Artykuł oryginalny
Skuteczność leczenia i występowanie działań niepożądanych w trakcie terapii metotreksatem podawanym doustnie i podskórnie chorym na reumatoidalne zapalenie stawów

Cel pracy: Celem pracy było porównanie skuteczności i bezpieczeństwa leczenia metotreksatem (MTX) podawanym doustnie i podskórnie chorym na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).
Materiał i metody: Głównymi kryteriami kwalifikacji do badania była aktywna postać reumatoidalnego zapalenia stawów (minimum 4 bolesne, 3 obrzęknięte stawy, DAS 28 >4) i niestosowanie w przeszłości MTX. Do badania zakwalifikowano 60 chorych (53 kobiety, 7 mężczyzn) w wieku 20–78 lat. Chorzy zostali podzieleni na dwie grupy – 30 otrzymywało MTX doustnie (p.o.) i 30 MTX podskórnie (s.c.). Przez pierwsze 16 tyg. chorzy byli leczeni MTX w dawce 15 mg raz w tygodniu; jeśli nie uzyskano poprawy (obniżenie DAS 28 co najmniej o 0,6) i jednocześnie nie było istotnych działań niepożądanych, dawkę zwiększano do 20 mg. Przed badaniem oraz po 4, 8, 16, 24 tyg. leczenia oceniano aktywność choroby (obliczano wskaźnik DAS 28, liczbę bolesnych oraz obrzękniętych stawów, czas trwania sztywności porannej, nasilenie choroby oceniane przez pacjenta i przez lekarza, sprawność fizyczną chorego wg kwestionariusza HAQ), parametry zapalenia we krwi (OB, białko C-reaktywne) oraz występowanie działań niepożądanych. Wyniki: W ciągu 24-tygodniowej obserwacji terapię MTX przerwano u 4 chorych leczonych MTX p.o. (2 z powodu działań niepożądanych, 2 z powodu nieregularnego zgłaszania się na badania kontrolne) i 4 leczonych MTX s.c. (3 z powodu działań niepożądanych, 1 z powodu nieregularnego zgłaszania się na badania kontrolne). Działania niepożądane wystąpiły ogółem u 71% leczonych MTX p.o. i 66% leczonych MTX s.c. Najczęstsze działania niepożądane dotyczyły przewodu pokarmowego, wzrostu aktywności aminotransferaz i wystąpienia zakażeń. Po MTX s.c. stwierdzono rzadsze występowanie nudności, dolegliwości dyspeptycznych oraz niespecyficznych bólów brzucha niż po MTX podawanym doustnie (odpowiednio 24 i 47%). Dobrą odpowiedź na leczenie (obniżenie DAS 28 o >1,2) w 24. tyg. uzyskano u 69% chorych leczonych MTX s.c. i u 42% leczonych MTX p.o., a średnią (obniżenie DAS 28 o 0,6–1,2) odpowiednio u 16 i 19%.
Wnioski: MTX podawany w postaci iniekcji podskórnych powodował mniej działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Stosując te same dawki MTX s.c., uzyskano skuteczniejsze zmniejszenie aktywności choroby w porównaniu z aktywnością choroby po MTX podawanym doustnie.


Objective: Comparison of the clinical efficacy and safety of oral versus subcutaneous (SC) administration of methotrexate (MTX) in patients with rheumatoid arthritis (RA).
Material and methods: MTX-naive patients with active RA (minimum 4 tender and minimum 3 swollen joints, DAS 28 >4) were eligible for the study. Sixty patients (53 females, 7 men) with established diagnosis of RA aged 20-78 years entered the study. The patients received 15 mg/week of MTX either orally (30 patients) or SC (30 patients) for 24 weeks. At week 16, in patients who did not meet improvement (minimum 0.6 DAS 28 reduction) the dose of MTX was increased to 20 mg for the remaining 8 weeks. Prior to the study and at weeks 4, 8, 16 and 24 disease activity (DAS 28, number of tender and swollen joints, duration of morning stiffness, physician’s and patient’s global assessment of disease activity, erythrocyte sedimentation rate, CRP), quality of life, peripheral blood morphology, liver and kidney function were assessed. The occurrence of adverse events was noted.
Results: After 6 months 4 patients stopped oral MTX therapy (2 because of adverse events and 2 for other reasons) and 4 stopped SC MTX therapy (3 because of adverse events and 1 for other reasons). Adverse events were observed in 66% treated with MTX administered SC and in 71% treated with MTX administered orally. There was a greater frequency of gastrointestinal symptoms in patients with oral administration of MTX (47/24%). Good response (DAS 28 reduction >1.2) at week 24 was achieved in 69% of patients treated with SC MTX and in 42% with oral MTX, and moderate response (DAS 28 reduction by 0.6-1.2) in 16% and 19% accordingly.
Conclusions: There were minor gastrointestinal side effects in patients treated with MTX administered SC. SC administration was more effective than oral administration of the same dose of MTX.