Patogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów. Część I – odpowiedź nabyta, uwarunkowania genetyczne i środowiskowe

Kliniczny początek reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) poprzedza faza bezobjawowa, podczas której inicjowana jest odpowiedź autoimmunizacyjna o różnej swoistości, a najbardziej charakterystycznym komponentem jest reaktywność limfocytów T i B na białka cytrulinowane. Rozwój nabytej odpowiedzi jest determinowany przez czynniki genetyczne i środowiskowe. Genetyczne podłoże RZS tworzy polimorficzny gen HLA-DRB1, kodujący cząsteczki DR zawierające „wspólny epitop” i prezentujące autoantygeny, oraz liczne geny związane z odpowiedzią nabytą. Spośród czynników środowiskowych główną rolę przypisuje się tym, które zwiększają cytrulinację białek, tj. paleniu tytoniu i zakażeniom wywołanym przez Porphyromonas gingivalis . Odpowiedź autoimmunizacyjna per se jest niewystarczająca do rozwoju RZS, ale stanowi istotną składową procesów patogennych, ponieważ autoprzeciwciała i aktywowane limfocyty biorą udział w inicjacji i podtrzymywaniu odpowiedzi zapalnej i procesach destrukcyjnych. W artykule omówiono te zagadnienia, opierając się na najnowszych osiągnięciach badawczych i w sposób zbiorczy przedstawiono graficznie (ryc. 1). Znaczenie układu odporności wrodzonej, cytokin i procesów destrukcyjnych w patogenezie RZS będzie przedmiotem następnych opracowań.

In rheumatoid arthritis (RA), clinical symptoms are preceded by the asymptomatic phase when autoimmune response of various specificities is initiated. The most characteristic is reactivity of T and B lymphocytes to citrullinated self-proteins. Development of autoimmune response is determined by genetic and environmental factors. Genetic background is formed by polymorphic HLA-DRB1 gene, encoding DR molecules with a “shared epitope” which present autoantigens, and by numerous genes associated with adaptive immunity. Cigarette smoking and infections with Porphyromonas gingivalis , known to trigger protein citrullination, are considered to be the major environmental factors. Autoimmunity alone is insufficient to trigger the disease, but represents an important component of pathological processes because autoantibodies and activated lymphocytes participate in the initiation and support of inflammation and in the joint destruction. Based on recently published data these questions are discussed, summarized and presented graphically (Fig. 1). The role of innate immunity, cytokines and destruction processes in RA pathogenesis will be the subject of next review articles.