Zmienność rytmu serca jako metoda oceny autonomicznego układu nerwowego w wybranych zaburzeniach psychicznych

Cel
Analiza zmienności rytmu serca (heart rate variability – HRV) oparta na badaniu EKG jest nieinwazyjną metodą, która ocenia aktywność zarówno części współczulnej, jak i przywspółczulnej układu autonomicznego. Pomiar HRV opisuje czasowe różnice pomiędzy następującymi po sobie skurczami komór serca, czyli odstępami pomiędzy załamkami R zespołu QRS. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań nad HRV w wybranych zaburzeniach psychicznych.

Poglądy
Osoby z zaburzeniami psychicznymi mają zmniejszoną HRV, szczególnie jej składowe zależne od aktywności przywspółczulnej, i częściej niż osoby zdrowe psychicznie zapadają na choroby sercowo-naczyniowe. Negatywny wpływ na HRV mogą mieć również stosowane w psychiatrii leki. Zmniejszenie HRV, zależne od przewagi aktywności współczulnej nad przywspółczulną, opisywano w licznych zaburzeniach psychicznych – schizofrenii, zaburzeniach depresyjnych i lękowych, bezsenności. Spośród leków przeciwpsychotycznych najmniej korzystny dla serca jest wpływ klozapiny, a najbezpieczniejszym wydaje się leczenie amisulprydem i risperidonem. Leki stosowane w leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych również mają różny profil bezpieczeństwa kardiologicznego. Najmniej korzystne jest działanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Wenlafaksyna i mirtazapina również obniżają HRV, natomiast leki z grupy SSRI, w tym także mająca największe w tej grupie działanie cholinolityczne paroksetyna, wydają się bezpieczne. W przypadku leków zmniejszających HRV wskazane jest stosowanie jak najmniejszej skutecznej dawki, gdyż parametry HRV ulegają zmniejszeniu wraz ze zwiększaniem dawki leku.

Wnioski
Analiza HRV jest wiarygodnym i technicznie łatwym do wykonania badaniem. Przedstawione wyniki badań wskazują, że badanie HRV może mieć powszechne zastosowanie w psychiatrii jako biologiczny marker wzbudzenia autonomicznego oraz do oceny bezpieczeństwa kardiologicznego leków.



Purpose
Analysis of heart rate variability (HRV) based on ECG is a non-invasive method which assesses the activity of both the sympathetic and the parasympathetic part of autonomic nervous system. HRV measurement describes time differences between consecutive heartbeats – intervals between the R waves of the QRS complex. The aim of the article is to present results of research on HRV in selected mental disorders.

Views
People with mental disorders have reduced HRV, especially components dependent on parasympathetic activity, and more often than healthy subjects develop cardiovascular diseases. Moreover, drugs psychiatric drugs can also have negative influence on HRV. Reduction of HRV, dependent on sympathetic predominance, has been described in numerous mental disorders – schizophrenia, affective and anxiety disorders, insomnia. Among the antipsychotics, the least favorable for heart is the effect of clozapine, treatment with amisulpride and risperidone seems safe. Antidepressants also have a different cardiological safety profile. The least beneficial is the action of tricyclic antidepressants. Venlafaxine and mirtazapine also lower HRV, while SSRIs, including paroxetine which has the largest in this group cholinolytic action, seem to be safe. In the case of HRV-reducing drugs it is advisable to use the lowest effective dose, as the HRV parameters are reduced with increasing the dose of the drug.

Conclusions
HRV analysis is reliable and technically easy to perform. The results of presented studies indicate that HRV assessment may be widely used in psychiatry as a biological marker of an autonomic excitation and to evaluate cardiological safety of drugs.