Rola dermoskopii w ocenie akralnych zmian melanocytowych

Dermoskopia (mikroskopia epiluminescyjna) jest nieinwazyjną metodą diagnostyczną, która umożliwia oglądanie w powiększeniu zmian skórnych. Badanie dermoskopowe wykorzystujące światło i immersję pozwala na ocenę wzorców, struktury oraz dystrybucji i ilości barwnika w zmianach skórnych na różnej głębokości (naskórek, granica skórno-naskórkowa, warstwa brodawkowata skóry właściwej) [1].

Zasadniczym celem dermoskopii jest diagnostyka różnicowa zmian barwnikowych wymagających wycięcia chirurgicznego (czerniak, rak podstawnokomórkowy, niektóre znamiona atypowe) od zmian łagodnych wymagających tylko okresowej kontroli [2]. Badania dermoskopowe skóry są wykonywane: dermoskopem klasycznym (używanym tylko do oglądania zmiany w powiększeniu 10–20-krotnym), dermoskopem połączonym z aparatem cyfrowym oraz wideodermoskopem (20–100-krotne powiększenie). Dwa ostatnie urządzenia pozwalają na archiwizowanie zdjęć zmian skórnych.

Zastosowanie dermoskopii zwiększa trafność rozpoznawania o 5–30% w stosunku do badania klinicznego okiem nieuzbrojonym, co zależy od fototypu skóry i doświadczenia lekarza [3]. Ponadto może pozwolić na diagnostykę znamion dysplastycznych w fazie aktywnej, mogącej prowadzić do transformacji nowotworowej oraz kwalifikację takich zmian do wczesnego usunięcia chirurgicznego [4]. Współczesna diagnostyka czerniaków skóry nie może się odbyć bez badania dermoskopowego, którego czułość wynosi 83–89%, a swoistość 68–83% [5].

Do oceny dermoskopowej zmian barwnikowych na skórze opracowano wiele schematów przetestowanych w badaniach klinicznych oraz w praktyce medycznej. Stosowanymi algorytmami są: kryteria ABCD, 7-punktowa skala Glasgow, przesiewowa trójstopniowa skala (ang. three-point checklist) oraz najbardziej dokładna analiza wzorca (ang. pattern analysis). Kryteria ABCD obejmują: A – asymetrię zmiany, B – nierówny, nieregularny brzeg, C – występowanie dwóch lub więcej kolorów w obrębie znamienia, D – średnicę powyżej 6 mm [6]. Schemat ten został zmodyfikowany przez Bluma i wsp. [7] przez dodanie punktu E – ewolucja zmiany. Do 7-punktowej skali Glasgow należą następujące cechy: 1 – powiększenie zmiany, 2 – zmiana kształtu, 3 – zmiana koloru, 4 – obecność stanu zapalnego, 5 – obecność sączenia, krwawienia ze zmiany lub widoczny strup, 6 – zaburzenia czucia (np. świąd i przeczulica), 7 – wymiar powyżej 7 mm [8]. Istotą skali trójstopniowej jest ocena trzech parametrów zmiany barwnikowej: 1 – asymetria kolorów i struktur, 2 – atypowa siatka barw-nikowa, 3 – obecność stalowoniebieskich struktur. Stwierdzenie 2 z 3 cech zwiększa prawdopodobieństwo rozpoznania zmiany jako złośliwej [9]. Analiza wzorca – skala opracowana przez Soyer i wsp. [9], pozwala na odróżnienie zmian melanocytowych od niemelanocytowych za pomocą analizy wzorca zmiany w aspekcie ogólnym (globalnym), a następnie zdefiniowanie charakteru zmiany za pomocą cech lokalnych przyrównanych do alfabetu dermoskopii. W diagnostyce globalnej wyróżnia się 10 podstawowych wzorców zmian: wzorzec siateczkowaty, globularny, typu kostki brukowej, homogenny, typu wy-buchu gwiazdy, równoległy, wieloskładnikowy, zatokowy, nieswoisty, guzkowy; natomiast w diagnostyce lokalnej ocenia się elementy strukturalne zmiany barwnikowej, takie jak: siatka, pseudosiatka, kropki i ciałka skupione, smugi gałązkowate, pseudopodia, objaw welonu, przebarwienie, odbarwienie, objaw regresji, struktury naczyniowe, czerwonofioletowe zatoki [1, 10, 11]. Innymi, rzadziej stosowanymi schematami są skala Menziesa (ang. Menzies scoring method) i skala 7-punktowa (ang. seven-point checklist) wprowadzona przez Argenziano, które tak naprawdę są uproszczonymi wersjami analizy wzorca [12, 13]. Skala Menziesa ocenia zmianę melanocytową jako łagodną, jeżeli obecne są 2 cechy określane jako negatywne, tj. symetryczny wzorzec oraz jeden kolor, natomiast czerniaka definiuje asymetria wzorca, występowanie więcej niż jednego koloru w obrębie zmiany i 1 z 9 cech pozytywnych, do których należą: niebiesko-biały welon, liczne brązowe kropki, pseudopodia, smugi promieniste, odbarwienia bliznopodobne, obwodowe czarne kropki lub globule, liczne kolory (5 lub 6), liczne niebieskie lub szare kropki, szeroka siatka pigmentowa [12]. Siedmiopunktowa skala składa się z kryteriów dużych: atypowa siatka barwnikowa, atypowy wzór naczyniowy, niebiesko-biały welon, oraz kryteriów małych: nieregularne smugi (pseudopodia, smugi promieniste), nieregularne zabarwienie, nieregularne plamy lub globule, obszary regresji. Za każde spełnione kryterium duże przyznaje się 2 punkty, a za małe 1 punkt. Suma punktów poniżej 3 przemawia za zmianą łagodną, natomiast 3 lub więcej sugeruje czerniaka [13].

