Fot. Patryk Rydzyk
Wprowadzenie standardu opieki skoordynowanej nad pacjentem nefrologicznym
Autor: Monika Stelmach
Data: 20.10.2022
Eksperci zaproszeni do panelu na temat nefrologicznej opieki koordynowanej podczas VI Kongresu Wizja Zdrowia – Diagnoza i Przyszłość – Foresight Medyczny podkreślali konieczność szybkiego wprowadzenia tego rozwiązania.
W Polsce, jak podaje konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii, może być nawet 4,7 miliona osób chorujących na przewlekłą chorobę nerek (PChN). Co najmniej 10 proc. populacji Polaków może zmagać się z tą chorobą.
– To ogromne wyzwanie epidemiologiczne, szczególnie w obliczu starzejącego się społeczeństwa, ale też zdrowotne, medyczne i finansowe. To druga co do częstotliwości występowania choroba w naszym kraju. Często współistnieje z cukrzycą czy nadciśnieniem tętniczym. Z powodu PChN lub powikłań z nią związanych umiera od 80 do 100 tys. osób rocznie – mówiła prof. dr hab. n. med. Magdalena Krajewska, kierownik Katedry i Kliniki Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, prezes Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego.
Większość chorych nie jest świadoma, że cierpi na choroby nerek, ponieważ przebiegają bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Badania profilaktyczne wykonywane są zbyt rzadko. Dlatego, jak przekonywała prof. Krajewska, potrzebna jest edukacja społeczeństwa, np. poprzez kampanie społeczne, a także lekarzy, w tym lekarzy POZ na temat wczesnego diagnozowania choroby nerek. Wykryta w późniejszych etapach jest trudna do leczenia i prowadzi do schyłkowej niewydolności nerek.
Około 20 tys. osób w Polsce jest leczonych hemodializami w 260 ośrodkach (oraz znacznie mniej, bo ok. 5 proc. populacji, dializą otrzewnową). Liczba ta wzrasta o 2 proc. rok do roku (z wyłączeniem okresu pandemii). Mniej więcej 1 tys. osób w Polsce oczekuje na przeszczepienie nerki. Jak przyznaje prof. Magdalena Krajewska, wiąże się to z ogromnymi kosztami. Leczenie 31 tys. pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek (ESKD) w 2018 r. kosztowało prawie 2 mld zł (liczba ta obejmuje konsultacje w poradniach nefrologicznych, hospitalizacje, programy lekowe, dializy, jak i przeszczepienia).
– Powinniśmy dołożyć starań, żeby choroby nerek wcześniej rozpoznawać i wszcząć leczenie w momencie, kiedy jest ono jeszcze skuteczne i może prowadzić do wyleczenia – apelowała prof. Krajewska.
Opieka koordynowana do pilnego wdrożenia
Prof. dr hab. Beata Naumnik, kierownik I Kliniki Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, podkreślała, że mamy coraz większe możliwości, żeby wydłużyć czas do rozpoczęcia dializoterapii czy przeszczepienia nerki. – Na badania profilaktyczne należy zwrócić szczególną uwagę w grupach ryzyka, takich jak osoby z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, czy chorobami autoimmunologicznymi. Koszty badań profilaktycznych i wcześnie rozpoczętego leczenia są niższe niż dializoterapii czy transplantacji – mówiła.
Eksperci zgodnie podkreślali potrzebę wdrożenia opieki koordynowanej. Gotowy program od 6 lat czeka na procedowanie. – Późna diagnoza i włączenie leczenia skracają przewidywany czas życia pacjentów średnio o 30 proc. To nie koszty dializoterapii są największym problemem, bo to tej pory kosztowała ok. 2 mld zł. Nieprawdopodobne są natomiast koszty społeczne chorób nerek. Straty z powodu zwolnień lekarskich, niezdolności do pracy i utraty osób w wieku produkcyjnym to dziś mniej więcej 10 mld zł – wyliczał prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, kierownik Kliniki Nefrologii i Chorób Wewnętrznych, dyrektor CMKP, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii.
Jak przyznawał ekspert, koordynowana opieka nefrologiczna to darowane życie wielu milionów osób. – Pacjenci z chorobami nerek to osoby, które są zagrożone przedwczesną niepełnosprawnością i śmiercią. A przecież to choroba możliwa do wykrycia na wczesnym etapie i uleczalna. Program koordynowanej opieki nefrologicznej jest gotowy od 6 lat. Trzeba go w końcu wprowadzić – ocenił prof. Gellert.
Czy jesteśmy gotowi na zmiany?
