en ENGLISH
eISSN: 2084-9834
ISSN: 0034-6233
Reumatologia/Rheumatology
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Suplementy Rada naukowa Recenzenci Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
NOWOŚĆ
Portal dla reumatologów!
www.ereumatologia.pl
SCImago Journal & Country Rank


4/2006
vol. 44
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:

Artykuł przeglądowy
Przeciwciała przeciwjądrowe w zespole suchości – charakterystyka antygenowa i znaczenie kliniczne

Mariusz Puszczewicz

RU 2006; 44, 4: 226-229
Data publikacji online: 2006/09/04
Plik artykułu:
Pobierz cytowanie
 
 

Wstęp
Zespół Sjögrena jest przewlekłą chorobą o podłożu autoimmunologicznym, która charakteryzuje się naciekami zapalnymi w gruczołach wydzielania zewnętrznego. W jej przebiegu dochodzi do poliklonalnej aktywacji limfocytu B, czego wynikiem jest m.in. hipergammaglobulinemia oraz obecność licznych autoprzeciwciał reagujących z różnymi antygenami. Do autoprzeciwciał stwierdzanych w przebiegu choroby należą przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwciała reagujące z rozpuszczalnymi antygenami jądra komórkowego (SS-A/Ro, SS-B/La) z alfa-fodryną, czynnik reumatoidalny, ANCA oraz przeciwciała przeciwfosfolipidowe. Przeciwciała przeciwjądrowe stwierdza się u 90–96% chorych na zespół suchości. Najczęściej jest obserwowany plamisty typ fluorescencji jąder komórkowych. ANA mogą swoiście reagować z licznymi przeciwciałami o różnej swoistości (tab. I).
Charakterystyka antygenowa wybranych autoprzeciwciał
Przeciwciała reagujące z SS-A/Ro
Struktura antygenu
Antygenem jest kompleks małocząsteczkowego RNA i dwóch białek o masie cząsteczkowej 52 i 60 kD. Przeciwciała są skierowane przeciw komponentom białkowym. SS-A bierze udział w przekształcaniu mRNA w aktywną translacyjnie cząsteczkę.
Metody badania
Przeciwciała te w tradycyjnej metodzie immunofluorescencji pośredniej mogą nie powodować świecenia jąder komórkowych, natomiast – wykorzystując linię komórkową HEp-2000 – można wykazać swoistą drobnoplamistą fluorescencję. Przeciwciała reagujące z SS-A określa się głównie metodą ELISA.
Znaczenie kliniczne
Przeciwciała te występują u 40–95% chorych na zespół suchości, a ich obecność jest związana z objawami pozagruczołowymi, takimi jak zapalenie naczyń, zajęcie ośrodkowego układu nerwowego, niedokrwistość, limfocytopenia oraz trombocytopenia. Przeciwciała przeciw SS-A występują również u blisko 30% chorych na toczeń rumieniowaty układowy, są one odpowiedzialne za rumień na skórze twarzy oraz za całkowity blok serca u noworodków matek mających tego typu przeciwciała. Jako jedyne te autoprzeciwciała występują w tzw. seronegatywnym toczniu rumieniowatym układowym.
Przeciwciała reagujące z SS-B/La
Struktura antygenu
Antygenem jest fosfoproteina o masie cząsteczkowej 48 kD, która głównie znajduje się w jądrze komórkowym i w ok. 10% występuje w cytoplazmie. W jądrze komórkowym białko to wspomaga działanie RNA polimerazy III, która uczestniczy w syntezie małocząsteczkowego RNA.
Metody badania
W metodzie immunofluorescencji pośredniej przeciwciała te powodują plamisty typ fluorescencji jąder komórkowych (ryc. 1.).
Znaczenie kliniczne
Omawiane przeciwciała występują u 87% chorych na zespół suchości oraz u 15% chorych na toczeń układowy, a wówczas ich wystąpienie jest związane z późnym początkiem choroby. U chorych na zespół suchości ich obecność łączy się z objawami pozagruczołowymi, takimi jak zajęcie układu nerwowego, skaza krwotoczna, zmniejszenie liczby krwinek białych oraz obecność czynnika reumatoidalnego.
Przeciwciała przeciw odrynie
Struktura antygenu
Fodryna jest heterodimerem cytoszkieletu, składającym się z 2 podjednostek α i β. Są one strukturalnie i czynnościowo podobne do spektryny nieerytrocytarnej. Pełnią one rolę w zachowaniu kształtu komórki i reorganizacji błony komórkowej w czasie procesu egzocytozy.
Metody badania
Przeciwciała te określa się metodą ELISA.
Znaczenie kliniczne
Przeciwciała reagujące z α-fodryną są opisywane u ok. 67% chorych na zespół suchości [1]. Dotychczasowe obserwacje sugerują, że ich obecność jest związana ze zmianami skórnymi, hipergammaglobulinemią oraz przeciwciałami SS-A. Dotychczas przypisywano im rolę markera choroby, jednak ostatnie badania temu zaprzeczają [2]. Przeciwciała reagujące z β-fodryną obserwuje się natomiast u 70% chorych, ich znaczenie kliniczne nie zostało jeszcze ostatecznie określone.
Kinetochor
Kinetochor jest trójlaminarną strukturą białkową znajdującą się na centromerowym odcinku każdej chromatyny. Struktura antygenu i metody badania zostały przedstawione w innej pracy autora [3].
Znaczenie kliniczne
Przeciwciała te występują u ok. 4% chorych na zespół suchości (ryc. 2.) [4]. Ich znaczenie kliniczne w pierwotnym zespole suchości nie jest do końca określone. Przeciwciała przeciwcentromerowe (kinetochor) są obecne głównie u 22–36% chorych na twardzinę układową. Ich obecność koreluje z objawem Raynauda.