Zdarza się, że w trakcie badania skóry wykonywanego przez lekarza rodzinnego lub dermatologa okolice akralne (stopy i ręce) są pomijane. Pacjenci często nie wiedzą o istnieniu zmian melanocytowych na stopach lub nie pokazują ich lekarzowi w trakcie badania. Czerniak w okolicach akralnych występuje stosunkowo rzadko, ale jego rozpoznanie w tej lokalizacji jest zwykle opóźnione, co znacznie pogarsza rokowanie [14].

Obraz dermoskopowy akralnych zmian melanocytowych różni się od zmian w innym miejscu, ponieważ skóra pokrywająca powierzchnie dłoni i podeszew jest skórą nieowłosioną, z grubą warstwą rogową i ciągle narażoną na drażnienie i ucisk. Na powierzchni naskórka stwierdza się liczne grzbiety i bruzdy (ang. ridges, furrows), co jest uwarunkowane układem leżących poniżej sopli naskórkowych. Spirale, łuki i pętle tworzą linie papilarne, inaczej zwane dermoglifami [15]. Na grzbietach (crista intermedia) znajdują się ujścia gruczołów potowych ekrynowych [16]. W zmianach łagodnych melanocyty lokalizują się wokół bruzd (crista limitans), czyli sopli naskór-kowych, położonych poniżej bruzd międzybrodawkowych skóry, natomiast w czerniaku melanocyty częściej są umiejscowione wzdłuż grzbietów. To odmienne rozmieszczenie melanocytów znajduje odzwierciedlenie w obrazie dermoskopowym. W znamionach łagodnych występuje ułożenie barwnika w bruzdach, natomiast w czerniakach barwnik układa się wzdłuż grzbietów [16, 17] (ryc. 1.).

Pomocny w dermoskopowej diagnostyce akralnych zmian melanocytowych jest test atramentowy (ang. the furrow ink test). Atrament należy nanieść bezpośrednio na zmianę i pozostawić na kilka sekund, po czym nadmiar zetrzeć patyczkiem owiniętym bawełną. W obrazie demoskopowym będą widoczne linie atramentu odpowiadające wybarwionym bruzdom. Metoda ta ułatwia lokalizację barwnika w znamionach. Jeżeli barwnik będzie widoczny w liniach atramentu odpowiadającym bruzdom, zmiana ma wzorzec łagodny, np. równoległy, jeśli natomiast będzie widoczny pomiędzy liniami utworzonymi przez atrament, będzie to oznaczało, że lokalizuje się na grzbietach i można się spodziewać wzorca złośliwego (równoległy pogrubiały) [18] (ryc. 2.).

