operacji oraz 30. dnia od zabiegu w trakcie badań kontrolnych, w neurochirurgicznej przychodni specjalistycznej lub na oddziale szpitalnym, na którym przeprowadzano badanie. Ankieta uwzględniała wpływ czynników, takich jak wskaźnik masy ciała (body mass index – BMI) chorych, aktywność fizyczna, forma pracy, dystans pokonywany bez bólu, deficyty czuciowe czy zażywanie leków przeciwbólowych, na założone kryteria oceniające stopień samodzielności. Projekt badania został zaakcepto-wany przez Komisję Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (nr zgody RNN/577/08).

WYNIKI

Badaniem objęto 60 pacjentów, w tym 32 kobiety i 28 mężczyzn. Średnia wieku badanych wynosiła (x–) 51,3 roku, a odchylenie standardowe (Sx) 13,6 roku, poziom zróżnicowania mierzony współczynnikiem zmienności opartym na odchyleniu standardowym kształtował się na poziomie 26,5%. W badaniu zwrócono uwagę na BMI chorych. Niedo-wagę miało 3% badanych, masa ciała 28% badanych kształtowała się w normie, u 48% pacjentów występowała nadwaga, a ok. 21% było otyłych (ryc. 1.).
Ze względu na cel badania słuszne wydało się także zwrócenie uwagi na rodzaj aktywności fizycznej: 33% badanych zadeklarowało, że nie wykonywało żadnej formy aktywności fizycznej przed zabiegiem, 57% osób podało, że uprawiało sport rekreacyjnie, 7% osób uprawiało sport regularnie, a tylko 3% respondentów zgłosiło zarówno ak-tywność fizyczną w formie rekreacji, jak i regularnego treningu (ryc. 2.).
Zestawienie odpowiedzi udzielanych przez respondentów dotyczące wskaźnika BMI z deklarowanym rodza-jem aktywności fizycznej nie wykazało istotnych zależności. Korelacja między badanymi czynnikami wynosi 0,036 przy poziomie istotności r = 0,78. Osoby czynnie uprawiające sport lub rekreację borykały się z problemem otyłości lub nadwagi. W badanej populacji 18 pacjentów miało nadwagę, a równocześnie deklarowało aktywność fizyczną w formie rekreacji. W badaniu zwrócono uwagę na formę wykonywanej pracy – 72% ankietowanych to osoby pracu-jące fizycznie, 28% badanych wykonywało pracę umysłową. Dolegliwości kręgosłupa w segmencie lędźwiowym czę-ściej występowały u osób narażonych na obciążenia kręgosłupa występujące w trakcie wykonywania prac fizycznych (ryc. 3.).
Zdecydowana większość badanych twierdziła, że ból nasila się po wysiłku. Przed zabiegiem 58% pacjentów nie było w stanie przejść odległości większej niż 100 m, a 30 dni po operacji odsetek ten zmniejszył się do 16% osób, które nie były w stanie pokonać tego dystansu. Odległość powyżej 100 m przed leczeniem mogło pokonać 42% pa-cjentów, natomiast po miesiącu od zabiegu odsetek ten wzrósł do 84%. Ze względu na pobyt respondentów w szpitalu w 5. dobie od operacji parametr ten został pominięty w drugiej części kwestionariusza ankiety (ryc. 4.).
Przed zabiegiem chirurgicznym wszyscy badani zgłaszali dolegliwości bólowe kręgosłupa. W 5. dobie po ope-racji odsetek ten obniżył się do 73%, a w 30. dobie odnotowano spadek dolegliwości do 60% (ryc. 5.).
Jednym z parametrów cechujących pacjentów z chorobą dyskową kręgosłupa lędźwiowego jest występowanie deficytów czuciowych. Drętwienie kończyn przed operacją występowało w 69% przypadków. Już 5 dni po zabiegu odsetek ten zmniejszył się do 55%, a w kolejnym badaniu po 30 dniach obniżył się do 54% (ryc. 6.).
Po miesiącu od zabiegu 50% badanych nie zażywało leków przeciwbólowych, 37% przyjmowało je doraźnie, a 13% wskazało, że nadal musi stosować leki przeciwbólowe (ryc. 7.).
Wyraźnie zaznaczył się spadek liczby przyjmowanych leków przeciwbólowych w 30. dobie po operacji. Zaob-serwowano obniżenie z 95% do 43% liczby chorych zażywających leki przeciwbólowe (ryc. 8.).
Zdecydowana większość pacjentów po zakończeniu leczenia oczekiwała powrotu do zdrowia, ważne było także zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz zmniejszenie dysfunkcji. Należy także dodać, że w zdecydowanej czę-ści nad osobami badanymi opiekę sprawowała rodzina w domu. Zaobserwowane problemy starano się porównać z wynikami po 30 dniach od operacji. O skuteczności przeprowadzonego zabiegu świadczy fakt, że 58% pacjentów, dokonując oceny stopnia samodzielności, wskazało na pełną samodzielność (przyznając sobie 8–10 punktów), 39% na znaczną samodzielność (4–8 pkt), a 3% na minimalny poziom samodzielności (0–3 pkt) (ryc. 9.).

