Dawka dodatkowa szczepienia u chorych leczonych rytuksymabem, którzy nie odpowiedzieli na szczepienie mRNA

Przedstawiamy porównanie schematu szczepień homologicznych i heterologicznych.

Rytuksymab to lek biologiczny – przeciwciała monoklonalne skierowane na antygen CD20. Działanie leku polega na niszczeniu limfocytów B, na powierzchni których znajduje się antygen.

Populacja limfocytów B po zakończeniu działania leku zostaje odbudowana, gdyż macierzyste limfocyty B są pozbawione cząsteczki CD20. Zwykle powrót do wartości prawidłowych następuje w okresie do 12 miesięcy od podania leku. Chorzy, u których stosowany jest rytuksymab, są w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia zakażenia SARS-CoV-2, jak również ciężkiego przebiegu COVID-19 (z koniecznością hospitalizacji, jak również wysoką śmiertelnością). Jednocześnie brak limfocytów B związany jest z upośledzeniem odpowiedzi na szczepienie przeciwko COVID-19. W przypadku osób z zaburzeniami odporności, np. wynikającymi ze stosowanych leków, podaje się dodatkowe dawki szczepień w celu uzyskania optymalnej ochrony. Aktualnie brak jest danych, który schemat szczepienia przeciwko COVID-19 jest najkorzystniejszy w tej grupie pacjentów.

W randomizowanym badaniu klinicznym u 55 chorych leczonych rytuksymabem – którzy otrzymali według standardu dwie dawki szczepionki mRNA, lecz nie stwierdzono u nich w surowicy przeciwciał przeciwko białku S wirusa SARS-CoV-2 – podano trzecią, dodatkową dawkę szczepionki (stosując szczepionki o różnych mechanizmach działania). Dobór grup chorych uwzględniał liczbę limfocytów B w krwi obwodowej. 27 chorych otrzymało szczepionkę wektorową – AstraZeneca (szczepienie heterologiczne), 28 osób szczepienie mRNA – Pfizer lub Moderna w zależności od wcześniej stosowanych preparatów (szczepienie homologiczne).

Oznaczenia dotyczące odpowiedzi na szczepienie wykonano w czwartym tygodniu po podaniu szczepionki. Obecność przeciwciał SARS CoV-2 stwierdzono u 6 z 27 chorych szczepionych szczepionką wektorową i u 9 z 28 chorych, którzy otrzymali szczepionkę mRNA. Dodatni wynik miana przeciwciał neutralizujących uzyskano u 4 spośród 15 chorych z serokonwersją. U chorych bez limfocytów B w krwi obwodowej serokonwersję uzyskano u 8 proc. (3 z 37) , natomiast u chorych z wykrywalnymi limfocytami B odsetek serokonwersji wyniósł 67 proc. (12 z 18).

Serokonwersję uzyskano u 27 proc. chorych po szczepieniu dodatkowym. Ponadto po podaniu trzeciej, dodatkowej dawki szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 (mRNA lub wektorowej) w badanej grupie zmniejszył się odsetek chorych bez odpowiedzi zarówno komórkowej, jak i humoralnej – z 31 proc. do 6 proc.

Przeprowadzone badanie nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, który schemat szczepień jest korzystniejszy dla chorego z immunosupresją (w wynikach nie uzyskano istotności statystycznej, a grupy badane były małe). Po szczepionce mRNA notowano wyższe poziomy przeciwciał, natomiast szczepionki wektorowe dawały lepszą odpowiedź komórkową.

Niestety, aktualnie nie wiadomo, jakie to ma znaczenie kliniczne w ochronie przed zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Warto jednak podkreślić, że stosowanie dodatkowych dawek szczepionki u chorych z immunosupresją ma istotne znaczenie w uzyskiwaniu odpowiedzi immunologicznej w grupie chorych z leczeniem immunosupresyjnym.

Opracowanie: dr n. med. Ewa Morgiel