Patogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów. Część III – cytokiny i procesy destrukcyjne

Cytokiny, białka wydzielane przez różne typy komórek, regulują przebieg wrodzonej i nabytej odpowiedzi immunologicznej, wpływają również na metabolizm chrząstki i kości. W reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) cytokiny o właściwościach prozapalnych i prodestrukcyjnych są wytwarzane w nadmiarze, stymulują syntezę enzymów degradujących chrząstkę, powstawanie osteoklastów resorbujących kość, a niektóre z nich hamują tworzenie osteo­blastów – komórek odbudowujących tkankę kostną. Z tych powodów pierwsze leki biologiczne zastosowane w terapii chorych na RZS miały na celu selektywne blokowanie aktywności wybranych cytokin. Dotychczasowe obserwacje wskazują jednak, że neutralizacja cytokin hamuje odpowiedź immunologiczno-zapalną i spowalnia progresję radiologiczną tylko u części chorych. Dlatego prowadzone są intensywne badania zmierzające do opracowania nowych sposobów terapeutycznych. Postęp badań nad biologią cytokin i mechanizmami regulującymi homeostazę chrząstki i kości sprawia, że wyłanianych jest wiele nowych cząsteczek, które mogą stać się celem terapii biologicznych, a liczne nowe leki biologiczne są oceniane w badaniach klinicznych. W pracy omówiono te zagadnienia, a schemat ilustrujący charakterystyczne dla RZS procesy destrukcyjne zamieszczono na rycinie 1.

Cytokines, proteins secreted by various cell types, regulate innate and acquired immunity as well as cartilage and bone metabolism. In rheumatoid arthritis (RA), cytokines exerting proinflammatory and prodestructive effects are overproduced, stimulate synthesis of cartilage degrading enzymes, generation of bone-resorbing osteoclasts and some of them inhibit the development of bone-forming osteoblasts. Due to these activities, cytokines became the first targets of biological therapies applied in RA. However, neutralization of select cytokines has been revealed to restrain immune and inflammatory responses and to slow radiological progression in some patients only. Therefore, intensive researches aimed at new therapy development are in progress. The improvement of knowledge on cytokine biology and cartilage and bone homeostatic mechanisms allows many new molecules to be proposed as potential therapeutic targets, and numerous new biological drugs are tested in clinical trials. These topics are reviewed and a scheme illustrating destruction of joint cartilage and bone in RA is shown in the figure 1.