Neuropsychologia procesów poznawczych i funkcji wykonawczych w świetle teorii Piageta

Jean Piaget był szwajcarskim filozofem, psychologiem i pedagogiem. W pierwszej połowie XX wieku stworzył teorię rozwoju poznawczego człowieka, która do dziś pozostaje jedną z kluczowych koncepcji w psychologii.

Empiryczne podstawy jej założeń można odnaleźć w zmianach neuronalnych towarzyszących dojrzewaniu poszczególnych struktur układu nerwowego, które przebiegają wyjątkowo dynamicznie w okresie adolescencji. Celem niniejszego artykułu jest analiza rozwoju funkcji poznawczych i wykonawczych człowieka w kontekście dojrzewania układu nerwowego, ze szczególnym uwzględnieniem teorii Piageta. Praca opiera się na przeglądzie literatury z zakresu neuropsychologii i neurobiologii z wykorzystaniem takich baz danych, jak PubMed czy Google Scholar, koncentrując się na neuronalnych korelatach czterech stadiów rozwoju poznawczego: stadium sensoryczno-motorycznego, przedoperacyjnego, stadium operacji konkretnych i operacji formalnych. Szczególną uwagę poświęcono roli w kształtowaniu zdolności poznawczych takich obszarów, jak kora przedczołowa, kora ciemieniowa oraz móżdżek. Omówiono także rozwój funkcji wykonawczych, takich jak pamięć operacyjna, kontrola hamowania i elastyczność poznawcza, oraz podjęto próbę wyjaśnienia ich zależności od dojrzewania poszczególnych struktur mózgu. Wnioski podkreślają znaczenie dynamicznych zmian neuronalnych dla unikalnych zdolności poznawczych człowieka oraz sugerują kierunki dalszych badań w tej dziedzinie. Pogłębienie wiedzy na temat neurobiologicznych mechanizmów rozwoju poznawczego może się przyczynić do lepszego rozumienia procesów edukacyjnych, doskonalenia metod pedagogicznych oraz skuteczniejszego wspierania rozwoju dzieci i młodzieży w kontekście psychologii rozwojowej.

Jean Piaget was a Swiss philosopher, psychologist, and educator. In the first half of the 20th century, he developed a theory of human cognitive development, which remains one of the fundamental concepts in psychology to this day. The empirical foundations of its assumptions can be found in the neuronal changes accompanying the maturation of the nervous system, which occur particularly dynamically during adolescence. The aim of this article is to analyze the development of human cognitive and executive functions in the context of nervous system maturation, with particular emphasis on Piaget’s theory. The study is based on a literature review in the fields of neuropsychology and neurobiology, utilizing databases such as PubMed and Google Scholar, and focuses on the neural correlates of the four stages of cognitive development: sensorimotor, preoperational, concrete operational, and formal operational. Attention is given to the role of the prefrontal cortex, parietal cortex, and cerebellum in shaping cognitive abilities. The development of executive functions, such as working memory, inhibitory control, and cognitive flexibility, is also discussed, along with an attempt to explain their dependence on the maturation of specific brain structures. The findings highlight the significance of dynamic neuronal changes for the unique cognitive abilities of humans and suggest directions for further research in this field. Advancing knowledge of the neurobiological mechanisms of cognitive development may contribute to a better understanding of educational processes, the improvement of pedagogical methods, and more effective support for the development of children and adolescents in the context of developmental psychology.