Eksperci rozważali, na ile już dziś jesteśmy przygotowani na wprowadzenie koordynowanej opieki nefrologicznej. Dr hab. n. med. Szymon Brzósko, przedstawiciel Nefron – Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska (dyrektor medyczny DaVita Polska), zauważył, że rolę ośrodków opieki koordynowanej miałyby przejąć stacje dializ, które mają wykwalifikowaną kadrę oraz zaplecze sprzętowe. Co ważne, system opieki koordynowanej powinien być realizowany zgodnie z zasadami medycyny opartej na wartościach, nastawionej na jakość leczenia przy najbardziej optymalnych kosztach finansowych i kadrowych.
Jak podkreślał dr Szymon Brzósko, ważne jest takie prowadzenie leczenia, żeby uniknąć konieczności dializoterapii, ale niestety nie w każdym przypadku jest to możliwe, ponieważ pacjenci są późno diagnozowani, a poza tym chorzy ze schyłkową niewydolnością nerek to często osoby w wieku podeszłym. Nie wszyscy pacjenci otrzymają przeszczep.
– Mamy dostęp do nowoczesnego leczenia, które o kilka lat przedłuża czas do dializoterapii, ale część pacjentów mimo wszystko będzie potrzebowała leczenia nerkozastępczego. Niemniej doświadczenia innych krajów pokazują, że w opiece koordynowanej więcej pacjentów rozpoczyna dializoterapię w opiece ambulatoryjnej, a nie szpitalnej, co przynosi oszczędności. Więcej pacjentów otrzymuje dializy z optymalnym dostępem naczyniowym; więcej jest zgłoszonych do przeszczepienia nerki. Jednocześnie jest mniej hospitalizacji i rehospitalizacji – przekonywał dr Brzósko.
Nefrologia skrajnie niedofinansowana
Prof. Beata Naumnik zwracała uwagę, że wycena procedur nefrologicznych na każdym etapie jest niedoszacowana, co przekłada się na jakość leczenia. Natomiast Tomasz Krumel, członek zarządu Fresenius Nephrocare Polska – firmy, która specjalizuje się w dializoterapii – mówił o tym, że niedoszacowanie wycen przekłada się na dostępność personelu medycznego. Stacje dializ mierzą się z problemem braku lekarzy i pielęgniarek.
– Do niektórych ośrodków lekarze dojeżdżają na dyżury nawet 300 km. Około 50 proc. pielęgniarek jest w okresie emerytalnym. Dlatego za kilka lat problem ten może się jeszcze pogłębić – stwierdził.
Przyczyną tej sytuacji, jak podkreślał, jest m.in. stawka refundacyjna. Wysokość podstawowej stawki nie zmieniała się w sposób znaczący przez 10 lat pomimo inflacji, wzrostu kosztów: prądu, wody, paliwa i wynagrodzeń. Zmiany wprowadzono niedawno, ale i tak procedury są niedoszacowane.
– Ta sytuacja może prowadzić do tego, że małe ośrodki będą się zamykać. Ten trend już można zaobserwować. A pacjentom grozi medyczne wykluczenie i konieczność dojeżdżania na zabiegi do miejscowości oddalonych o 100–200 km. Przypomnijmy, że zabieg dializacyjny ratuje życie, odbywa się 3 razy w tygodniu i trwa – nie licząc dojazdów – 4 godziny – mówił Tomasz Krummel.
Dlatego, jak zgodnie podkreślali eksperci, wprowadzenie opieki koordynowanej jest dzisiaj priorytetem, podobnie jak urealnienie wyceny niedoszacowanych procedur nefrologicznych.
Obecny podczas panelu wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski zapewnił, że prace nad koordynowaną opieką nad pacjentami z chorobami nerek są ważnym tematem dla resortu zdrowia. – Jeszcze w październiku zostanie przedstawiony raport na temat chorób nerek oraz systemu opieki nad pacjentami – mówi Maciej Miłkowski. Ten dokument ma pokazać skalę potrzeb, a także to, jakie zmiany są konieczne.
W panelu wzięli udział:
– dr hab. n. med. Szymon Brzósko, przedstawiciel Nefron – Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska (dyrektor medyczny DaVita Polska),
– prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, kierownik Kliniki Nefrologii i Chorób Wewnętrznych, dyrektor CMKP, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii,
– prof. dr hab. n. med. Magdalena Krajewska, kierownik Katedry i Kliniki Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, prezes Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego,
– Tomasz Krummel, członek Zarzadu Fresenius Nephrocare Polska,
– dr hab. n. med. Jakub Kucharz, Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy,
– Maciej Miłkowski, wiceminister zdrowia,
– prof. dr hab. Beata Naumnik, kierownik I Kliniki Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku,
– Małgorzata Wiśniewska, dziennikarka StudioMED TV – moderator.