Według obecnego stanu wiedzy najlepszą i najskuteczniejszą metodą leczenia czerniaka jest chirurgiczne wycięcie wraz z marginesem zdrowych tkanek. Na małej powierzchni stóp wycięcie z bezpiecznym marginesem tkanek jest często niemożliwe, dlatego tak ważne okazuje się wczesne wykrycie nowotworu. Histopatologiczne zbadanie zmiany jest podstawą rozpoznania, zdarza się jednak, że we wczesnych stadiach czerniaka obraz histopatologiczny nie odpowiada obrazowi klinicznemu, co utrudnia postawienie właściwej diagnozy [19]. Zmiany barwnikowe na stopach w większości przypadków mają małe rozmiary, dlatego ocena bez użycia dermoskopu może sprawiać trudności. Nie jest możliwe zastosowanie metody ABCD, która sprawdza się przy rozpoznawaniu jedynie dużych zmian, o znacznym zaawansowaniu, natomiast zmiany wczesne, szczególnie poniżej 1 mm w skali Breslowa, wymykają się ocenie klinicznej [20]. Przy ocenie zmian na stopach zawodzi także niekiedy metoda skali trójstopniowej z powodu małej dokładności. Za jej pomocą można zróżnicować zmiany łagodne od złośliwych, lecz nie ma możliwości odróżnienia zmian dysplastycznych od złośliwych.

Podczas dermoskopowej obserwacji zmian melanocytowych na częściach akralnych zauważono, że na stopach występują charakterystyczne wzorce w dermoskopii, nieobecne w innych obszarach ciała. Ponadto obserwowano zależność pomiędzy wzorcami zmian melanocytowych a ich ścisłą lokalizacją na podeszwie. Na stopie można wyróżnić trzy obszary: okolicę noszącą ciężar, łuk oraz pozostałe okolice.

Najszerzej problemem tym zajmowali się Saida i wsp., którzy w licznych badaniach rozpoczętych w 1995 roku oceniali zmiany melanocytowe łagodne, zmiany dysplastyczne, czerniaka oraz czerniaka w fazie wzrostu śródnaskórkowego – in situ w populacji azjatyckiej [21–25]. Autorzy opisali charakterystyczne wzorce dermoskopowe na stopach oraz wykazali ich dużą wartość diagnostyczną w różnicowaniu zmian łagodnych od złośliwych oraz w rozpoznawaniu wczesnych stadiów czerniaka (ang. in situ). Do wzorców łagodnych należy wzorzec równoległy (ang. parallel furrow pattern), charakteryzujący się równoległym układem zgrupowanych komórek barwnikowych w crista limitans odpowiadającym bruzdom. Może występować w postaci pojedynczej linii, podwójnej linii, pojedynczej kropkowanej linii, podwójnej kropkowanej linii oraz z tłem siateczkowatym. Do wzorców łagodnych należy również wzorzec typu kratka (ang. lattice-like pattern) i wzorzec włókienkowy (ang. fibrillar pattern). Wzorzec typu kratka najczęściej spotykany jest w obrębie łuku stóp i w bocznych okolicach dłoni i stóp, gdzie widoczne są dobrze rozwinięte, poprzeczne mostki biegnące prostopadle do crista limitans i crista intermedia (bruzdy i grzbiety). Komórki barwnikowe układają się równolegle wzdłuż crista limitans (bruzdy) i prostopadle do nich w poprzecznie biegnących mostkach. Wzorzec włókienkowy charakteryzuje się gęstym układem utworzonych linii biegnących skośnie do grzbietów i bruzd. Komórki barwnikowe zgrupowane są również w crista limitans [21–23, 26]. Do wzorców złośliwych należą: wzorzec równoległy pogrubiały (ang. parallel ridge pattern), wzorzec typu rozlanej pigmentacji (ang. diffuse pigmentation). Wzorzec równoległy pogrubiały charakteryzuje się proliferacją melanocytów w crista intermedia, co daje obraz równolegle ułożonych w grzbietach pogrubiałych linii koloru od jasnego brązu do czarnego. Wzorzec typu rozlanej pigmentacji jest opisywany jako bezstrukturalny, nieregularny, rozlany, brązowo-czarny z różnymi odcieniami. W bardziej zaawansowanych zmianach mogą być obecne nieregularne kropki lub globule, pseudopodia, smugi promieniste, biało-niebieski welon, owrzodzenia, polimorficzne naczynia. Wykazano, że wzorzec równoległy pogrubiały jest absolutną rzadkością w zmianach łagodnych, natomiast jest obecny w ponad 90% zmian złośliwych. Czułość i swoistość wzorca równoległego pogrubiałego w diagnozowaniu zaawansowanego czerniaka akralnego i in situ wynosi odpowiednio 86% i 99%, natomiast dla wzorca typu rozlanej pigmentacji 69% i 97% [24, 27]. Stwierdzono, że w czerniaku i czerniaku in situ atypowe melanocyty proliferują w warstwie crista profunda intermedia, co widoczne jest w badaniu dermoskopowym jako wzorzec równoległy pogrubiały [19, 21]. W zmianach melanocytowych niezłośliwych melanocyty lokalizują się w crista profunda limitans, dając wzorzec równoległy (ang. parallel furrow pattern) [21, 23] (ryc. 3.–7.).

