en ENGLISH
eISSN: 2084-9834
ISSN: 0034-6233
Reumatologia/Rheumatology
Bieżący numer Archiwum Artykuły zaakceptowane O czasopiśmie Suplementy Rada naukowa Recenzenci Bazy indeksacyjne Prenumerata Kontakt
Panel Redakcyjny
Zgłaszanie i recenzowanie prac online
NOWOŚĆ
Portal dla reumatologów!
www.ereumatologia.pl
SCImago Journal & Country Rank


6/2010
vol. 48
 
Poleć ten artykuł:
Udostępnij:
Artykuł przeglądowy

Pierwotny zespół Sjögrena czy objawy wywołane przez zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C?

Irena Zimmermann-Górska

Reumatologia 2010; 48, 6: 442–445
Data publikacji online: 2010/12/20
Plik artykułu:
Pobierz cytowanie
 
 

Wstęp

Zespół Sjögrena (ZS) jest przewlekłą chorobą zapalną o podłożu autoimmunologicznym, w której dochodzi do powstawania nacieków z limfocytów w obrębie gruczołów wydzielania zewnętrznego i upośledzenia czynności tych gruczołów (zespół suchości), a także do zmian zapalnych w wielu układach i narządach. Odróżnia się pierwotną postać zespołu i postać wtórną, gdy jego objawy towarzyszą innym chorobom autoimmunologicznym, najczęściej reumatoidalnemu zapaleniu stawów i toczniowi rumieniowatemu układowemu [1].

Limfocyty B, znajdujące się w naciekach, wykazują cechy aktywacji, pod wpływem zjawiska apoptozy „ujawniają się” autoantygeny – rybonukleoproteiny, przeciwko którym u części chorych wytwarzane są przeciwciała: anty-Ro/SS-A i anty-La/SS-B. Zagrożeniem dla chorych z ZS jest rozwój chłoniaków – najczęściej nieziarniczych.

Przyczyna ZS jest nieznana, od wielu lat sprawdza się możliwość predyspozycji genetycznej, a także udziału zakażeń wirusowych. Wykazano, że u osób chorych częściej niż w populacji ogólnej obecne są antygeny HLA-B8, DR2, DR3, a także DRB1/DQA1/DQB1 [2]. Wśród wirusów, które mogą odgrywać rolę w etiopatogenezie ZS, bierze się pod uwagę wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) [1, 3–7]. Należy on do flawiwirusów mających zdolność in­dukowania autoimmunizacji; HCV ma charakter hepato-, sialo- i neurotropowy [6].

W 1992 r. Haddad i wsp. [8] wykazali, że w gruczołach śluzowych chorych na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C, w 58% przypadków obecne są nacieki z limfocytów. Od tego czasu rozpoczęła się seria badań mających na celu stwierdzenie ewentualnej zależności ZS i zakażenia HCV. Arrieta i wsp. [9] u chorych z przewlekłym zapaleniem ślinianek o nieznanej przyczynie i u chorych z ZS przeprowadzili badania mające na celu stwierdzenie ewentualnej obecności HCV-RNA w komórkach nabłonka gruczołów ślinowych. Zastosowali oni metodę hybrydyzacji in situ i badania immunohistochemiczne. Autorzy ci wykazali dowody zakażenia HCV i replikację wirusa u chorych należących do obu badanych grup w przypadkach, w których w surowicy obecne były przeciwciała anty-HCV. Z kolei badania Toussirot i wsp. [10] dowiodły, że HCV może namnażać się w gruczołach ślinowych, nie wywołując w nich zmian zapalnych.

Częstość występowania zakażenia HCV a objawy zespołu Sjögrena

Dotychczas nie udało się wykazać, czy zakażenie HCV może być bezpośrednią przyczyną ZS, czy wywołuje ono podobny zespół objawów i zaburzeń serologicznych, czy też tylko towarzyszy pierwotnemu ZS. Przeprowadzono wiele badań serologicznych, a także mających na celu wykrycie HCV-RNA u chorych z ZS. Uzyskane wyniki różniły się znacznie w zależności od populacji. Przeciwciała przeciw HCV w surowicy wykryto w Szwecji u 2% chorych, na Węgrzech u 6,1%, w Japonii odsetek ten wyniósł 12,2%, we Francji 17%, w Polsce 19,2%, a w Hiszpanii 26% (tab. I) [11]. Obecność HCV-RNA badano w Szwecji, gdzie częstość jego występowania wśród chorych z ZS wyniosła 2% [11], w Japonii 11,2%, a w Polsce 4,8%. Badania te muszą jednak zostać uzupełnione porównaniem wyników z uzyskanymi w ściśle dobranych grupach kontrolnych.

