Jakość życia i zespoły bólowe u chorych na nowotwory płuc

W Polsce rak płuca stanowi najczęstszą lokalizację guza u mężczyzn i trzecią u kobiet oraz pierwszą przyczynę zgonu mężczyzn i kobiet spośród chorób nowotworowych. Ze względu na niekorzystne rokowanie, złe wyniki leczenia, liczne objawy, znaczne obciążenie psychiczne, problemy socjalne i duchowe nowotwory płuc istotnie pogorszają jakość życia (JŻ) chorych i ich rodzin.

Dolegliwości bólowe stanowią częsty objaw nowotworów płuc. Ból może być spowodowany bezpośrednio przez rozwój miejscowy bądź rozsiew nowotworu, pośrednio przez rozwój choroby nowotworowej (zespoły paranowotworowe), leczenie onkologiczne i choroby współistniejące. Zespoły bólowe związane z miejscowym rozwojem guza dotyczą nacieku struktur klatki piersiowej: opłucnej, śródpiersia, żeber, nerwów międzyżebrowych i splotu ramiennego. U chorych z rozsiewem nowotworu ból może być spowodowany przerzutami do kości (zwłaszcza do kręgosłupa), narządów trzewnych (najczęściej wątroby i nadnerczy) i mózgowia.

Rozwój zespołów paranowotworowych, m.in. wyniszczenia (zespół anoreksja–kacheksja–astenia) prowadzi do zaników mięśniowych, co sprzyja wystąpieniu przykurczu mięśni, natomiast osteoartropatia przerostowa może być przyczyną bólu stawowo-mięśniowego. Dolegliwości bólowe mogą być wywołane leczeniem przeciwnowotworowym miejscowym (głównie zabiegami otwarcia klatki piersiowej i uszkodzeniem nerwów międzyżebrowych), a także systemowym podaniem cytostatyków, zwłaszcza pochodnych platyny (bolesna polineuropatia obwodowa). Przyczyną dolegliwości bólowych może być rozwój chorób współistniejących, np. zmian zwyrodnieniowych stawów czy osteoporozy. Kaszel z kolei może powodować bądź nasilać ból w klatce piersiowej.

Leczenie bólu u chorych na nowotwory płuc jest oparte na farmakoterapii, która może być uzupełniona technikami interwencyjnymi, co istotnie poprawia JŻ, także dzięki wsparciu psychosocjalnemu i duchowemu chorych i rodzin oraz wdrożeniu modelu zintegrowanej opieki onkologicznej i wspierającej (wczesna opieka paliatywna).

Abstract

In Poland, lung cancer is the most common tumour diagnosed in men and third in women and the first cause of cancer death among both men and women. Due to poor prognosis and unsatisfactory treatment results, numerous symptoms, significant psychological burden, social and spiritual problems, lung tumours significantly decrease patients’ and families’ quality of life (QOL).

Pain is a frequent symptom in lung tumours. Pain may be induced directly by local growth or dissemination of the tumour, indirectly evoked by cancer – paraneoplastic syndromes, oncological treatment and comorbidities. Local pain syndromes most frequently are induced by infiltration by the tumour thoracic cage structures such as pleura, ribs, intercostal nerves and brachial plexus. Patients with tumour dissemination may suffer from pain evoked by bone (especially spine), visceral organs (most frequently liver and suprarenal glands) and brain metastases.

Development of paraneoplastic syndromes, among which anorexia–cachexia–asthenia syndrome leads to muscle atrophy, which may contribute to muscle spasm appearance, whereas hypertrophic osteoarthropathy may be a cause of arthralgia and muscle pain. Pain may be induced by oncology local treatment (mainly surgical interventions – thoracotomy and intercostal nerves damage) and systemic cytotoxic drugs administration, especially platinum derivatives (painful peripheral neuropathy). Pain may also be induced by comorbidities such as spondyloarthrosis or osteoporosis. Cough may induce or intensify pain in the chest.

Treatment of pain in lung tumour patients is based on pharmacotherapy that may be supplemented with interventional techniques, which may significantly improve patients’ QOL also thanks to psychosocial and spiritual support offered to patients and families and introducing integrated model of oncological and supportive/early palliative care.