Do zmian łagodnych, w których można zaobserwować występowanie wzorca równoległego pogrubiałego, należą zmiany występujące w zespole Peutza-Jeghersa, zespole Laugiera-Hunzikera, hiperpigmentacja przy stosowaniu leków przeciwnowotworowych, brodawki, krwiaki (ang. black-heel), przebarwienia w wyniku narażenia na parafenylenodwuaminę, znamię Spitz i znamię błękitne [28–31].

Saida i wsp. wykazali także zależność między obecnością konkretnego wzorca dermoskopowego a lokalizacją zmian melanocytowych łagodnych na stopie. W okolicy noszącej ciężar zmiany melanocytowe miały najczęściej wzorzec włókienkowy, w okolicy łuku – wzorzec kratkowy, a w pozostałych okolicach – wzorzec równoległy [17]. Dodatkowo autorzy stwierdzili, że liczba znamion na podeszwach nie jest czynnikiem ryzyka wystąpienia czerniaka w tej okolicy w populacji japońskiej [25] oraz że czerniak akralny powstaje na skórze pierwotnie niezmienionej (de novo), niezależnie od wcześniej istniejących zmian melanocytowych [32]. Potwierdzają to Altamura i wsp. [33] oraz Ozdemir i wsp. [34]. Saida i wsp. [24] poddali ocenie 198 akralnych zmian melanocytowych. Najczęściej stwierdzanym wzorcem był wzorzec równoległy, kolejno włókienkowy, typu kratka, nietypowy. Malvehy i Puig [35] prowadzili badania w populacji hiszpańskiej. Analizując wzorce występujące w 210 akralnych zmianach melanocytowych, obok wzorca równoległego, typu kratki i włókienkowego zdefiniowali trzy nowe wzorce łagodne: homogenny, siateczkowaty, globularny. Najczęściej występującym wzorcem był wzorzec równoległy, następnie nietypowy, typu kratki, homogenny, włókienkowy, globularny i siateczkowaty. W żadnej ze zmian nie stwierdzono wzorca charakterystycznego dla zmian złośliwych [35]. W populacji włoskiej podobnego podziału wzorców dokonali Altamura i wsp. [33]. Analizując 733 akralne zmiany melanocytowe, dodatkowo opisali wzorzec przejściowy (ang. transition). Najczęściej obserwowanym wzorcem był wzorzec równoległy, następnie typu kratka, nietypowy, włókienkowy, homogenny, globularny, siateczkowaty, przejściowy. W analizowanym materiale wykryto 10 akralnych czerniaków wykazujących wzorzec wieloskładnikowy (ang. multicomponent) [33]. Również autorzy tureccy [36] dokonali analizy częstości występowania wzorców dermoskopowych w okolicach akralnych w populacji. Najczęściej występował wzorzec równoległy, kolejno siateczkowaty, globularny, włókienkowy, typu kratka, homogenny, nietypowy, natomiast w jednym przypadku stwierdzono wzorzec równoległy pogrubiały [36].