Objawy kliniczne i zaburzenia serologiczne „wspólne” dla zespołu Sjögrena i zakażenia HCV

Wśród objawów klinicznych obu omawianych chorób należy wymienić głównie objawy suchości związane z upośledzeniem czynności gruczołów wydzielania zewnętrznego, a także wiele objawów spowodowanych mieszaną krioglobulinemią i tworzeniem autoprzeciwciał. Pozagruczołowe objawy obu chorób to najczęściej zapalenie stawów, zapalenie naczyń, zapalenie wątroby, neuropatie, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz skłonność do powstawania chłoniaków (ryc. 1) [12–17].

Krioglobulinemia towarzyszy ZS z równoczesnym zakażeniem HCV u ok. 50% chorych, przeciwciała przeciwjądrowe w surowicy występują w ponad 60% przypadków, czynnik reumatoidalny w ponad 75%, u ok. 50% chorych stwierdza się obniżoną aktywność dopełniacza. W „prawdziwie pierwotnym” ZS przeciwciała „markerowe” anty-Ro/SS-A wykrywa się u ok. 55% chorych, anty-La/SS-B u ok. 40%. Zakażenie HCV u osób bez objawów ZS wiąże się z występowaniem tych przeciwciał w ok. 10% przypadków [17].

Kryteria klasyfikacyjne zespołu Sjögrena a zakażenie HCV

Amerykańsko-europejskie kryteria klasyfikacyjne ZS opracowane w 2002 r. (tab. II) wykluczają zaliczenie do grupy chorych z ZS przypadków, w których stwierdza się objawy zespołu i równoczesne zakażenie HCV [18]. Badania wielu autorów – m.in. Ramos-Casalsa i wsp. [5] – dowiodły jednak, że 85% tych chorych spełnia powyższe kryteria. Do czasu wyjaśnienia zależności ZS i zakażenia HCV autorzy ci proponują używanie w takich przypadkach określenia „ZS towarzyszący zakażeniom HCV” lub „wtórny ZS związany z zakażeniem HCV” – w odróżnieniu od „prawdziwie pierwotnego ZS”. Oczywiście nadal musiałoby obowiązywać określenie „wtórny ZS”, odnoszące się do sytuacji, gdy ZS nakłada się na objawy innych chorób autoimmunologicznych. Odróżnienie „prawdziwie pierwotnego ZS” od „zależnego od HCV” powinno się opierać na różnicach w występowaniu markerów immunologicznych. W tym pierwszym zespole znacznie częściej pojawiają się przeciwciała anty-Ro/SS-A i anty-La/SS-B, krioglobuliny i czynnik reumatoidalny, częściej także następuje spadek aktywności dopełniacza w porównaniu z zespołem „zależnym od HCV”.

Komentarz

Zespół Sjögrena nie jest jedyną chorobą reumatyczną, w etiopatogenezie której rozważa się udział HCV. Do takich chorób zalicza się także reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby autoimmunologiczne [18]. Równocześnie coraz częstsze zakażenie HCV obserwowane w ostatnich latach powinno się traktować jako przeszkodę w stosowaniu leków potencjalnie hepatotoksycznych i kolidujących z leczeniem przeciwwirusowym. Z tego punktu widzenia należy powtórzyć za Lovym i wsp. [19], że „reumatolodzy powinni obecnie dodać badania w kierunku wykrycia zakażenia HCV do rutynowej diagnostyki różnicowej przewlekłego zapalenia stawów”. W celu potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia HCV wykonuje się badania na obecność przeciwciał anty-HCV; „złotym standardem” jest wykrywanie HCV-RNA metodą reakcji łańcuchowej polimerazy [11].

