Porównanie działania przeciwdepresyjnego esketaminy i arketaminy w terapii depresji lekoopornej – przegląd doniesień

Cel.
Celem niniejszej pracy był przegląd literatury oceniającej działanie esketaminy i arketaminy w depresji lekoopornej. Opisano mechanizmy działania obu enancjomerów ketaminy, ich skuteczność kliniczną oraz profil bezpieczeństwa.

Przegląd piśmiennictwa.
Esketamina działa głównie poprzez antagonizm glutaminianergicznego receptora N-metylo-D-asparaginowego, co prowadzi do wzrostu neuroplastyczności i poprawy funkcji poznawczych. Podawana donosowo w połączeniu z doustnym antydepresantem, esketamina wykazywała szybki efekt przeciwdepresyjny (najczęściej oceniany skalą Montgomery-Asberg, MADRS, Montgomery-Asberg Depression Rating Scale) widoczny już po 24 godzinach od podania, a poprawa utrzymywała się przez cały okres leczenia. W długoterminowych badaniach przy udziale dużej liczby pacjentów potwierdzono profil bezpieczeństwa esketaminy i jej trwały efekt terapeutyczny, chociaż występowały istotne efekty uboczne, głównie przemijające, w tym dysocjacja i nadciśnienie tętnicze, które wymagają monitorowania. Arketamina, pomimo obiecujących wyników w modelach zwierzęcych, była badana klinicznie jedynie na niewielkich grupach pacjentów. Wstępne badania wskazują na jej potencjalnie korzystne działanie przeciwdepresyjne przy niższym ryzyku objawów dysocjacyjnych w porównaniu do esketaminy, jednak wyniki te wymagają dalszej weryfikacji. Brak jest dużych, randomizowanych badań klinicznych oceniających skuteczność i bezpieczeństwo arketaminy, co na chwilę obecną ogranicza jej zastosowanie w praktyce i stanowi przesłankę do dalszych badań.

Wnioski.
Esketamina wydaje się skuteczną opcją terapeutyczną w leczeniu depresji opornej na leczenie, szczególnie w formie podania donosowego, co zwiększa jej kliniczną dostępność. Arketamina wykazuje potencjalnie korzystniejszy profil bezpieczeństwa i tolerancji, co sprawia, że może stanowić alternatywę dla esketaminy. Wymaga to jednak dalszego potwierdzenia w badaniach klinicznych.



Aim.
This study aims to review the literature evaluating the effects of esketamine and arketamine in patients with Treatment-Resistant Depression within the context of Major Depressive Disorder. The mechanisms of action of both ketamine enantiomers, their clinical efficacy, and safety profiles are discussed.

Literature review.
Esketamine, the effectiveness of which has been extensively studied, acts primarily as an antagonist of the glutamatergic N-methyl-D-aspartate receptor, leading to increased neuroplasticity and improved cognitive function. When administered intranasally in combination with an oral antidepressant, esketamine has demonstrated a rapid antidepressant effect, most commonly assessed using the Montgomery-Åsberg Depression Rating Scale (MADRS), which becomes evident within 24 hours of administration. The therapeutic benefit is sustained throughout the treatment period. Long-term studies involving large patient cohorts have confirmed the safety profile and sustained efficacy of esketamine. However, notable transient side effects, including dissociation and hypertension, have been observed, necessitating monitoring. Despite promising results in animal models, arketamine has been clinically tested only in small patient groups. Preliminary studies suggest its potential antidepressant benefits with a lower risk of dissociative symptoms compared to esketamine. However, these findings require further validation. Currently, no large, randomised clinical trials assess the efficacy and safety of arketamine, limiting its application in clinical practice and warranting further investigation.

Conclusions.
Esketamine appears to be an effective therapeutic option for treatment-resistant depression, particularly when administered intranasally, which enhances its clinical accessibility. Arketamine may offer an improved safety and tolerability profile, making it a potential alternative to esketamine. However, further clinical trials are required to confirm its efficacy and safety.