Koga i Saida [37] oraz Saida i wsp. [38] zaproponowali podczas oceny akralnych zmian melanocytowych schemat postępowania three-step algorithm.

Jeżeli badana zmiana ma wzorzec równoległy pogrubiały, należy wykonać biopsję z oceną histopatologiczną niezależnie od rozmiaru zmiany. Jeżeli zmiana ma inny wzorzec niż równoległy pogrubiały, trzeba sprawdzić, czy jest to typowy wzorzec równoległy typu kratki lub regularny włókienkowy. Jeżeli tak, to nie ma potrzeby kontroli tej zmiany w późniejszym czasie, jeśli natomiast zaobserwowany wzorzec jest inny niż wymienione wyżej, należy zmierzyć średnicę zmiany. Zmiany o średnicy 7 mm i mniejszej kwalifikowane są do okresowej kontroli, a zmiany powyżej 7 mm podlegają biopsji z oceną histopatologiczną [37, 38] (ryc. 8.).

Czerniak w populacji azjatyckiej występuje najczęściej na kończynach. Najbardziej popularnym typem jest akralna odmiana czerniaka wywodzącego się ze złośliwej plamy soczewicowatej (ang. acral lentiginous melanoma – ALM). Dziesięć procent Japończyków ma znamię melanocytowe na stopie, w około połowy przypadków czerniaka lokalizuje się on na akralnych częściach ciała, a prawie 30% wykrywanych jest na podeszwie [25, 39–41], podczas gdy w populacji rasy białej czerniak okolic akralnych ciała jest rzadki i stanowi 3,6–7% wszystkich czerniaków [42–44].

Dermoskopia jest obecnie najszybszym nieinwazyjnym badaniem diagnostycznym pozwalającym na różnicowanie zmian barwnikowych łagodnych od złośliwych. Technika ta może być stosowana przez lekarzy wielu specjalności: dermatologów, chirurgów, onkologów, a także lekarzy medycyny rodzinnej. Wyniki analiz wzorców dermoskopowych zmian melanocytowych zlokalizowanych na częściach akralnych ciała wskazują na istnienie wzorców typowych dla zmian złośliwych. Stanowi to znaczącą pomoc przy szybkiej diagnostyce i skutkuje skierowaniem pacjenta do dalszej konsultacji lub wycięcia chirurgicznego zmiany podejrzanej o proces złośliwy. Pomimo stosunkowo rzadkiego występowania czerniaka w okolicach akralnych, niezwykle istotne jest, aby w trakcie badania skóry pacjenta zwracać uwagę również na okolice stóp i dłoni, ponieważ tylko wczesne rozpoznanie czerniaka daje szanse na wyleczenie.

Piśmiennictwo

 1. Argenziano G., Soyer H.P.: Dermoscopy of pigmented skin lesions – a valuable tool for early diagnosis of melanoma. Lancet Oncol 2001, 2, 443-449.

 2. Hirokawa D., Lee J.B.: Dermatoscopy: an overview of subsurface morphology. Clin Dermatol 2011, 29, 557-565.

 3. Braun P.B., Rabinovitz H.S., Oliviero M., Kopf A.W., Saurat J.H.: Dermoscopy of pigmented skin lesions. J Am Acad Dermatol 2005, 52, 109-121.

 4. Zalaudek I., Docimo G., Argenziano G.: Using dermoscopic criteria and patient-related factors for the management of pigmented melanocytic nevi. Arch Dermatol 2009, 145, 816-826.

 5. Kittler H., Pehamberger H., Wolff K., Binder M.: Diagnostic accuracy of dermoscopy. Lancet Oncol 2002, 3, 159-165.

 6. Nachbar F., Stolz W., Merkle T., Cognetta A.B., Vogt T., Landthaler M. i inni: The ABCD rule of dermatoscopy. High prospective value in the diagnosis of doubtful melanocytic skin lesions. J Am Acad Dermatol 1994, 30, 551-559.

 7. Blum A., Rassner G., Garbe C.: Modified ABC-point list of dermoscopy: a simplified and highly accurate dermoscopic algorithm for the diagnosis of cutaneous melanocytic lesions. J Am Acad Dermatol 2003, 48, 672-678.