DYSKUSJA

Olbrzymia skala problemu związana z występowaniem choroby dyskowej kręgosłupa lędźwiowego ma odzwier-ciedlenie w wielu publikacjach. Parametry mające znaczenie dla samooceny samodzielności, według innych autorów to np. nasilenie dolegliwości bólowych, konieczność stosowania leków przeciwbólowych, zdolność do samoobsługi w życiu codziennym i poruszania się bez istotnych ograniczeń [7]. Sobański w swojej pracy opisuje 60 pacjentów, któ-rzy zostali poddani operacji kręgosłupa. Pacjenci byli oceniani pod kątem zadowolenia z efektów zabiegu. Uproszczo-na czterostopniowa skala zadowolenia (brak, dobre, względne i doskonałe) przygotowana i zastosowana przez Sobań-skiego opiera się na badaniu możliwości pokonania dystansu bez potykania powyżej 100 m oraz subiektywnego od-czucia pacjentów. Zgodność badanych kryteriów w obu pracach pozwala zestawić stopień samodzielności z poziomem zadowolenia. W skali 1–10 (gdzie 10 to pełna samodzielność) 55% badanych 30 dni po zabiegu oceniło stopień samodzielności w zakresie 8–10. U Sobańskiego pacjenci wykazywali w znacznej mierze względne zadowole-nie z wyników leczenia, co może wskazywać, że stan zdrowia pacjentów się poprawił [8]. Jeszcze lepsze wyniki uzy-skał Jolles w swoich badaniach. Po sześciu tygodniach od zabiegu chirurgicznego 73% pacjentów podaje, że czuje się dobrze lub znakomicie [9].
Zagadnieniem o decydującym znaczeniu w zakwalifikowaniu pacjenta do zabiegu chirurgicznego jest wystę-powanie deficytów neurologicznych mających istotny wpływ na komfort życia pacjentów z chorobą dyskową kręgo-słupa lędźwiowego. Badania wykazały, że przed zabiegiem 40% pacjentów było zdolnych do przebycia dystansu większego niż 100 m, a 30 dni po zabiegu odsetek ten wynosił 85%. Eule i wsp. [10–13] odnotowali, że przed zabie-giem tylko 22,5% grupy badanej było w stanie przejść nieograniczony dystans, a po zabiegu umiejętność tę wykazy-wało 65% osób. Czynnikiem mającym wpływ na ocenę skuteczności zabiegu jest ból lędźwiowy. Wśród badanych nie było osoby, która nie skarżyłaby się na dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Pięć dni po zabiegu od-setek ten wynosił 73%, a po 30 dniach 60%. W metaanalizie Dorow i wsp. przeanalizowano 371 prac naukowych i po przeprowadzonej analizie statystycznej osiągnięto bezsprzeczny wniosek, że zabiegi chirurgiczne w istotny sposób ob-niżają obecność dolegliwości bólowych wśród badanych pacjentów [14].

