Artykuł poglądowy
Czynniki protekcyjne funkcji poznawczych w procesie starzenia się – przegląd piśmiennictwa

Jak wynika z danych demograficznych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce ciągle wzrasta liczba osób w wieku starszym. Zjawisko to pociąga za sobą szereg konsekwencji społecznych i ekonomicznych. Do ich zminimalizowania dążą działania podejmowane na rzecz zapewnienia ludziom starszym jak najdłuższej sprawności intelektualnej i fizycznej. Celem pracy było przedstawienie przeglądu piśmiennictwa dotyczącego czynników protekcyjnych funkcji poznawczych w procesie starzenia się. Zaprezentowano definicje starzenia się i teorie, za pomocą których badacze próbują wyjaśnić biochemiczne mechanizmy procesu. Wymieniono główne teorie reprezentujące trzy nurty: ewolucjonistyczny, stochastyczny i niestochastyczny. Zdefiniowano próg starości demograficznej populacji. Opisano zjawisko starzenia się społeczeństw oraz sytuację demograficzną osób starszych. Przedstawiono zmiany fizjologiczne, jakie zachodzą w obrębie funkcjonowania poznawczego wraz z wiekiem, w tym opisano starzenie spostrzegania, uwagi, pamięci, uczenia się, myślenia oraz inteligencji. Tempo oraz stopień upośledzenia funkcji poznawczych są zależne od czynników modyfikowalnych, którym badacze poświęcają najwięcej uwagi, i niemodyfikowalnych. Zaprezentowano aktualne wyniki badań na temat czynników protekcyjnych procesów kognitywnych u osób starszych związanych ze stylem życia, czyli aktywność fizyczną i umysłową oraz dietę tych osób. Największe potwierdzenie w badaniach ma związek regularnej aktywności fizycznej z lepszym funkcjonowaniem poznawczym osób w starszym wieku. Wpływ chorób somatycznych i psychicznych na funkcje poznawcze wykracza poza obszar niniejszego przeglądu.

Central Statistical Office demographic data show that the Polish population of elderly people has been increasing. This phenomenon entails a number of social and economic consequences. Therefore there has been great emphasis on maintaining mental health and physical independence among the elderly as long as possible. The aim of this work was to present a review of protective factors of cognitive function in the process of ageing. In this paper the definition of ageing and the theories which can explain biochemical mechanisms of the ageing process are presented. Special attention is paid to the evolutionary, stochastic and non-stochastic theories as well as to the demographic criterion of ageing societies in the context of the present demographic situation of the elderly population. Physiological changes in cognitive function in ageing are presented, e.g. ageing of perception, attention, memory, learning, thinking and intelligence. Since the rate and degree of impairment of cognitive function may depend on modifiable factors, a review of research concerning protective factors of cognitive decline, such as physical activity, mental activity and diet, is presented. It is emphasized that among these factors physical activity seems to be the one that has received the strongest scientific support. The impact of somatic and psychical diseases on cognitive decline is not a subject of this review.