 8. Ruka W., Krzakowski M., Placek W., Rutkowski P., Nowecki Z.I., Fijuth J. i inni: Czerniaki skóry – zasady postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Onkologia w Praktyce Klinicznej 2009, 5, 20-32.

 9. Soyer H.P., Argenziano G., Zalaudek I., Corona R., Sera F., Talamini R. i inni: Three-point checklist of dermoscopy: a new screening method for early detection of melanoma. Dermatology 2004, 208, 27-31.

10. Soyer H.P., Argenziano G., Chimenti S., Ruocco V.: Dermoscopy of pigmented skin lesions (part I). Eur J Dermatol 2001, 11, 270-276.

11. Soyer H.P., Argenziano G., Ruocco V., Chimenti S.: Dermoscopy of pigmented skin lesions (part II). Eur J Dermatol 2001, 11, 483-498.

12. Menzies S.W., Ingvar C., Crotty K.A., McCarthy W.H.: Frequency and morphologic characteristics of invasive melanomas lacking specific surface microscopic features. Arch Dermatol 1996, 132, 1178-1182.

13. Argenziano G., Fabbrocini G., Carli P., De Giorgi V., Sammarco E., Delfino M.: Epiluminescence microscopy for the diagnosis of doubtful melanocytic skin lesions. Comparison of the ABCD rule of dermatoscopy and a new 7-point checklist cased on pattern analysis. Arch Dermatol 1998, 134, 1563-1570.

14. Ridgeway C.A., Hieken T.J., Ronan S.G., Kim D.K., Das Gupta T.K.: Acral lentiginous melanoma. Arch Surg 1995, 130, 88-92.

15. Du Vivier A.: Atlas dermatologii klinicznej. Urban&Partner, Wrocław, 2002, 23-24.

16. Stolz W., Braun-Falco O., Bilek P., Landthaler M., Burgdorf W.H.C., Cognetta A.B.: Atlas dermatoskopii. Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2006, 133-134.

17. Miyazaki A., Saida T., Koga H., Oguchi S., Suzuki T., Tsuchida T.: Anatomical and histopathological correlates of the dermoscopic patterns seen in melanocytic nevi on the sole: a retrospective study. J Am Acad Dermatol 2005, 53, 230-236.

18. Braun R.P., Thomas L., Kolm I., French L.E., Marghoob A.A.: The furrow ink test a clue for the dermoscopic diagnosis of acral melanoma vs nevus. Arch Dermatol 2008, 144, 1618-1620.

19. Albreski D., Sloan S.B.: Melanoma of the feet: misdiagnosed and misunderstood. Clin Dermatol 2009, 27, 556-563.

20. Phan A., Dalle S., Touzet S., Ronger-Savle S., Balme B., Thomas L.: Dermoscopic features of acral lentiginous melanoma in a large series of 110 cases in a white population. Br J Dermatol 2010, 162, 765-771.

21. Saida T., Oguchi S., Ishihara Y.: In vivo observation of magnified features of pigmented lesions on volar skin using videomicroscope: usefulness of epiluminescence technique in clinical diagnosis. Arch Dermatol 1995, 131, 298-304.

22. Saida T., Oguchi S., Miyazaki A.: Dermoscopy: a revolutionary diagnostic approach to the pigmented skin lesions. J Visual Dermatol 2002, 1, 76-87.

23. Oguchi S., Saida T., Koganehira Y., Ohkubo S., Ishihara Y., Kawachi S.: Characteristic epiluminescent microscopic features of early malignant melanoma on glabrous skin: a videomicroscopic analysis. Arch Dermatol 1998, 134, 563-568.

24. Saida T., Oguchi S., Miyazaki A.: Dermoscopy for acral pigmented skin lesions. Clin Dermatol 2002, 20, 279-285.

25. Kogushi-Nishi H., Kawasaki J., Kageshita T., Ishihara T., Ihn H.: The prevalence of melanocytic nevi on the soles in the Japanese population. J Am Acad Dermatol 2009, 60, 767-771.

