Rogowacenie słoneczne – aktualny stan wiedzy. Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego

W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny wzrost liczby zachorowań na nowotwory skóry, u podłoża których leży ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (ang. ultraviolet radiation – UVR). Rogowacenie słoneczne (actinic keratosis – AK) jest powszechną chorobą skóry charakteryzującą się występowaniem zmian hiperkeratotycznych na podłożu skóry uszkodzonej działaniem promieni ultrafioletowych (ang. photodamaged skin) lub skóry starczej, najczęściej u ludzi rasy kaukaskiej. Do czynników ryzyka rozwoju AK zalicza się: starszy wiek, płeć męską, kumulacyjną dawkę promieniowania ultrafioletowego i niski fototyp skóry, zamieszkanie w strefach geograficznych okołorównikowych oraz przewlekłe stosowanie leków immunosupresyjnych. Obecnie nie zidentyfikowano jednoznacznie cech klinicznych wskazujących na ogniska AK predysponujące do rozwoju formy złośliwej, niemniej wytypowano niektóre objawy, do których należą m.in.: naciek lub zapalenie, średnica powyżej 1 cm, szybkie powiększanie się zmiany, krwawienie, rumień i owrzodzenie. W badaniach nad patogenezą AK jednoznacznie wykazano, że jest ono początkową formą i inicjuje pewną sekwencję zmian chorobowych powstających w obrębie skóry uszkodzonej przez promieniowanie słoneczne. Zmiany typu AK mogą ulec samoistnej regresji, pozostać w niezmienionej formie przez wiele lat albo ulec progresji do raka kolczystokomórkowego. Ta koncepcja AK spowodowała nowe podejście terapeutyczne, uwzględniające cały obszar zagrożenia nowotworowego, z zastosowaniem 5-fluorouracylu, imikwimodu, terapii fotodynamicznej oraz mebutynianu ingenolu. W artykule zostały omówione podstawowe informacje na temat patogenezy AK, możliwości terapeutyczne oraz zasady profilaktyki.

In recent years we can observe a dynamic increase in skin cancers in whose pathogenesis exposure to ultraviolet radiation (UVR) plays an important role. Actinic keratosis (AK) is a common skin disease, characterized by hyperkeratotic lesions located on skin damaged by UVR (photodamaged skin) or senile skin, most frequently present in people of Caucasian origin. The most frequent risk factors for AK development are: elderly age, male sex, cumulative UVR dose, low skin phototype, living in equatorial regions and long-lasting administration of immunosuppressive agents. In various papers on pathogenesis of AK it was revealed that it is an initial form of lesions leading in consequence to development of skin cancers, especially squamous cell carcinoma (SCC). To date there clinical features of AK predisposing to development of SCC are not known, however, inflammation, diameter over 1 cm, rapid enlargement, bleeding and ulceration are considered as risk factors. AK may spontaneously regress, remain stay stable for many years or progress to SCC. This new concept on pathogenesis of AK caused a new approach to its treatment, with a special emphasis on field of cancerisation, with the use of 5-fluorouracil, imiquimod, photodynamic therapy and ingenol mebutate. In the article we present current knowledge on the pathogenesis of actinic keratosis, a review of therapeutic options and principle rules of prophylaxis.