Przeciwciała przeciw MA-I
Struktura antygenu
Przeciwciała te reagują z białkiem 200 kD znajdującym się w aparacie mitotycznym dzielącej się komórki.
Metody badania
W okresie interfazy komórki przeciwciała te powodują gruboziarnisty typ fluorescencji jądra komórkowego z pominięciem jąderek. W okresie metafazy wywołują intensywne świecenie centrosomów i bliższych fragmentów wrzeciona podziałowego.
Znaczenie kliniczne
Przeciwciała MA-I są obecne u 8% chorych na zespół suchości, jednak ich znaczenie kliniczne jest nieokreślone.
Przeciwciała przeciw białku p-80 koilinie
Struktura antygenu
Przeciwciała reagują z jądrowym białkiem 80 kD, które jest związane z ciałkami zwiniętymi jądra komórkowego. Są to od 0,3- do 1-mikronowe ciałka niekapsularne, które biorą udział w biogenezie małych jądrowych RNP [5].
Metody badania
W metodzie immunofluorescencji pośredniej przeciwciała przeciw koilinie powodują plamisty typ fluorescencji jądra komórkowego. Swoistość ich określa się metodą ELISA.
Znaczenie kliniczne
Przeciwciała przeciw koilinie występują u ok. 4% chorych na zespół suchości. Rzadko stwierdza się je również u chorych na twardzinę układową oraz na inne choroby skóry. Znaczenie kliniczne tych przeciwciał nie zostało ostatecznie określone.
Inne przeciwciała
U chorych na zespół suchości stwierdza się liczne autoprzeciwciała. Wśród nich należy wymienić przeciwciała przeciw cytoplazmie granulocytów obojętnochłonnych (ANCA), stwierdzane u 11–40% chorych [6, 7], przeciw mitochondriom i przeciw dehydrogenazie pirogronianowej, które są typowe dla pierwotnej marskości wątroby, a są obserwowane u ok. 27% chorych na zespół suchości. Ponadto obserwuje się przeciwciała reagujące z lamininą [8], z czynnikiem transkrypcji TFIIF [9] oraz aparatem Golgiego, a także przeciw białku związanemu z antygenem Ro, zwanemu białkiem pp75 [10].
Aspekty praktyczne
W praktyce klinicznej, aby rozpoznać układową chorobę tkanki łącznej, wykorzystuje się miano i rodzaj fluorescencji jądra komórkowego. Miano ANA u chorych na zespół suchości jest zwykle powyżej 1/640, natomiast typ fluorescencji jest mało swoisty, najczęściej jest to plamisty typ fluorescencji. W przypadku, gdy objawy kliniczne sugerują rozpoznanie zespołu suchości, a w metodzie immunofluorescencji pośredniej obecne są ANA o plamistym typie fluorescencji, należy ocenić swoistość antygenową tych autoprzeciwciał. Do tego celu służy metoda ELISA i określenie z jej wykorzystaniem obecności przeciwciał reagujących z SS-A/Ro i SS-B/La, które uważa się za swoiste dla tej jednostki chorobowej. Największe znaczenie kliniczne mają zatem przeciwciała reagujące z antygenem Ro i La. Obecność przeciwciał przeciw Ro jest związana z objawami pozagruczołowymi choroby, a szczególnie z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego, zapaleniem naczyń, niedokrwistością, obniżoną liczbą białych krwinek oraz płytek krwi, a także hipergammaglobulinemią. Przeciwciała reagujące z La kojarzą się natomiast z objawami skazy krwotocznej oraz wysokim mianem czynnika reumatoidalnego.
Piśmiennictwo
1. Haneji N, Nakamura T, Takio K, et al. Identyfication of a-fodrin as a candidate autoantigen in primary Sjögren’s syndrome. Science 1997; 276: 604-7. 2. Turkcapar N, Olmez U, Tutkak H, et al. The importance of alpha-fodrin anitibodies in the diagnosis of Sjögren’s syndrome. Rheumatol Int 2006; 26: 354-9. 3. Puszczewicz M. Przeciwciała przeciw cytoplazmie granulocytów obojętnochłonnych u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Reumatologia 2006; 44: 119-27. 4. Tubach F, Hayem G, Elias A, et al. Anticentromere antibodies in rheumatic practice are not consistently associated with scleroderma. Rev Rheum Eng Ed 1997; 64: 362-9. 5. Hebert MD, Szymczyk PW, Shpargel KB, et al. Coilin forms the bridge between Cajal bodies and SMN, the spinal muscular atrophy protein. Genes Dev 2001; 15: 2720-8. 6. Font J, Ramos-Casals M, Cervera R, et al. Antineutrophil cytoplasmic antibodies in primary Sjögren’s syndrome:prevalence and clinical significance. Br J Rheum 1998; 37: 1287-93. 7. Nishiya K, Chikazawa H, Hashimoto K, et al. Antineutrophil cytoplasmic antibodies in primary Sjögren’s syndrome. Clin Rheumatol 1999; 18: 268-72. 8. Konstantinov K, Foisner R, Byrd D, et al. Integral membrane proteins associated with the nuclear lamina are novel autoimmune antigens of the nuclear envelope. Clin Immunol Immunopathol 1995; 74: 95-8. 9. Cai Y, Kitajima S, Etoh F, et al. Autoantibody reactive with the human general transcription factor TFIIF in sera from patients with autoimmune disorders. Clin Exp Immunol 1997; 109: 488-93. 10. Wang D, Buyon JP, Zhu W, et al. Defining a novel 75 kDa phosphoprotein associated with SS-A/Ro and identification of distinct human autoantibodies. J Clin Invest 1999; 42: 697-702.
Copyright: © 2006 Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.



© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.