26. Miyazaki A., Saida T., Koga H., Oguchi S., Suzuki T., Tsuchida T.: Anatomical and histopathological correlates of the dermoscopic patterns seen in melanocytic nevi on the sole: a retrospective study. J Am Acad Dermatol 2005, 53, 230-236.

27. Saida T., Miyazaki A., Oguchi S., Ishihara Y., Yamazaki Y., Murase S. i inni: Significance of dermoscopic patterns in detecting malignant melanoma on acral volar skin: results of a multicenter study in Japan. Arch Dermatol 2004, 140, 1233-1238.

28. Tanioka M.: Benign acral lesions showing parallel ridge pattern on dermoscopy. J Dermatol 2011, 38, 41-44.

29. Sendagorta Cudos E., Feito Rodriguez M., Ramirez Marin P., Gonzalez-Beato M., Saida T., Pizarro A.: Dermoscopic findings and histopathological correlation of the acral volar pigmented maculae in Laugier-Hunziker syndrome. J Dermatol 2010, 37, 980-984.

30. Jang Y.H., Lee J.Y., Kim M.R., Kim S.C., Kim Y.C.: Acral pigmented Spitz nevus that clinically mimicked acral lentiginous malignant melanoma. Ann Dermatol 2011, 23, 246-249.

31. Panasiti V., Devirgiliis V., Borroni R.G., Mancini M., Rossi M., Curzio M. i inni: Dermoscopy of a plantar combined blue nevus: a simulator of melanoma. Dermatology 2007, 214, 174-176.

32. Saida T.: Lessons learned from studies of the development of early melanoma. Int J Clin Oncol 2005, 10, 371-374.

33. Altamura D., Zalaudek I., Sera F., Argenziano G., Fargnoli M.C., Rossiello L. i inni: Dermoscopic changes in acral melanocytic nevi during digital follow-up. Arch Dermatol 2007, 143, 1372-1376.

34. Ozdemir F., Kilinc Karaarslan I., Akalin T.: Variations in the dermoscopic features of acquired acral melanocytic nevi. Arch Dermatol 2007, 143, 1378-1384.

35. Malvehy J., Puig S.: Dermoscopic patterns of benign volar melanocytic lesions in patients with atypical mole syndrome. Arch Dermatol 2004, 140, 538-544.

36. Kokgil T.D, Ekmekci T.R, Yasar S.: Videodermoscopic pattern analysis of acral melanocytic nevi. J Dermatol 2012, 39, 290-294.

37. Koga H., Saida T.: Revised 3-step dermoscopic algorithm for the management of acral melanocytic lesions. Arch Dermatol 2011, 147, 741-743.

38. Saida T., Koga H., Uhara H.: Key points in dermoscopic differentiation between early acral melanoma and acral nevus. J Dermatol 2011, 38, 25-34.

39. Kazuyuki I., Toshiaki S., Fujio O., Naoya Y.: Statistical profiles of malignant melanoma and other skin cancers in Japan: 2007 update. Int J Clin Oncol 2008, 13, 33-41.

40. Park K.D., Lee S.J., Lee W.J., Kim D.W., Chung H.Y.: Clinicopathological features of cutaneous malignant melanoma. Korean J Dermatol 2007, 45, 149-158.

41. Saida T.: Malignant melanoma on the sole: how to detect the early lesions efficiently. Pigment Cell Res 2000, 13, 135-139.

42. Altamura D., Altobelli E., Micantonio T., Piccolo D., Fargnoli C.M., Peris K.: Dermoscopic patterns of acral melanocytic nevi and melanomas in a white population in central Italy. Arch Dermatol 2006, 142, 1123-1128.

43. Czerwińska M., Alekseenko A., Rup E., Lipko-Godlewska S., Fastnacht A., Wojas-Pelc A. i inni: Retrospective data analysis of the history of patients treated for malignant melanoma at the Department of Dermatology, Jagiellonian University between 1991 and 2008. Postep Derm Alergol 2011, 28, 1-6.

44. Kuchelmeister C., Schaumburg-Lever G., Garbe C.: Acral cutaneous melanoma in caucasians clinical features, histopathology and prognosis in 112 patients. Br J Dermatol 2000, 143, 275-280.



Otrzymano: 25 VI 2012 r.

Zaakceptowano: 5 XI 2012 r.