– To ogromne wyzwanie epidemiologiczne, szczególnie w obliczu starzejącego się społeczeństwa, ale też zdrowotne, medyczne i finansowe. To druga co do częstotliwości występowania choroba w naszym kraju. Często współistnieje z cukrzycą czy nadciśnieniem tętniczym. Z powodu PChN lub powikłań z nią związanych umiera od 80 do 100 tys. osób rocznie – mówiła prof. dr hab. n. med. Magdalena Krajewska, kierownik Katedry i Kliniki Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, prezes Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego.
Większość chorych nie jest świadoma, że cierpi na choroby nerek, ponieważ przebiegają bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Badania profilaktyczne wykonywane są zbyt rzadko. Dlatego, jak przekonywała prof. Krajewska, potrzebna jest edukacja społeczeństwa, np. poprzez kampanie społeczne, a także lekarzy, w tym lekarzy POZ na temat wczesnego diagnozowania choroby nerek. Wykryta w późniejszych etapach jest trudna do leczenia i prowadzi do schyłkowej niewydolności nerek.
Około 20 tys. osób w Polsce jest leczonych hemodializami w 260 ośrodkach (oraz znacznie mniej, bo ok. 5 proc. populacji, dializą otrzewnową). Liczba ta wzrasta o 2 proc. rok do roku (z wyłączeniem okresu pandemii). Mniej więcej 1 tys. osób w Polsce oczekuje na przeszczepienie nerki. Jak przyznaje prof. Magdalena Krajewska, wiąże się to z ogromnymi kosztami. Leczenie 31 tys. pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek (ESKD) w 2018 r. kosztowało prawie 2 mld zł (liczba ta obejmuje konsultacje w poradniach nefrologicznych, hospitalizacje, programy lekowe, dializy, jak i przeszczepienia).
– Powinniśmy dołożyć starań, żeby choroby nerek wcześniej rozpoznawać i wszcząć leczenie w momencie, kiedy jest ono jeszcze skuteczne i może prowadzić do wyleczenia – apelowała prof. Krajewska.
Opieka koordynowana do pilnego wdrożenia
Prof. dr hab. Beata Naumnik, kierownik I Kliniki Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, podkreślała, że mamy coraz większe możliwości, żeby wydłużyć czas do rozpoczęcia dializoterapii czy przeszczepienia nerki. – Na badania profilaktyczne należy zwrócić szczególną uwagę w grupach ryzyka, takich jak osoby z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, czy chorobami autoimmunologicznymi. Koszty badań profilaktycznych i wcześnie rozpoczętego leczenia są niższe niż dializoterapii czy transplantacji – mówiła.
Eksperci zgodnie podkreślali potrzebę wdrożenia opieki koordynowanej. Gotowy program od 6 lat czeka na procedowanie. – Późna diagnoza i włączenie leczenia skracają przewidywany czas życia pacjentów średnio o 30 proc. To nie koszty dializoterapii są największym problemem, bo to tej pory kosztowała ok. 2 mld zł. Nieprawdopodobne są natomiast koszty społeczne chorób nerek. Straty z powodu zwolnień lekarskich, niezdolności do pracy i utraty osób w wieku produkcyjnym to dziś mniej więcej 10 mld zł – wyliczał prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, kierownik Kliniki Nefrologii i Chorób Wewnętrznych, dyrektor CMKP, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii.
Jak przyznawał ekspert, koordynowana opieka nefrologiczna to darowane życie wielu milionów osób. – Pacjenci z chorobami nerek to osoby, które są zagrożone przedwczesną niepełnosprawnością i śmiercią. A przecież to choroba możliwa do wykrycia na wczesnym etapie i uleczalna. Program koordynowanej opieki nefrologicznej jest gotowy od 6 lat. Trzeba go w końcu wprowadzić – ocenił prof. Gellert.
Czy jesteśmy gotowi na zmiany?
Eksperci rozważali, na ile już dziś jesteśmy przygotowani na wprowadzenie koordynowanej opieki nefrologicznej. Dr hab. n. med. Szymon Brzósko, przedstawiciel Nefron – Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska (dyrektor medyczny DaVita Polska), zauważył, że rolę ośrodków opieki koordynowanej miałyby przejąć stacje dializ, które mają wykwalifikowaną kadrę oraz zaplecze sprzętowe. Co ważne, system opieki koordynowanej powinien być realizowany zgodnie z zasadami medycyny opartej na wartościach, nastawionej na jakość leczenia przy najbardziej optymalnych kosztach finansowych i kadrowych.
