Stres a zaburzenia psychiczne

Stres odgrywa niezwykle ważną rolę w życiu. Ułatwia wykształcenie nowych zachowań adaptacyjnych, udoskonalenie dawnych, przyczyniając się do rozwoju jednostki. Tak bywa w przypadku stresu krótkotrwałego, zwanego eustresem.
Długo utrzymujący się stres (distres) jest reakcją dezadaptacyjną, prowadzącą do zaburzeń funkcjonowania organizmu. Ujawnieniu może ulec predyspozycja genetyczna do wystąpienia zaburzeń psychicznych czy schorzeń somatycznych. Nadmierna i przewlekła aktywacja określonych szlaków neuronalnych w ośrodkowym układzie nerwowym może uruchamiać rozwój patogenetyczny określonych zaburzeń psychicznych.
Adaptacyjne możliwości eustresu wykorzystywane są w terapii psychologicznej, w czasie której pacjenci poddawani kontrolowanym i umiarkowanym sytuacjom stresogennym uczą się radzić sobie z nimi i wypracowują własne skuteczne metody funkcjonowania i przezwyciężania choroby.




Definicja stresu


Celem każdego żywego organizmu, w tym człowieka, jest zachowanie życia, czyli własnej autonomii i integralności w otaczającym świecie. Utrzymaniu stałego środowiska wewnętrznego, czyli homeostazie, służą mechanizmy nerwowo-humoralne. Zachowaniu autonomii, czyli przeżyciu w świecie zewnętrznym służą struktury poznawczo-emocjonalno-pamięciowo-behawioralne. Ich zadaniem jest uniknięcie zagrożeń lub deprywacji potrzeb. Wspomniane wyżej mechanizmy mają charakter adaptacyjny – przywracają równowagę środowiska wewnętrznego, eliminują zagrożenia, zaspokajają potrzeby. Niektóre z nich mają charakter wrodzony, większość jednak, szczególnie u ludzi, zostaje nabytych w wyniku doświadczenia.
Działania adaptacyjne zostają uruchomione przez odpowiednie sygnały, np. zmianę pH krwi, spadek ciśnienia parcjalnego krwi, także głód, napaść, ale także pytanie egzaminatora, nagłe wyłączenie komputera podczas pracy. Uogólniając – mówi się, iż mechanizmy adaptacyjne są włączane, gdy istnieje rozbieżność pomiędzy stanem referencyjnym lub oczekiwanym a rzeczywistym. Nierzadko zdarza się, iż zastosowane mechanizmy nie przynoszą pożądanego efektu. Konieczne wówczas staje się zastosowanie innych – adekwatnych. Dochodzi do sytuacji stresowej.
Sytuację stresową można więc określić jako rozbieżność pomiędzy stanem referencyjnym/oczekiwanym a rzeczywistym, którego nie usuwają dotychczas stosowane działania adaptacyjne. Konieczne staje się znalezienie i wytworzenie nowych,...


Pełna treść artykułu...