Piśmiennictwo

 1. Carsons C. Sjögren’s syndrome. Kelley’s Textbook of Rheumatology G.S. Firestein et al. (eds.), 8 edition, Saunders Elsevier 2009; 1149-1168.  

2. Smyth CM, McKiernan SM, Hagan R, et al. Chronic hepatitis C infection and sicca syndrome: a clear association with HLA DQB1*02. Eur J Gastroenterol-Hepatol 2007; 19: 493-498.  

3. Madaliński K, Dzierżanowska-Fangrat K, Jóźwiak P i wsp. Rola zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C w patogenezie zespołu Sjögrena. Pol Arch Med Wewn 2002; 107: 167-171.  

4. Ramos-Casals M, Garcia-Carrasco M, Cervera R, et al. Hepatitis C virus infection mimicking primary Sjögren’s syndrome: a clinical and immunologic description of 35 cases. Medicine 2001; 80: 1-8.  

5. Ramos-Casals M, Loustaud-Ratti V, De-Vita S, et al. Sjögren’s syndrome associated with hepatitis C virus: a multicenter analysis of 137 cases. Medicine (Baltimore) 2005; 84: 81-89.  

6. Wener MH, Johnson RJ, Sasso EH, Gretch DR. Hepatitis C virus and rheumatic disease. J Rheumatol 1995; 23: 953-959.  

7. Durand JM, Lefevre P, Kaplanski G, et al. Sjögren’s syndrome and hepatitis C virus infection. Clin Rheumatol 1995; 14: 570-571.  

8. Haddad J, Deny P, Munz-Gotheil, et al. Lymphocytic sialadenitis of Sjögren`s syndrome associated with chronic hepatitis C virus liver disease. Lancet 1992; 339: 321-323.  

9. Arrieta JJ, Rodriguez-Inigo E, Ortiz-Movilla NO, et al. In situ detection of hepatitis C virus RNA in salivary glands. Am J Pathol 2001; 158: 259-264.

10. Toussirot E, Le Huédé G, Mougin C, et al. Presence of hepatitis C virus RNA in the salivary glands of patients with Sjögren’s syndrome and hepatitis C virus infection. J Rheumatol 2002; 29: 2382-2385.

11. Madaliński K, Godzik P, Zimmermann-Górska I i wsp. Anty-HCV oraz HCV-RNA u chorych z pierwotnym zespołem Sjögrena. Przegląd Epidemiol 2009; 63: 299-304.

12. Agnello V, Chung RT, Kaplan LM. A role for hepatitis C virus infection In type II cryoglobulinemia. N Engl J Med 1992; 327: 1490-1495.

13. Brito-Zeron P, Ramos-Casals M, Nardi N, et al. Circulating monoclonal immunoglobulins in Sjögren’s syndrome: prevalence and signal significance in 237 patients. Medicine (Baltimore) 2005; 84: 90-97.

14. Garcia-Carrasco M, Escarcea RO. Extrahepatic autoimmune manifestations of chronic hepatitis C virus infection. Annal Hepatol 2006; 5: 161-163.

15. Gumber SC, Chopra S. Hepatitis C. A multifaceted disease. Review of extrahepatic manifestations. Ann Intern Med 1995; 123: 615-620.

16. Madaliński K, Zajączek-Grabowska A, Chwalińska-Sadowska H i wsp. Zjawiska immunologiczne związane z zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu C i ich występowanie w zespole Sjögrena. Reumatologia 1998; 36: 222-225.

17. Ramos-Casals M, De-vito S, Tzioufas AG. Hepatitis C virus, Sjögren’s syndrome and B-cell lymphoma: linking infection, autoimmunity and cancer. Autoimmune Rev 2005; 4: 8-15.

18. Vitali C, Bombardieri S, Jansson R, et al. Classification criteria for Sjögren’s syndrome: a revised version of the European criteria proposed by the American-European Consensus Group. Ann Rheum Dis 2002; 61: 554-558.

19. Lovy MR, Starkebaum G, Uberoi S. Hepatitis C infection presenting with rheumatic manifestations: A mimic of rheumatoid arthritis. J Rheumatol 1996; 23: 979-983.
Copyright: © 2010 Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.



© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.