APS o ciężkim przebiegu – rola rytuksymabu w terapii

Coraz więcej danych przemawia za rolą limfocytów B w patogenezie zespołu antyfosfolipidowego. Zastosowanie terapii skierowanej przeciwko nim może mieć korzystny efekt terapeutyczny związany z eliminacją autoreaktywnych limfocytów B, wpływem na syntezę autoprzeciwciał czy zmniejszeniem tworzenia kompleksów immunologicznych.

Wyniki retrospektywnego badania Agmon-Levin i wsp. analizującego skuteczność terapii rytuksymabem (RTX) ciężkich postaci zespołu antyfosfolipidowego (APS) wskazują, że lek może znaleźć zastosowanie w trudnych do leczenia manifestacjach klinicznych choroby. Przeanalizowano 40 przypadków chorych z rozpoznaniem APS z opornymi na leczenie manifestacjami klinicznymi – rozlanym krwawieniem śródpęcherzykowym, nawracającymi epizodami zakrzepowymi i/lub niedokrwiennymi mimo stosowanej antykoagulacji ± leków antyagregacyjnych, cytopenią (trombocytopenia, autoimmunologiczna anemia hemolityczna), zajęciem układu nerwowego (pląsawica, padaczka, zaburzenia poznawcze), nefropatią APS, ciężkim zajęciem skóry oraz katastroficznym APS. 78 proc. przypadków stanowił pierwotny APS, w 9 przypadkach był to APS wtórny do tocznia rumieniowatego układowego. 75 proc. badanych było trójpozytywnych względem ALPA. RTX stosowany był według schematu 4 wlewy po 375 mg/m² p.c. co tydzień i.v. lub 1000 mg i.v. w odstępie dwóch tygodni (schemat dawkowania zależał od decyzji lekarza prowadzącego). U niemal 1/4 badanych podano więcej niż jeden cykl RTX. U większości pacjentów stosowano równolegle glikokortykoidy w wysokich dawkach, inne leki immunosupresyjne lub plazmaferezy.

W 80 proc. przypadków uzyskano zadowalającą odpowiedź na leczenie, w tym w ponad połowie przypadków (55 proc.) pełną odpowiedź, definiowaną jako całkowite wycofanie się objawów będących wskazaniem do podania RTX i brak nawrotów przez okres kolejnych co najmniej 12 miesięcy. W 12,5 proc. przypadków nie uzyskano odpowiedzi na leczenie, a 3 pacjentów zmarło. Przy pełnej odpowiedzi na leczenie obserwowano znaczący spadek poziomu przeciwciał antyfosfolipidowych w okresie 4–6 miesięcy od podania leku. W przypadku braku lub częściowej odpowiedzi na leczenie miana przeciwciał nie ulegały istotnym zmianom. Częściej odpowiedź na leczenie (pełna lub częściowa remisja) uzyskiwano w przypadkach stosowania RTX według schematu w przeliczeniu na powierzchnię ciała (100 proc. vs 65 proc.). Zastosowane leczenie nie było związane z wystąpieniem poważnych zdarzeń niepożądanych, w tym u pacjentów, którzy otrzymali więcej niż jeden cykl leku.

Coraz więcej danych przemawia za rolą limfocytów B w patogenezie APS. Stąd hipoteza, że zastosowanie terapii skierowanej przeciwko limfocytom B może mieć korzystny efekt terapeutyczny związany m.in. z eliminacją autoreaktywnych limfocytów B, wpływem na syntezę autoprzeciwciał czy zmniejszeniem tworzenia kompleksów immunologicznych. Do chwili obecnej nie ma jednak danych z badań klinicznych przemawiających za skutecznością takiego postępowania, a dostępne wyniki oparte są na opisach serii przypadków i badaniach obserwacyjnych.


Opracowanie: dr Marta Madej