Percepcja programów redukcji szkód skierowanych do osób uzależnionych od alkoholu. Wyniki badania jakościowego wśród terapeutów alkoholowego lecznictwa ambulatoryjnego w Polsce

Wprowadzenie: Programy redukcji szkód skierowane do osób uzależnionych od narkotyków są dobrze udokumentowane i akceptowane przez środowisko terapeutyczne. Jednocześnie programy tego typu skierowane do osób uzależnionych od alkoholu są rzadko tematem opracowań naukowych, a ich realizacja napotyka opór środowiska. Artykuł prezentuje wyniki badania jakościowego poświęconego percepcji dwóch przykładowych programów redukcji szkód dla osób uzależnionych od alkoholu, zrealizowanego z terapeutami uzależnienia od alkoholu.

Materiał i metody: Dwudziestu sześciu terapeutów zatrudnionych w polskim systemie alkoholowego lecznictwa ambulatoryjnego wzięło udział w czterech zogniskowanych wywiadach grupowych, które zostały nagrane na dyktafon, a następnie poddane transkrypcji dosłownej i analizie jakościowej przy wykorzystaniu programu do wspomaganej komputerowo jakościowej analizy danych (ATLAS.ti wersja 7.5.9).

Wyniki: Zidentyfikowano trzy typy przeszkód w implementacji programów redukcji szkód dla osób uzależnionych od alkoholu: (1) orientacja na abstynencję i związany z nią obraz uzależnienia; (2) poczucie nieadekwatności programów do postrzeganych cech, potrzeb i możliwości osób uzależnionych; (3) normy kulturowe i polski kontekst społeczno-historyczny.

Omówienie: Podawanie osobom uzależnionym substancji, od której są uzależnione, narusza tabu i jest najbardziej krytykowanym elementem programów, nawet jeśli idzie w parze z akceptowaną społecznie aktywnością, jaką jest podjęcie pracy i de facto redukcja wielu szkód społecznych wynikających z uzależnienia.

Wnioski: Przykład Polski pokazuje, że terapeuci będący częścią systemu lecznictwa zorien¬towanego na abstynencję nie dostrzegają możliwości rozszerzenia oferty o programy redukcji szkód, wskazując na szereg barier w ich implementacji. Jednocześnie osoby uczestniczące w badaniu dostrzegają potencjał, wagę i siłę tych programów w redukowaniu realnych problemów, których doświadczają zmarginalizowane społecznie osoby głęboko uzależnione od alkoholu.

Introduction: Harm reduction programmes for drug addicts are well documented and accepted by practitioners, whereas harm reduction programmes for alcohol addicts are under researched and encounter resistance. The article presents the results of a qualitative study focused on the perception of two case studies of drinking under control programmes (DUCPs) by outpatient treatment providers working in abstinence-focused Polish alcohol treatment system.

Material and methods: The 26 alcohol addiction professionals were participants of four focus group interviews (FGI), which were audio-recorded and transcribed verbatim. Data were coded and analysed using ATLAS.ti software (version 7.5.9).

Results: Three types of barriers were identified: (1) prevailing orientation towards abstinence and related images of addiction; (2) difficulties to match client profiles with the DUCPs characteristics; (3) cultural norms related to historical features and collective memories in Poland as a post-communist country.

Discussion: The provision of alcohol as breaking a taboo remained the centre of critique, even when linked with work as an important societal value, and regardless of the harm reduction perspective and outcomes of DUCPs, to which there was only marginal reference.

Conclusions: Treatment counsellors in an abstinence dominated treatment system, as the case of Poland shows, see no chances for the implementation of DUCPs and identify both cultural and addiction-related barriers (i.e. the lack of acceptance for providing alcohol). At the same time, they recognise the potential of DUCPs in terms of the importance of harm reduction measures and pragmatism of a bottom up perspective.