WNIOSKI

1. Pacjenci po operacji osiągnęli większą samodzielność i byli znacznie bardziej zadowoleni ze swojego stanu zdrowia. Wpłynęło na to spełnienie oczekiwań związanych z zakładanym efektem operacji dotyczących uniezależnienia od pomocy osób trzecich, zwiększenia samodzielnie pokonywanego dystansu, jak i zmniejszenia ilości przyjmowanych leków przeciwbólowych.
2. Pacjenci po operacji potrafili pokonać samodzielnie dłuższy odcinek drogi. Liczba respondentów deklarująca niemożność pokonania 100-metrowego odcinka drogi zmniejszyła się z 58% przed operacją do 16% w 30. dobie od zabiegu.
3. Zabieg chirurgiczny w znacznym stopniu przyczynił się do zmniejszenia dolegliwości bólowych kręgosłupa lę-dźwiowego. Odnotowano spadek ilości przyjmowanych leków przeciwbólowych o 40% w stosunku do ilości deklaro-wanych przed operacją.
4. Poprawa wyników w obserwowanych kryteriach dotyczących bólu, poruszania się i sprawności ukazała, w jakim stopniu zwiększyła się samodzielność pacjentów. Respondenci w 58% wskazali uzyskanie pełnej samodziel-ności, zaznaczając w ankietach punktację w zakresie 8–10 pkt.

Oświadczenie

Autorzy deklarują brak konfliktu interesów.

Piśmiennictwo

1. Depa A, Drużbicki M. Ocena częstości występowania zespołów bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa w zależności od charakteru wykonywanej pracy. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego 2008; 1: 34-41.
2. Kołodziej K, Kwolek A, Rusek W i wsp. Korelacja wskaźnika symetryczności obciążenia kończyn dolnych i nasilenia bólu u pacjentów z zespołem bólowym kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego rehabilitowanych szpitalnie. Przegląd Medyczny Uniwer-sytetu Rzeszowskiego 2005; 3: 234-236.
3. Kraemer J. Choroby krążka międzykręgowego: przypadki kliniczne, diagnostyka, leczenia, profilaktyka. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
4. Boos N, Aebi M. Choroby kręgosłupa. T. 1. Jarmużek P (red. wyd. pol.). Medipage, 2016.
5. Koszewski W. Bóle kręgosłupa i ich leczenie. Termedia, Poznań 2010.
6. Plaskiewicz A, Kałużny K, Kochański B. Zastosowanie fizykoterapii w leczeniu dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa. J Educ Health Sport 2015; 5: 11-20.
7. Szczęśniak A. Kompleksowa ocena leczenia choroby dyskowej kręgosłupa lędźwiowego metodą spondylodezy międzytrzono-wej z dostępu tylnego z użyciem czopa międzytrzonowego (PLIF). Praca doktorska. Zakopane 2014.
8. Sobański D, Strohm W, Kolasa P. Ocena leczenia operacyjnego pacjentów ze stenozą zwyrodnieniową w odcinku lędźwiowym metodą hemilaminektomii. Aktualn Neurol 2014; 14: 70-74.
9. Jolles BM, Porchet F, Theumann N. Surgical treatment of lumbar spinal stenosis. Five-year follow-up. J Bone Joint Surg Br 2001; 83: 949-953.
10. Postacchini F, Cinotti G. Bone regrowth after surgical decompression for lumbar spinal stenosis. J Bone Joint Surg Br 1992; 74: 862-869.
11. Eule JM, Breeze R, Kindt GW. Bilateral partial laminectomy: a treatment for lumbar spinal stenosis and midline disc herniation. Surg Neurol 1999; 52: 329-337.
12. Caspar W, Papavero L, Sayler MK i wsp. Precise and limited decompression for lumbar spinal stenosis. Acta Neurochir 1994; 131: 130-136.
13. Weiner BK, Patel NM, Walker MA. Outcomes of decompression for lumbar spinal canal stenosis based upon preoperative radi-ographic severity. J Orthop Surg Res 2007; 8: 2-3.
14. Dorow M, Löbner M, Stein J. Risk Factors for Postoperative Pain Intensity in Patients Undergoing Lumbar Disc Surgery: A Sys-tematic Review. PLoS One 2017; 12: e0170303.
This is an Open Access journal, all articles are distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0). License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.