Jak podkreślał dr Szymon Brzósko, ważne jest takie prowadzenie leczenia, żeby uniknąć konieczności dializoterapii, ale niestety nie w każdym przypadku jest to możliwe, ponieważ pacjenci są późno diagnozowani, a poza tym chorzy ze schyłkową niewydolnością nerek to często osoby w wieku podeszłym. Nie wszyscy pacjenci otrzymają przeszczep.
– Mamy dostęp do nowoczesnego leczenia, które o kilka lat przedłuża czas do dializoterapii, ale część pacjentów mimo wszystko będzie potrzebowała leczenia nerkozastępczego. Niemniej doświadczenia innych krajów pokazują, że w opiece koordynowanej więcej pacjentów rozpoczyna dializoterapię w opiece ambulatoryjnej, a nie szpitalnej, co przynosi oszczędności. Więcej pacjentów otrzymuje dializy z optymalnym dostępem naczyniowym; więcej jest zgłoszonych do przeszczepienia nerki. Jednocześnie jest mniej hospitalizacji i rehospitalizacji – przekonywał dr Brzósko.
Nefrologia skrajnie niedofinansowana
Prof. Beata Naumnik zwracała uwagę, że wycena procedur nefrologicznych na każdym etapie jest niedoszacowana, co przekłada się na jakość leczenia. Natomiast Tomasz Krumel, członek zarządu Fresenius Nephrocare Polska – firmy, która specjalizuje się w dializoterapii – mówił o tym, że niedoszacowanie wycen przekłada się na dostępność personelu medycznego. Stacje dializ mierzą się z problemem braku lekarzy i pielęgniarek.
– Do niektórych ośrodków lekarze dojeżdżają na dyżury nawet 300 km. Około 50 proc. pielęgniarek jest w okresie emerytalnym. Dlatego za kilka lat problem ten może się jeszcze pogłębić – stwierdził.
Przyczyną tej sytuacji, jak podkreślał, jest m.in. stawka refundacyjna. Wysokość podstawowej stawki nie zmieniała się w sposób znaczący przez 10 lat pomimo inflacji, wzrostu kosztów: prądu, wody, paliwa i wynagrodzeń. Zmiany wprowadzono niedawno, ale i tak procedury są niedoszacowane.
– Ta sytuacja może prowadzić do tego, że małe ośrodki będą się zamykać. Ten trend już można zaobserwować. A pacjentom grozi medyczne wykluczenie i konieczność dojeżdżania na zabiegi do miejscowości oddalonych o 100–200 km. Przypomnijmy, że zabieg dializacyjny ratuje życie, odbywa się 3 razy w tygodniu i trwa – nie licząc dojazdów – 4 godziny – mówił Tomasz Krummel.
Dlatego, jak zgodnie podkreślali eksperci, wprowadzenie opieki koordynowanej jest dzisiaj priorytetem, podobnie jak urealnienie wyceny niedoszacowanych procedur nefrologicznych.
Obecny podczas panelu wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski zapewnił, że prace nad koordynowaną opieką nad pacjentami z chorobami nerek są ważnym tematem dla resortu zdrowia. – Jeszcze w październiku zostanie przedstawiony raport na temat chorób nerek oraz systemu opieki nad pacjentami – mówi Maciej Miłkowski. Ten dokument ma pokazać skalę potrzeb, a także to, jakie zmiany są konieczne.
W panelu wzięli udział:
– dr hab. n. med. Szymon Brzósko, przedstawiciel Nefron – Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska (dyrektor medyczny DaVita Polska),
– prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, kierownik Kliniki Nefrologii i Chorób Wewnętrznych, dyrektor CMKP, konsultant krajowy w dziedzinie nefrologii,
– prof. dr hab. n. med. Magdalena Krajewska, kierownik Katedry i Kliniki Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, prezes Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego,
– Tomasz Krummel, członek Zarzadu Fresenius Nephrocare Polska,
– dr hab. n. med. Jakub Kucharz, Klinika Nowotworów Układu Moczowego, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy,
– Maciej Miłkowski, wiceminister zdrowia,
– prof. dr hab. Beata Naumnik, kierownik I Kliniki Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku,
– Małgorzata Wiśniewska, dziennikarka StudioMED TV – moderator.
